Morgunblaðið - 20.08.2002, Blaðsíða 34

UMRÆÐAN
34 ÞRIÐJUDAGUR 20. ÁGÚST 2002 MORGUNBLAÐIÐ
HANN er mikill
föðurlandsvinur, land-
búnaðarráðherrann.
Ann greinilega því,
sem íslenskt er, landi,
dýrum og mönnum.
Stendur vörð um vel-
ferð alls þessa.
Hefur dálæti á ís-
lenska hestinum og er
tíðrætt um kosti hans
og mögulega gjaldeyr-
isöflun í tengslum við
þá kosti þarfasta
þjónsins. Svo mikla
trú hefur hann á hest-
inum, að ætla má að
ekki sé fjarri honum,
að sækja erlenda gesti sína í Leifs-
stöð á jörpum, löðursveittum gæð-
ingum í stað kolsvartra og gljáandi
eðalvagna. Ráðherrann er enda
vanur hestamaður og hefur fallega
ásetu.
Þá hefur hann greinilegt dálæti á
íslenskri tungu. Kveður fast og
skýrt að. Orðaval er oft með ágæt-
um og tungutak, þótt margir af
yngri kynslóðinni eigi í fullu tré
með að skilja allt sem hann segir.
Hin kjarnyrta og orðríka íslenska
eldri kynslóð hefur, því miður, orðið
að láta í minni pokann, að einhverju
leyti, vegna erlendra áhrifa.
Ráðherrann þykir hinn skemmti-
legasti maður og mun hrókur alls
fagnaðar á mannamótum, hvar
hann mun oftlega hafa farið á kost-
um í ræðu og söng.
Þá er öllum ljóst að landbún-
aðarráðherrann ber miklar og já-
kvæðar tilfinningar í garð íslenskr-
ar náttúru. Vill gjarnan, að við
umhverfi okkar og náttúruperlum
sé hróflað sem minnst, þannig að
fuglar landsins og önnur kvikindi
hrekist ekki af hefðbundnum slóð-
um sínum. Né heldur vill hann
sökkva hálendisgróðri
í virkjanalón nema að
takmarkaðri hæð eða
hvað? Hann virðist því
tiltölulega sáttur við
virkjunaráætlanir í
óbyggðum, þótt hann
hafi einhverntíma sagt
að ekki komi til greina
að sökkva einum fer-
metra Þjórsárvera,
enda mun Landsvirkj-
un væntanlega lofa að
passa uppá umhverfið
samfara framkvæmd-
um og eftir þær.
Nautgriparæktin fer
ekki varhluta af um-
hyggju ráðherrans fyrir íslenskum
kúm, en hann mun jafnvel hafa
kysst eina slíka á almannafæri að
lokinni innbyrðis fegurðarsam-
keppni kúa. Ef rétt er munað heim-
ilaði hann fyrst innflutning norskra
fósturvísa í íslenskar kýr en breytti
síðan um skoðun og lagði bann við
þótt ljóst hafi verið að auka mætti
hagkvæmni í nautgriparækt með
slíkum kynbótum. En það er erfitt
að mæta óskum allra hagsmuna-
hópa, sem að ráðherranum sækja,
einkum ef þeir eru á öndverðum
meiði.
Neyslustýring og kvótastýring á
innflutningi grænmetis og kjúk-
lingakjöts leika í höndum ráð-
herrans, sem hefur þetta allt undir
öruggri stjórn með hagsmuni ís-
lenskra framleiðenda jafnt og neyt-
enda að leiðarljósi. Hann lætur ekki
bilbug á sér finna þótt að honum
vegi þungavigtarmenn í hópi kaup-
manna, sem sjá auðvitað fleiri krón-
ur koma í vasann, njóti þeir frelsis
til óhefts innflutnings á „landbún-
aðarvörum“.
Umhyggjan fyrir hag neytenda
og framleiðenda er öllum ljós. Ekki
síst nú nýlega þegar ráðherrann
hafnaði beiðni Markaðsráðs um
sölu lambakjöts um aukið magn ís-
lensks lambakjöts til útflutnings.
Mörg undanfarin misseri hefur
verið unnið markvisst (?) að mark-
aðssetningu þeirrar afurðar erlend-
is.
Ötull, hugmyndaríkur fram-
kvæmdastjóri með mikla reynslu í
almannatenglsum hefur unnið baki
brotnu beggja vegna hafsins við að
tíunda ágæti og hreinleika íslenska
lambakjötsins. Hann lætur sig ekki
muna um að skjótast á milli Íslands
og Bandaríkjann 2–3svar á ári til að
tala máli „lambsins“. Skjólstæðing-
ar landbúnaðráðherrans, sem réðu
framkvæmdastjórann til starfans
með fulltingi ríkisvaldsins, hafa haft
mikla trú á, að útlenskir menn féllu
fyrr eða síðar fyrir hinu dásamlega
íslenska fjallalambi, sem drekkur
tært lindarvatn á heiðum uppi og
rífur í sig ómengaðan íslenskan
fjalldrapa.
Milljónum er varið árlega til
þessa starfs. Þessi viðleitni mun
hafa borið þann árangur að efna-
meiri erlendir kaupendur hafa
smám saman komist á bragð hins
íslenska lambakjöts og vilja því
kaupa meira af því en áður. Og
hvers vegna skyldum við ekki
leggja okkur fram gagnvart svo
góðum og lofandi framtíðarmark-
aði? Það hlýtur að vera eftirsókn-
arvert fyrir bændur að selja kröfu-
hörðum kaupendum sem eru
tilbúnir til að greiða hátt verð fyrir
lambakjötið góða. Það kallar á
aukna framleiðslu og gæðastýringu.
Hvers vegna ekki að leggja aukna
áherslu á aukinn útflutning lamba-
kjöts þegar landinn torgar ekki
meiru? Framleiðsla á lambakjöti
hlýtur að flokkast sem hreinn land-
búnaður á meðan spyrja má hvort
svína- og kjúklingarækt teljist yf-
irleitt til landbúnaðar eða „stór-
iðju“.
En landbúnaðarráðherrann virð-
ist annarrar skoðunar nema hann
sé flæktur í viðjar úrelts kerfis,
sem hann á erfitt með að finna leið-
ir út úr. Það má skilja hann sem
svo að hann vilji ekki aukinn út-
flutning. Ég heyri hann fyrir mér
segja með sínum sérstæðu
áherslum:
„Lambið skal í Landann. Þetta er
kraftmikið og hollt kjöt, sem er
miklu betur varið í að byggja upp
íslenska æsku en að kitla bragð-
lauka amerískra milljónera.
Mennirnir verða bara að gera
söluátak, hér heima, núna í haust,
selja meira. Taka sig á í markaðs-
starfinu. Auglýsa betur, finna nýjar
aðferðir við matseldina. Kýla kjöt-
inu í landann hvað sem það kostar.
Sölumenn íslenskra landbúnaðaraf-
urða þurfa almennt að taka sig á,
setja kolamola undir stertinn.“
Það er fjarri mér að ætla að ráð-
herrann mæli ekki í fullri alvöru en
grun hef ég um að stutt sé í kerskni
og stríðni hjá honum á góðri stund.
Óneitanlega yrði „flóra“ íslenskra
stjórnmálamanna ríkari en ella með
tilkomu fleiri manna eins og Guðna
Ágústssonar, landbúnaðarráðherra.
Alla vega sperri ég eyru og augu í
hvert sinn, sem hann opnar munn-
inn í hljóðvarpi eða sést á skjánum.
Maðurinn er bráðskemmtilegur.
Lambið skal í landann
Jón H. Karlsson
Sauðfjárrækt
Hvers vegna ekki að
leggja aukna áherslu á
aukinn útflutning
lambakjöts, segir Jón H.
Karlsson, þegar landinn
torgar ekki meiru?
Höfundur er framkvæmdastjóri.
ORÐIN sem vitnað
er í hér að ofan má
finna í samkomulagi
frá árinu 1981, en þá
staðfesti menntamála-
ráðherra tillögu Nátt-
úruverndarráðs um
friðlýsingu Þjórsár-
vera. Í því samkomu-
lagi er ekki útilokað
„…að gera uppistöðu-
lón með stíflu við
Norðlingaöldu í allt að
581 m y.s., enda sýni
rannsóknir að slík
lónsmyndun sé fram-
kvæmanleg án þess að
náttúruverndargildi
Þjórsárvera rýrni
óhæfilega að mati Náttúruverndar-
ráðs.“
Í deilunni um virkjun Jökulsár á
Fljótsdal við Eyjabakka vísuðu
stuðningsmenn þeirrar fram-
kvæmdar oft og einatt til þessa
samkomulags, sem þeir sögðu
sönnun þess að Eyjabökkum hefði
verið fórnað fyrir Þjórsárver. Um
það hefði náðst sátt. Gott og vel. Við
vitum öll hvernig Eyjabakkadeilan
endaði en ég er ekki viss um að fólk
hafi almennt gert sér grein fyrir því
að Landsvirkjun teldi sig, í ljósi
niðurstöðunnar, ekki lengur
bundna af samkomulaginu um að
skerða Þjórsárver ekki frekar en
orðið er.
Mat Náttúruverndar ríkisins
Náttúruvernd ríkisins (arftaki
Náttúruverndarráðs) telur að fyr-
irhugað uppistöðulón Landsvirkj-
unar við Norðlingaöldu í Þjórsár-
verum rýri náttúruverndargildi
veranna óhæfilega. Það kemur
skýrt fram í umsögn Náttúruvernd-
ar til Skipulagsstofnunar vegna
mats á umhverfisáhrifum Norð-
lingaölduveitu. Í umsögn sinni tek-
ur Náttúruvernd ríkisins undir álit
meirihluta Þjórsárveranefndar frá
því í maí sl. Þar segir m.a.: „Þjórs-
árveranefnd beinir því til Náttúru-
verndar ríkisins að heimila ekki
frekari virkjanaframkvæmdir í
Þjórsárverum. Búið er að raska
verum austan Þjórsár og með fram-
kvæmdum við Norðlingaöldu
mundi náttúruverndargildi Þjórs-
árvera rýrna óhæfilega…Þjórsár-
veranefnd hvetur Náttúruvernd
ríkisins að vinna áfram að stækkun
friðlandsins í Þjórsárverum.“
Skýrara getur álit Náttúru-
verndar og Þjórsárveranefndar
varla verið. Einnig liggur fyrir að
Skeiðamenn og Gnúpverjar eru ein-
dregið á móti fyrirætlunum Lands-
virkjunar. Gnúpverja-
hreppur hefur lagt
fram tillögu um að
stækka friðlandið í
Þjórsárverum í drög-
um að aðalskipulagi.
Ramsar-sam-
þykktin
Ekki er hægt að
raska friðlýstu land-
svæði án samþykkis
Náttúruverndar ríkis-
ins. Það samþykki hef-
ur Landsvirkjun ekki
fengið. Þjórsárver eru
votlendi sem hefur
verndargildi á heims-
vísu. Þau eru eitt af
þremur votlendissvæðum á Íslandi
sem hafa verið tilnefnd til sérstakr-
ar verndunar samkvæmt Ramsar-
samþykktinni. Aðild að henni legg-
ur stjórnvöldum ákveðnar skyldur
á herðar, m.a. um gerð verndar-
áætlana sem eru hvort tveggja í
senn lýsing á náttúruverðmæti
svæðisins og stjórntæki um sjálf-
bæra nýtingu þess. Slík áætlun hef-
ur ekki verið gerð fyrir Þjórsárver.
Undirrituð lagði fram tillögu til
þingsályktunar um gerð verndar-
áætlana samkvæmt Ramsar-sam-
þykktinni í vetur en tillagan var
aldrei afgreidd úr umhverfisnefnd.
Eins og kunnugt er liggur
rammaáætlun um nýtingu vatnsafls
og jarðvarma ekki fyrir. Náttúru-
verndaráætlun er heldur ekki tilbú-
in. Náttúruvernd ríkisins hefur
lagst gegn Norðlingaölduveitu, líkt
og Þjórsárveranefnd og fjöldi
heimamanna. Hvernig hyggjast
iðnaðar- og umhverfisráðherrar í
ríkisstjórninni bregðast við þessari
stöðu? Fyrstu ummæli þeirra um
úrskurð Skipulagsstofnunar vekja
ekki vonir um að þær hyggist taka
af skarið um verndun Þjórsárvera.
Líklega á verndun Þjórsárvera sér
engan málsvara í ríkisstjórn Fram-
sóknar- og Sjálfstæðisflokks.
„…án þess að nátt-
úruverndargildi
Þjórsárvera rýrni
óhæfilega…“
Þórunn
Sveinbjarnardóttir
Höfundur situr í umhverfisnefnd
Alþingis.
Náttúruvernd
Þjórsárver, segir
Þórunn Sveinbjarn-
ardóttir, eru votlendi
sem hefur verndargildi
á heimsvísu.
ÍSLENDINGAR eru
óðum að átta sig á þeim
fjölþættu möguleikum
sem felast í landinu okk-
ar, stórbrotnu landslagi
þess og sérstæðri nátt-
úru. Sú hugsun er á
undanhaldi að þessa
náttúru þurfi fyrir
hvern mun að beisla,
heldur megi njóta henn-
ar og nýta hana til
ánægju og arðsemi án
þess að brjóta gegn
hennar eigin lögmálum.
Því fengum við félagar í
Vinstrihreyfingunni –
grænu framboði m.a. að kynnast á
ferð um Skagafjörð fyrir skömmu.
Sumarferð VG
Vinstri grænir hafa frá upphafi
boðið upp á sumarferðir og hafa af því
góða reynslu. Þótt aðaltilgangurinn
sé að stefna saman fólki til aukinna
kynna og ánægjulegrar samveru hafa
þessar ferðir oftast tengst atburðum
líðandi stundar og ákveðnum þáttum í
stefnu VG. Þannig var eitt sinn efnt til
ferðar um Eyjabakkana og svæðið
kringum Kárahnjúka til þess að
kynnast þeim svæðum sem best. Í
fyrrasumar fór stór hópur í ferðalag
um Þjórsárverin og hélt þar áhrifa-
mikinn fund undir berum himni sem
þátttakendum gleymist
áreiðanlega seint.
Sumarferð VG nú í ár
var 9.–11. ágúst sl. Fyr-
ir valinu að þessu sinni
varð Skagafjörður þar
sem félagar okkar
gerðu garðinn frægan í
kosningum til sveitar-
stjórnar í maí sl. Þeir
vöktu ekki síður athygli
eftir kosningar þegar
þeir í félagi við sjálf-
stæðismenn lögðust
gegn fyrirhugaðri virkj-
un við Villinganes og
uppskáru mikinn fegin-
leik þeirra sem vinna
við sívaxandi ferðaþjónustu á þessum
slóðum. Með fyrirhuguðum fram-
kvæmdum hefðu ekki aðeins verið
unnin spjöll á mikilfenglegri náttúru,
heldur einnig lagður í rúst nýr og sí-
vaxandi þáttur í ferðaþjónustu í
Skagafirði.
Glímt við Jökulsána
Ferð Vinstri-grænna tókst í alla
staði einkar vel og áttu heimamenn
ríkan þátt í því að hún mun lengi lifa í
minni þátttakenda. Félagar víða að af
landinu komu saman í Lauftúni, ein-
um hinna mörgu bæja í Skagafirði
sem byggja á þjónustu við ferðamenn,
og áttu saman góðar stundir við nátt-
úruskoðun og aðra afþreyingu.
Heimamenn fylgdu okkur um héraðið
og sátu veislu með okkur um kvöldið í
hlöðunni í Lauftúni, þar sem margt
var skrafað og enn meira sungið.
Laugardeginum var varið í stór-
brotinni náttúru héraðsins, m.a. í
mögnuðu umhverfinu á Merkigili sem
sker sig austur úr Austurdalnum. Það
er umhugsunarvert hvernig lífsbar-
áttan hefur verið á þessum slóðum
þar sem fólk bjó til skamms tíma. Þá
skoðuðum við svæði hinnar áformuðu
Villinganesvirkjunar og sannfærð-
umst endanlega um réttmæti þeirrar
afstöðu sveitarstjórnar Skagafjarðar
að leggjast gegn þeim framkvæmd-
um. Og enn frekar sannfærðumst við
sem fórum í flúðasiglingu síðar um
daginn, en það er ólýsanleg reynsla
og afar skemmtileg þrátt fyrir nokkra
vosbúð. Glíman við kraftinn í ánni er
einstök tilfinning og stórkostlegt að
skoða gilið frá þessu sjónarhorni.
Hrollinum var bægt frá í heita pott-
inum að lokinni siglingu og svo end-
anlega í söng og dansi um kvöldið.
Möguleikar og útsjónarsemi
Margt situr eftir í huganum að lok-
inni þessari skemmtilegu heimsókn í
Skagafjörðinn og víst er að marga
fýsir að koma þangað aftur og dvelja
lengur við allt það fjölmarga sem sjá
má og reyna á þessum slóðum. Skag-
firðingar eru sem óðast að efla ferða-
þjónustu í héraðinu og eiga þar
marga góða kosti. Þar er mikil og fjöl-
breytileg náttúrufegurð og söguleg
minni á nánast hverri þúfu. Og þar er
margt í boði til afþreyingar. Nægir að
nefna Drangeyjarferðir, veiðiferðir,
hestaferðir, vélsleðaferðir, skíðaferð-
ir og gönguferðir, að því ógleymdu að
líklega eru hvergi betri aðstæður til
flúðasiglinga en í jökulánum tveimur,
sem eiga báðar upptök sín í Hofsjökli
og brjóta sér leið gegnum tilkomu-
mikil gljúfur Austurdals og Vestur-
dals. Flúðasiglingar hafa slegið í gegn
á síðustu árum sem afþreyingarkost-
ur í ferðaþjónustu, og allt um það sér-
staka fyrirbæri geta lesendur Morg-
unblaðsins lesið í sunnudagsblaðinu
11. ágúst sl. Þar kemur skýrt fram að
sú ákvörðun nýrrar sveitarstjórnar
Skagafjarðar að koma í veg fyrir
virkjun við Villinganes á sér dygga
fylgjendur innan ferðaþjónustunnar,
ekki aðeins í Skagafirði, heldur hafa
heildarsamtök ferðaþjónustunnar í
landinu ályktað um stuðning sinn við
málið.
Auðlindir Skagfirðinga eru af ýmsu
tagi, en fyrst og fremst eru þær fólgn-
ar í sérstæðri og fjölbreytilegri nátt-
úrufegurð, miklum möguleikum í
ferðaþjónustu og útsjónarsemi
heimamanna við nýtingu þeirra.
Auðlindir Skagfirðinga
Kristín
Halldórsdóttir
Sumarferð
Sú hugsun er á und-
anhaldi að náttúruna
þurfi fyrir hvern mun að
beisla, segir Kristín
Halldórsdóttir, heldur
megi njóta hennar án
þess að brjóta gegn
hennar eigin lögmálum.
Höfundur er framkvæmdastjóri VG.