Morgunblaðið - 08.09.2002, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 8. SEPTEMBER 2002 33
styrkur Ingibjargar Sólrúnar byggist ekki síst á
trúverðugleika. Styrk hennar til að fylgja eigin
sannfæringu.“
Öll sú umræða, sem hér hefur aðeins verið rakin
að hluta, kviknar ef svo má segja upp úr engu. Það
þarf ekki mikla skarpskyggni til að átta sig á því
að það yrði akkur fyrir Samfylkinguna að fá Ingi-
björgu Sólrúnu til liðs við sig í næstu þingkosn-
ingum og þurfti í raun ekki skoðanakönnun til að
sýna fram á það. Hún sýndi styrk sinn í stjórn-
málum í borgarstjórnarkosningunum í vor og það
er eðlilegt að þeir, sem vilja breytt stjórnarmynst-
ur, horfi til hennar vonaraugum. Þótt langt kunni
að virðast til kosninga styttist sá tími óðum. Yf-
irlýsingar um ný framboð eru farin að berast og
umræða um prófkjör og uppstillingar á framboðs-
lista. Víst er að þeir, sem vilja að Ingibjörg Sólrún
fari í framboð, vilja að það gerist áreynslulaust, en
ekki með flumbrugangi á síðustu stundu þannig að
umræðan um aðdragandann að framboðinu yfir-
gnæfi ekki framboðið sjálft.
Halldór Ás-
grímsson dreg-
ur skýra línu
Yfirlýsingar Halldórs
Ásgrímssonar, for-
manns Framsóknar-
flokksins og utanríkis-
ráðherra, á fundi
flokksins um kosning-
arnar á Selfossi í gær, föstudag, bera því reyndar
einnig vitni að styttist í kosningar. Halldór sagði
þar að aðalmarkmið flokksins í kosningunum í vor
ætti að vera að stýra næstu ríkisstjórn. „Ég er
tilbúinn að leiða hann á þeim forsendum,“ bætti
ráðherrann við. Halldór tengdi hins vegar þetta
markmið úrslitum næstu kosninga og sagði að
flokkurinn yrði að koma þeim boðum skýrt til skila
að ætluðust menn til mikils af Framsóknarflokkn-
um, eins og menn ættu að gera því hann hefði fulla
burði til að vera í forystu, yrði hann að fá stuðning:
„Án þess stuðnings getum við lítið og það er að
sjálfsögðu ekki sjálfgefið að Framsóknarflokkur-
inn verði í ríkisstjórn. Hann verður því aðeins í
ríkisstjórn verði honum trúað fyrir því.“
Það er greinilegt af þessum orðum Halldórs að
byrjað er að draga línurnar fyrir þá kosningabar-
áttu, sem er í vændum. Þótt Halldór hafi hvorki
nefnt tölur né viðmið í ræðu sinni er ljóst að hann
er tilbúinn til að leggja ýmislegt undir til að Fram-
sóknarflokkurinn leiði ríkisstjórn og hljóta að
vakna spurningar um það hvernig stjórnarmynst-
ur hann sjái fyrir sér að muni verða til þess að
markmið hans fái brautargengi – að því tilskildu
að kjósendur taki undir þau markmið í kjörklef-
anum.
Ingibjörg Sólrún mun sömuleiðis draga sína
línu bráðlega, en hún hefur lýst yfir því að hún
muni gefa ákveðið svar um fyrirætlanir sínar inn-
an skamms. Fyrrnefnd grein Dags B. Eggerts-
sonar, samherja hennar, hlýtur að vekja til um-
hugsunar vegna þess að hann skrifar með mjög
afgerandi hætti um að trúverðugleiki Ingibjargar
Sólrúnar sé í húfi og hlýtur því að telja litlar líkur
á að hún fari í framboð, þótt ekki væri nema vegna
þeirrar einföldu ástæðu að byði hún sig fram til
þings gæti slíkur málflutningur orðið vatn á myllu
andstæðinga hennar síðar meir.
Þessi litla spurning í lítilli skoðanakönnun hefur
hins vegar dregið ýmislegt fram. Viðbrögðin sýna
að innan R-listans hugnast mönnum lítt að Ingi-
björg Sólrún hverfi úr stóli borgarstjóra, sem að
vissu leyti rennir stoðum undir þau viðhorf að
samstarf þeirra flokka sé annars vegar myndað
um hana og hins vegar gegn Sjálfstæðisflokki.
Dæmin bæði héðan og frá öðrum löndum sýna að
það er alltaf erfitt að finna arftaka sterks foringja í
stjórnmálum og jafnvel getur fylgt leiðtogakreppa
þegar sterkur einstaklingur hverfur úr forystu.
Breski Íhaldsflokkurinn eftir að Margaret
Thatcher fór frá er iðulega nefndur í þessu sam-
bandi þótt arftaka hennar, John Major, hafi tekist
að leiða flokkinn til sigurs í næstu kosningum á
eftir, en einnig má taka stöðu Sjálfstæðisflokksins
í Reykjavík eftir tíð Davíðs Oddssonar í stóli
borgarstjóra. Þegar horft er á landsmálin gefur
augaleið að hugsanlegt framboð Ingibjargar
Sólrúnar skýtur fyrst og fremst framsóknar-
mönnum og Vinstri grænum skelk í bringu. Sam-
kvæmt könnuninni tæki framboð hennar rúmlega
19% fylgi af framsóknarmönnum og um 20% fylgi
af Vinstri grænum. Vitaskuld er ekki hægt að taka
slíka könnun bókstaflega, en innan þessara flokka
hljóta menn að hugsa til þess að framboð
Ingibjargar Sólrúnar til Alþingis myndi ekki að-
eins tefla valdastöðu þeirra í Reykjavík í hættu
um leið og það myndi veikja samstarfið innan R-
listans, heldur einnig veikja stöðu þeirra á lands-
vísu um leið og staða Samfylkingarinnar styrktist.
Skoðanakannanir eru notaðar í ýmsum tilgangi
og nýleg dæmi um það hvernig þær geta orðið að
vopnum í röksemdafærslu eru skoðanakannanir
um afstöðu Íslendinga til aðildarviðræðna og að-
ildar að Evrópusambandinu. Skoðanakannanir
geta ýtt undir upplýsta umræðu og gefið stjórn-
málamönnum vísbendingu um það hvernig vind-
urinn blæs, en um leið segja þær ekki alla söguna
og það má aldrei gleyma því að þær endurspegla
aðeins viðhorf fólks þegar könnunin er gerð og eru
engin ávísun á seinni tíma, til dæmis þegar talið er
upp úr kjörkössum.
Oft er talað um að stjórnmálamenn láti stjórn-
ast um of af skoðanakönnunum. Þeir láti kannanir
stjórna gerðum sínum í stað þess að fylgja eigin
sannfæringu. En það er einnig hægt að segja að
skoðanakannanir þjóni þeim tilgangi að halda
stjórnmálamönnum við efnið og niðurstöður
þeirra megi nota til að sjá hvort þeir hafi í raun
umboð kjósenda til að gera eitt og annað. Einnig
geta flokkar notað skoðanakannanir til að finna
hentugan tíma til að láta kosningar fara fram.
Ýmsar kenningar hafa verið settar fram um það
hvort skoðanakannanir hafa áhrif á það hvernig
fólk greiðir atkvæði, hvort fólk hafi tilhneigingu til
þess að kjósa flokkinn, sem gengur vel í skoð-
anakönnunum, eða hvort kjósendur sitji frekar
heima ef þeir telji að flokkurinn sinn sé með slíkt
forskot að hann geti ekki misst það, eða svo langt á
eftir að hann eigi ekki möguleika. Fátt hefur þó
komið fram, sem rennir beinlínis stoðum undir
slíkar kenningar frekar en kenningar um að veðr-
ið hafi áhrif á það hvort fólk kjósi eða ekki.
Í Bandaríkjunum má segja að gerð skoðana-
kannana hafi náð lengst og um leið að það jaðri við
þráhyggju hvernig þeim er beitt, jafnvel þannig að
það sé mælt hvernig afstaða almennings sveiflast
til og frá frá einum tíma til annars og hvernig al-
menningur muni bregðast við ef frambjóðandi
segir eitt fremur en annað. Stjórnmálaflokkar hér
á landi eru ekki komnir út í slíkar æfingar, enda
yrði það heldur fjárfrek tómstundaiðja. Ingibjörg
Sólrún Gísladóttir mun á næstu dögum gefa svar
við spurningunni um það hvað hún hyggist gera í
næstu kosningum, en skoðanakönnunin, sem
hleypti af stað þessari umræðu, hefur í það
minnsta reynst haganlega tímasett dægradvöl.
Morgunblaðið/RAX
Hestar undir Eyjafjöllum.
Vitaskuld er ekki
hægt að taka slíka
könnun bókstaflega,
en innan þessara
flokka hljóta menn
að hugsa til þess að
framboð Ingibjarg-
ar Sólrúnar til Al-
þingis myndi ekki
aðeins tefla valda-
stöðu þeirra í
Reykjavík í hættu
um leið og það
myndi veikja sam-
starfið innan R-
listans, heldur einn-
ig veikja stöðu
þeirra á landsvísu
um leið og staða
Samfylkingarinnar
styrktist.
Laugardagur 7. september