Morgunblaðið - 20.08.2002, Blaðsíða 22

NEYTENDUR
22 ÞRIÐJUDAGUR 20. ÁGÚST 2002 MORGUNBLAÐIÐ
ALDREI er of snemmt að hugsa um
hollustuna og því þarf að kynna fyrir
ungum börnum grænmeti, ávexti og
alls kyns grófmeti, að mati Önnu
Sigríðar Ólafsdóttur, matvæla- og
næringarfræðings hjá Manneldis-
ráði Íslands. „Foreldrar eru flestir
vel vakandi á fyrsta aldursári barns-
ins en það er ekki síður mikilvægt að
huga vel að hollustunni þegar ung-
barnafæðunni sleppir.“ Ungabörn
hafa meiri orkuþörf fyrir hvert kg
líkamsþyngdar en fullorðnir og jafn-
framt meiri þörf fyrir fitu, að sögn
Önnu Sigríðar. „Orkan sem barnið
fær úr móðurmjólkinni er að mestu
úr fitu, en sífellt fleiri kolvetnarík
matvæli bætast svo við þegar börnin
byrja að fá fasta fæðu þegar þau
nálgast 6 mánaða aldur. Magn fitu í
fæðunni stigminnkar svo allt fram á
þriðja aldursár en þá ætti mataræði
barnins að vera orðið sem líkast
þeirra fullorðnu.“
Fitusnautt fæði óæskilegt
Anna Sigríður segir fitusnautt
fæði ekki vera æskilegt fyrir ung
börn og það sé aldrei gefið nema í
samráði við lækni. „Ekki veit ég til
þess að foreldrar hafi verið að gefa
börnum sínum fitusnautt fæði í mikl-
um mæli. Börnin fá ekki aðeins of
litla orku ef fitan er skorin niður
heldur veldur það einnig meltingar-
truflunum og jafnvel vanþrifum.
Orkuþörf 1–3 ára barna er um
1300 kílókaloríur á dag, sem er tölu-
vert, en til samanburðar þarf móð-
irin um 2000 kílokalóríur. Mikinn
mat þarf því í lítinn skrokk.“
Anna Sigríður segir börn ekki
vilja og oft ekki geta borðað mikið
magn í einu og þess vegna er mik-
ilvægt að máltíðir séu 4–6 á dag til að
þau geti fengið nægju sína. Almennt
ættu ekki að líða meira en 3 tímar á
milli máltíða, en það er ekki heldur
gott ef börnin fá að borða oftar þar
sem sífellt nart skemmir tennur.
Mikilvægt að læra
snemma að tyggja
Fyrsti maturinn sem börnin kynn-
ast er maukfæði en fljótlega eykst
fjölbreytnin. 6–8 mánaða börn byrja
smám saman að borða grauta, sumar
mjólkurvörur, soðið grænmeti,
ávexti, kjöt og fisk, allt maukað.
Móðurmjólkin nægir ekki ein og sér
þegar þessum aldri er náð, barnið
fær ekki næga orku og hætta er á
járnskorti. Ungbarnagrautar eru að-
aljárngjafinn á þessum aldri.
Þegar börnin eru orðin 8–12 mán-
aða er mest um venjulegan heimilis-
mat að ræða. „Fingramatur og gróf-
ari fæða taka þá við af maukfæðinu
og það er afar mikilvægt til að börnin
læri að tyggja. Því hefur jafnvel ver-
ið haldið fram að ef ekki er gætt að
því að börnin læri að tyggja mat á
þessum aldri fáist þau varla til að
gera það síðar,“ segir Anna Sigríður.
Helsta viðbótin við fæði barna á
aldrinum 8–12 mánaða segir hún
vera brauð með áleggi, heimatilbúna
grauta, skyr, slátur og súra ávexti.
„Ávaxasafar eru hins vegar vara-
samir, sérstaklega ef þeir eru gefnir
í pela, þar sem þeir skemma auðveld-
lega viðkvæmar tennur á þessum
aldri. Því er betra að bíða með safana
þangað til börnin eru farin að drekka
úr glasi, og þá er eitt til tvö glös á
dag hæfilegt. Best er að gefa börn-
unum vatn bæði með mat og við
þorsta.“
Eldri börn þurfa líka hollustu
Líklega hugsa flestir foreldrar
talsvert út í mataræði barnanna á
fyrsta aldursári að mati Önnu Sigríð-
ar en það er ekki síður mikilvægt
þegar ungbarnafæðinu sleppir.
„Fæða úr öllum fæðuhringnum
ætti að vera á boðstólum alla daga.
Undirstaðan er gróft brauð og aðrar
kornvörur, kartöflur, grænmeti og
ávextir. Kjöt, fiskur eða egg eru
einnig nauðsynleg börnum en mat-
reiðslan skiptir þar máli. Best er að
velja lítið unnar vörur og matreiða
þær á einfaldan hátt, þar sem saltur
og mikið kryddaður matur hæfir
ekki börnum. Soðin ýsa með stöpp-
uðum kartöflum í dálitlu smjöri er til
dæmis mikill uppáhaldsmatur hjá
mörgum börnum.“
Mikið mjólkurþamb
dregur úr matarlyst
Mjólkurdrykkir veita fyllingu og
eru góðir með litlum millibita en til
að svala þorsta ætti að bjóða vatn,
segir Anna Sigríður. „Of mikið
mjólkurþamb dregur úr matarlyst
þannig að hætta er á að fæðan verði
of einhæf auk þess að valda hægða-
tregðu og jafnvel járnskorti. Hæfi-
legt er að mjólkurmatur samsvari
um ½ lítra á dag, en þá er allur
mjólkurmatur meðtalinn, þar á með-
al skyr, jógúrt og ostur auk
drykkjarmjólkur. Fram að tveggja
ára aldri er nýmjólkin fín þar sem
fituþörfin er ennþá há, en eftir það er
ágætt að hafa léttmjólk til drykkjar
en nýmjólk út á morgunkorn og
grauta. Börn finna oft ekki fyrir
þorsta fyrr en vökvatap þeirra er
orðið talsvert. Þess vegna er gott að
halda að þeim vatni og bjóða þeim
reglulega að drekka, sérstaklega
þegar þau eru heit eftir útiveru og
leiki.“ Anna Sigríður tekur fram að
dagamunur getur verið á matarlyst
ungra barna og það er fullkomlega
eðlilegt. Ef barnið borðar nóg og fær
fjölbreytta fæðu til lengri tíma litið,
vex eðlilega og dafnar, er engin
ástæða til að hafa áhyggjur af því
þótt barnið borði ýmist of mikið eða
lítið.
Að vera fyrirmynd í fæðuvali
Börn læra betur af því sem þau sjá
og upplifa heldur en af því sem þeim
er sagt. Þess vegna telur Anna Sig-
ríður mikilvægt að uppalendur séu
barninu fyrirmynd í fæðuvali, borði
með þeim og kenni þeim um leið
borðsiði og kurteisi. „Það er tvennt
sem einkennir framar öðru matar-
smekk barna. Þau taka sætt bragð
fram yfir annað ef það er á boðstól-
um og þau eru smeyk við nýjar fæðu-
tegundir. Hvað sæta bragðið varðar
þá er um að gera að nýta tækifærið
til að kenna þeim að njóta ávaxta í
stað sælgætis og sætabrauðs. Við-
bættum sykri og salti er í raun alveg
hægt að sleppa svo framarlega sem
þau eru ekki komin á bragðið. Það er
hins vegar hægara sagt en gert að
halda sætindum frá börnunum eftir
að þau hafa einu sinni fengið að
smakka. Því má heldur ekki gleyma
að smekkurinn þróast að miklu leyti
strax í æsku þannig að auðveldara er
að venja á holla fæðu, sérstaklega
ávexti, grænmeti og grófmeti, á með-
an börnin eru ung.“
Það þarf að gefa börnunum tíma
til að venjast nýjum fæðutegundum.
Best er að bera þær fram nokkur
skipti í röð, þá er líklegt að barnið
fari smám saman að vilja borða þær,
að mati Önnu Sigríðar. „Einfaldir
réttir og fáar tegundir falla best að
smekk barnsins. Þannig eru hinir
dæmigerðu barnadiskar með þrem-
ur hólfum í raun alveg eftir þeirra
höfði. Kartöflurnar eða kornmetið á
einum stað, kjötið eða fiskurinn á
þeim næsta og loks grænmetið eða
ávextirnir á þeim þriðja. Það er líka í
samræmi við góða og fjölbreytta
máltíð og auðvitað má gera það sama
á venjulegum diski. Pottréttir og
kássur höfða hins vegar síður til
barna, þau vilja skipulag á disknum
þar sem ólíkar fæðutegundir mega
jafnvel ekki snertast. Litirnir og lög-
unin skipta líka máli þannig að í stað
blandaðs grænmetis er betra að gulu
baunirnar séu aðskildar frá þeim
grænu, gulræturnar skornar í hand-
hægar langar ræmur en ekki rifnar
og þannig mætti lengi telja. Hug-
myndaflugið er kannski best í þeim
efnum. Eins er um að gera að leyfa
börnunum að velja nýja ávexti í inn-
kaupakörfuna og vera með við und-
irbúninginn í eldhúsinu. Þau yngstu
geta til dæmis hjálpað til að þvo
grænmeti og ávexti, móta brauðdeig
eða pakkað kartöflum í álpappír til
bökunar.“
Hreyfing bætir matarlyst
Hreyfing er að mati Önnu Sigríð-
ar hluti af hollu mataræði. Virkja
þarf börnin á meðan þau eru ung og
gera hreyfingu að skemmtun en ekki
kvöð. „Úti- og innileikir, göngutúrar
eða sundferðir ættu að vera hluti af
góðum degi í stað þess að planta
börnunum fyrir framan sjónvarpið
um leið og heim er komið. Hreyf-
ingin bætir líka matarlystina og eyk-
ur þannig líkurnar á að barnið borði
meira og fjölbreyttara fæði.“
Huga þarf vel að
næringu barna
Morgunblaðið/Halldór Kolbeins
Best er fyrir börnin að borða lítið unnar vörur sem eru matreiddar á
einfaldan hátt en salt og mikið kryddaður matur hæfir ekki börnum.
Fitusnautt fæði er ekki
æskilegt fyrir ung börn
og sum börn læra seint
að tyggja, nenna því
jafnvel aldrei því þau
voru ekki hvött nægi-
lega á unga aldri. Anna
Sigríður Ólafsdóttir,
matvæla- og næring-
arfræðingur hjá Mann-
eldisráði Íslands, fræðir
Hrönn Marinósdóttur
um ýmislegt varðandi
mataræði barna.
hrma@mbl.is
ARGOS-
vetrarlist-
inn er
kominn út
en í hon-
um eru
um 5.000
nýir vöru-
flokkar.
Skart-
gripir,
jólavörur,
gjafavörur, búsáhöld, verkfæri,
íþróttavörur, húsgögn, ljós og margt
fleira að því er fram kemur í frétta-
tilkynningu.
Einnig er tekið fram að verð hafi
lækkað á vörum, m.a. vegna lækk-
unar á pundinu.
NÝTT
Argos-vetr-
arlistinn
KOMNAR eru í verslanir nýjar teg-
undir af fituskertum sósum frá
Vogabæ. Um er að ræða kokkteil-
sósu, hamborgarasósu og pítu-
sósu.Við framleiðsluna er notað
eggjalaust og fituskert majónes
ásamt 10% feitum sýrðum rjóma. Í
tilkynningu frá Vogabæ segir að
enginn bragðmunur sé á þessum sós-
um og þeim hefðbundnu. Sósurnar
eru seldar í 420 ml plastbrúsum en
bráðlega einnig í 250 ml brúsum.
Fituskertar
sósur frá
Vogabæ
FÁANLEGAR eru tvær nýjar teg-
undir af Myoplex Lite vörum frá
framleiðandanum EAS. Næringar-
stangirnar fást nú einnig með
stökkri karamellu og kanel og Myo-
plex Lite næringardrykkurinn er
einnig fáanlegur með Cappuccino
Ice bragði og bætt hefur verið 125
mg af koffíni í vöruna. Í tilkynningu
frá B. Magnússyni kemur fram að
Myoplex vörur komi í stað máltíða
og þær eru fáanlegar í apótekum,
heilsuræktarstöðvum, heilsubúðum
og fríhöfninni.
Myoplex lite
NÝLEGA tók til starfa í Hveragerði
nýtt fyrirtæki í matvælaframleiðslu.
Fyrirtækið heitir Jarðgull ehf. og
framleiðir margskonar soðkraft und-
ir merkinu „Fond“. Í fréttatilkynn-
ingu segir að um sé að ræða sósu eða
súpugrunn, sem er ósaltaður og án
allra aukaefna. Þetta grunnefni er
mikið notað við matargerð, einkum á
hótelum, veitingastöðum og í mötu-
neytum og einnig má nota það við
matseld í heimahúsum. Þegar er haf-
in framleiðsla á soði úr nautakjöti,
lambakjöti og kjúklingum. Einnig
verður framleitt grænmetissoð, súp-
ur og sósur.
Soðkraftur
án aukaefna