Morgunblaðið - 13.12.2002, Blaðsíða 40

LISTIR
40 FÖSTUDAGUR 13. DESEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
HRÓLFUR Vagnsson er tvímæla-
laust einn okkar besti harmónikku-
leikari. Synd þó að fá ekki að heyra
oftar í honum hér á landi; – Hrólfur
hefur verið búsettur í Þýskalandi um
árabil, þar sem hann stundar bæði
hljóðfæraleik, hljóðritanir og útgáfu
á geisladiskum. Annar diskur hans
þar sem harmónikkan er í fyrrúmi
kom út fyrir skömmu, og þar leikur
hann tónlist að mestu ættaða frá Suð-
ur-Ameríku, nánar tiltekið frá Bras-
ilíu. Hljómsveitin sem með honum
leikur heitir Blue Brasil og er skipuð
Írisi Kramer sem leikur á flygilhorn
og trompet, Marc André Krikula gít-
arleikara og söngvara, Gros Ngolle
Pokossi bassaleikara og slagverks-
mönnunum Guido Schmidt og Maur-
icio Calquin; – aldeilis alþjóðlegt yf-
irbragð á hópnum ef ráða má af
nöfnum hljóðfæraleikaranna.
Þarna eru þekktir smellir eins og
lög Jobims, Corcovado, Wave, Einn-
ar nótu samba, Desafinido og Stúlk-
an frá Ipanema, en einnig lög þekkt
annars staðar frá eins og Besame
mucho og Tico tico. Það kemur þó
skemmtilega á óvart að eitt besta lag-
ið á diskinum er Veio Alphonso eftir
gítarleikara sveitarinnar Marc
André Krikula, – rytmískt og
skemmtilega útsett, þar sem flygil-
hornið og harmónikkan takast á um
athyglina, en höfundurinn raular
undir í þessum notalega og sjarmer-
andi „jobim“-stíl og leikur með á suð-
ur-amerískan charango-gítar. Virki-
lega fín tónsmíð, sem gefur
meistaraverkum þekktari tónskáld-
anna ekkert eftir. Hér er allt pottþétt
og fagmannlega gert; – útsetningar
smekklegar og hljómsveitin góð. Það
sem vantar hins vegar er beinlínis
meira fjör. Spilamennskan er í það
heila of kurteis og fáguð; – það vantar
dirfsku og það að hljóðfæraleikararn-
ir láti vaða og sleppi sér í tónlistinni.
Maður sér fyrir sér að diskurinn
henti frekar þar sem elegant sam-
kvæmisdansar eru stundaðir en að
hægt sé að „tjúna“ upp partí með
honum, þótt tónlistin sé sannarlega
þess eðlis. Þetta er tónlist sem togar í
tærnar, mildar mjaðmirnar og hróp-
ar á að fólk hreyfi sig. En þarna ligg-
ur kannski einmitt munurinn á lifandi
flutningi og hljóðritun; – og vafalítið
er meiri lífsháski í spilamennsku
hópsins í lifandi flutningi fyrir lifandi
fólk.
Þó verður ekki sagt annað en að
spilamennska Hrólfs Vagnssonar sé
feikilega góð. Bem-te-vi atrevido eft-
ir Pesce er virtúóskískur fingurbrjót-
ur sem hann fer létt með og spilar
músíkalskt. Besame mucho og Tico
tico eru líka þrælskemmtileg í með-
förum hans og í því fyrrnefnda er
leikur Írisar á trompetinn í intrói og
millispilum sérlega mjúkur og dill-
andi. Corcovado, eitt af bestu lögum
Jobims, er fallega sungið af Krikula,
en kannski óþægilega líkt uppruna-
legu útgáfunni. Brasilerinho eftir
Azevedo er svellandi samba og þar
kemst spilagleði hópsins sterkast til
skila. Wave eftir Jobim er lokalag
disksins og stendur upp úr fyrir fal-
legan leik Írisar á flygilhornið.
Þetta er skemmtilegur diskur, en
vantar þá snerpu í spilamennskuna
sem gæti gert hann frábæran. Eitt
enn sem vantar: upplýsingar um
flytjendur og verk. Enginn pési fylgir
og er það galli á annars vandaðri út-
gáfu.
Bergþóra Jónsdóttir
Kurteis en háska-
laus spilamennska
TÓNLIST
Geisladiskar
Hrólfur Vagnsson leikur suður-ameríska
tónlist á harmónikku með hljómsveitinni
Blue Brasil.
Cordaria 2002.
BLUE BRASIL
NÚ er jólunum sungið til í öllum
kirkjum og á efnisskránni eru mikið
til sömu lögin. Á tónleikum Söng-
sveitarinnar Fílharmóníu, undir
stjórn Bernharðs Wilkinsonar, sem
haldnir voru í Langholtskirkju sl.
þriðjudagskvöld, var blandað saman
hefðbundnum jólasöngvum og tón-
verkum sem tengjast þessari hátíð
ljóssins. Af íslenskum lögum má
nefna hina fallegu raddsetningu
Jóns Þórarinssonar á sálmalaginu
Jesú, mín morgunstjarna, fallegt lag
eftir Hildigunni Rúnarsdóttur, Hirð-
ar sjá og heyrðu, við texta eftir Ein-
ar Sigurðsson frá Heydölum, þá
Jólagjöfin en svo nefnist skemmti-
legt lag eftir Hörð Áskelsson, við
texta eftir Sverri Pálsson, og Enn
eru jól eftir Árna Björnsson. Þá var
sungin raddsetningin á Hátíð fer að
höndum ein og tónleikunum lauk
með snilldarverkinu Nóttin var sú
ágæt ein eftir Sigvalda S. Kaldalóns
og Einar Sigurðsson frá Heydölum.
Kórinn er mjög góður, hljómurinn
þéttur og fallegur, og voru íslensku
lögin mjög vel flutt, sérstaklega lög
Hildigunnar og Jóns Nordal en einn-
ig lag Harðar, þótt miðhlutinn hafi
verið helst til hraður, allt að því
galsafenginn. Fyrir utan tvær aríur
eftir Handel söng Sigrún Hjálmtýs-
dóttir einsöng í sjö lögum og ber sér-
staklega að geta Ave Maríu eftir
Giulio Caccini, sem ásamt Peri, Gali-
lei, Cavalieri og Rinuccini voru upp-
hafsmenn mónódíunnar og stóðu að
fyrstu gerð óperu- og óratóríuverka
um aldamótin 1600. Ave Marían var
frábærlega vel flutt af Sigrúnu, í um-
ritun söngstjórans, og sama má
segja um Vögguljóð Maríu eftir Max
Reger, sem Sigrún flutti af ein-
stökum innileik við fallegan leik
strengjasveitar undir forustu Rutar
Ingólfsdóttur. Tvær aríur eftir
Handel voru báðar glæsilega sungn-
ar af Sigrúnu, en sú fyrri var O, had I
Jubal’s lyre, sem er sérlega fjörug
aría úr óratóríunni Jósúa, og sú
seinni Tornami a vagheggiar úr óp-
erunni Alcina, sem var síðasti óperu-
smellur Handels og fræg fyrir mikla
fjölbreytni í rithætti, sem heyra
mátti í þessari erfiðu aríu, er Sigrún
lék sér að og naut þar góðrar sam-
vinnu strengjasveitar og söngstjór-
ans.
Af öðrum lögum, fyrir utan föstu
jólalögin, mætti tilgreina lög eftir
ensku tónskáldin John Rutter, Boris
Ord, William Walton, Gustav Holst
(sænskur í báðar ættir) og Edmund
Rubbra, allt ágætar tónsmíðar og út-
setningar en allar mjög líkar að innri
gerð og enskar hvað tónstíl snertir.
Það má segja að öll viðfangsefnin
hafi verið hið besta sungin og Söng-
sveitin Fílharmónía sé í mjög góðu
formi og auðheyrt, að ferðin austur í
Garðaríki fyrr á árinu hefur haft góð
áhrif á sönglega samstöðu og öryggi
kórsins, undir öruggri stjórn Bern-
harðs Wilkinsonar.
Þéttur og fallegur
hljómur
TÓNLIST
Langholtskirkja
Söngsveitin Fílharmónía, ásamt
strengjasveit undir forystu Rutar Ingólfs-
dóttur og Sigrúnu Hjálmtýsdóttur óp-
erusöngkonu, undir stjórn Bernharðs
Wilkinsonar, flutti erlenda og íslenska
jólasöngva, aríur eftir Handel og frum-
samin kórlög eftir Jón Nordal, Hörð Ás-
kelsson, Árna Björnsson og Hildigunni
Rúnarsdóttur. Þriðjudaginn 10. desem-
ber.
KÓRTÓNLEIKAR
Jón Ásgeirsson
E
inræðisherrann, sí-
gilt meistaraverk
Chaplins, hefur
undanfarið verið til
sýninga í mörgum
bíóhúsum Parísar, í ferskri kópíu,
við mikla umfjöllun. Og hún varð
fyrir valinu sem bíókvöldmyndin
að þessu sinni.
Stefnan var tekin á MK2
Hautefeuille bíóið í samnefndri
götu, rétt við Boulevard St-
Michel. Og í næsta húsi er sér-
bókabúð um allt sem kvikmyndum
viðkemur. Sum bíókvöld í París
fara þannig fram að skundað er í
bíóið og farið eftir nefinu við að
finna veitingahús í grennd sem
uppfylli skilyrði um mat í hollari
kanti og ódýrari. En þetta kvöldið
var gluggað í blöðunga, meðal
annars vegna þess að nú var
sunnudagur í borginni og sumir
staðir halda hann heilagan.
Svo ljónheppin vorum við að
rétt handan við hornið á bíóinu
leynist gamalgróin matarstofnun
sem svarar tilsettum kröfum,
L’Acropole (Akrópólis), grískur.
Þarna tókst að búa til þemakvöld
kringum lýðræði með því að
snæða mat runninn undan rifjum
elstu lýðræðisþjóðar heims og
með því að sjá bíómynd sem er lof-
söngur til lýðræðisins, og einhver
beittasta ádeila á einræði sem
hugsast getur þar sem Hitler og
hans stefna og einræði yfirleitt er
dregið sundur og saman í óborg-
anlegu háði. Þar að auki vill svo til
að Grikkir reyndust nasistum ein-
hver sá óþægasti ljár í þúfu. Sjálf-
sagt er það þó ekki tilviljun, eig-
um við ekki að segja að þjóð sem
sprettur upp úr Sókratesarjarð-
vegi og endalausum orðræðum og
samtölum og spurningum um
hlutarins eðli sé betur í stakk búin
en aðrar til að takast á við ofbeldi
og heimsku (að minnsta kosti þeg-
ar það kemur að utan!) Ég get
ekki stillt mig um að nefna það
hér að einn af góðum sonum
Grikklands, tónskáldið Zenakis,
sem bjó í Frakklandi og lést á síð-
asta ári, var gangandi minn-
ismerki um þessa baráttu þar sem
hann missti annað augað við að
sprengja nasista í loft upp í föð-
urlandi sínu.
Veitingastaðurinn Akrópólis er
rétt við hornið á Boulevard St
Michel, á rue de l’Ecole de Médec-
ine númer 3, og hefur verið til í
sjötíu ár eða svo. Þótt hann sé á
þvílíkum lykilstað í borginni hefur
hann alla tíð farið fram hjá mér,
og ég var einmitt að ræða við Par-
ísarbúa til margra ára sem sagði
það sama. Akrópólis hefur verið í
eigu sömu bræðranna síðan 1952
og ómögulegt að ímynda sér ann-
að en að það sé einmitt annar
þeirra sem gengur um beina þetta
sunnudagskvöld, roskinn grá-
hærður maður sem fatast hvergi.
Staðurinn er af þægilegustu teg-
und, með lágværri grískri tónlist
og innréttingum sem hefur ekki
verið hróflað við í langan tíma. Á
þessum tíma viku og árs sást
þarna ekki einn einasti ferðamað-
ur, allir virtust matargestir kunn-
ugir eiganda og stað.
Við fengum okkur þrírétt-aðan matseðil á þrettánevrur. Annar forrétt-urinn var tarama, reykt
þorskhrognahræra sem var létt
og ljúffeng. Henni fylgdi grísk
ólíva, rauðleitt afbrigði, af hæsta
gæðaflokki. Hinn forrétturinn var
dolmas, hrísgrjón pökkuð inn í
vínviðarlauf, meinhollt og gott, og
grísk matargerð einmitt rómuð
fyrir hollustu. Á eftir komu grill-
aðir kjötbitar á teini, og að lokum
grískt bakkelsi sem mig minnir að
heiti halvas, gert úr pist-
asíuhnetum. Þessu var skolað nið-
ur með grísku rauðvíni, vel
drykkjarhæfu, og espressó á eftir.
Ég hef grun um að allt sé gott sem
þarna er borið fram, og hef heyrt
sérlega vel látið af litlu grilluðu
kjötbollunum, keftes.
Nú var undirstaðan orðin góð til
þess að meðtaka snilldina í Chapl-
in, eitt helsta meistaraverk hans,
frá 1941, og síðustu myndina þar
sem trúðurinn sýnir sig. Svo mörg
atriði úr myndinni eru vel þekkt
að það er erfitt að ímynda sér það
mannsbarn í okkar heimshluta
sem aldrei hefur rekist á neitt
þeirra, hvort sem það er nú ein-
ræðisherrann að leika sér að
hnettinum sem síðan springur
eins og blaðra í höndum hans, eða
ræður hans fluttar á stór-
hlægilegu tungumáli sem á að líkj-
ast þýsku, en gerir það reyndar
ekki.
Myndin hefst á mögnuðum at-
riðum úr stríðinu þar sem einn
hermaðurinn, rakari af Gyð-
ingaættum, bjástrar við stríðstól
og sprengjur sem hann ræður
ekkert við og beinast einna helst
gegn honum sjálfum. Hann missir
minnið og lendir í því að vera tek-
inn í misgripum fyrir einræð-
isherrann Hynkel, eftir að hann
hefur komið við í ghettóinu og
opnað gömlu rakarastofuna sína.
Það er frábært að sjá hvernig dag-
legu lífi fólksins í ghettóinu er
teflt móti veruleikafirrtu lífi ein-
ræðisherrans þar sem hver mín-
úta er skipulögð, þar sem mynd-
höggvari og listmálari bíða þess í
bakherbergi að Hynkel skjótist
inn í eina eða tvær mínútur og sitji
fyrir. Uppáhaldsatriðið mitt er
þegar sjálfsánægjan nær slíku há-
marki að hann þeytist upp í gard-
ínu og dáist þar klifrandi að sjálf-
um sér. Samspil hans og
einræðisherrans Napaloni Benz-
oni, og bræðralag þeirra er líka
frábærlega vel útfært.
Og lokaatriði mynd-arinnar, óðurinn til lýð-ræðisins, fluttur af litlarakaranum sem tekinn
var í misgripum fyrir einræð-
isherrann – allt á þetta erindi
núna. Enn einu sinni sannast það
að verk sem hafa svo djúpar rætur
í samtíðinni eins og Einræðisherr-
ann á sínum tíma, þau eru gerð
fyrir okkar tíma og alla tíma.
B í ó k v ö l d í P a r í s
Einræðisherrann
Eftir Steinunni Sigurðardóttur
Fáir eru skráðir í kvikmyndasöguna með feitara letri en meistari
Chaplin. Úr Einræðisherranum – The Great Dictator.
SINFÓNÍUHLJÓMSVEIT áhuga-
manna heldur tónleika í Seltjarnar-
neskirkju á sunnudag kl. 17. Fluttir
verða tveir gítarkonsertar, eftir
Vivaldi og Tedesco, og kantata nr.
51 eftir Bach og tónleikagestir
syngja jólalög við undirleik hljóm-
sveitarinnar. Einleikari á gítar er
Arnaldur Arnarson, einsöngvari er
Hallveig Rúnarsdóttir og David
Nooteboom leikur einleik á tromp-
et. Stjórnandi er Daníel Bjarnason
sem nú nemur tónlist við Tónlistar-
skólann í Reykjavík og eru tónleik-
arnir nú liður í prófi hans þar.
Arnaldur Arnarson starfar sem
tónlistarmaður á Spáni. Hann hef-
ur haldið fjölda tónleika hér á landi
sem erlendis en leikur nú í fyrsta
sinn með Sinfóníuhljómsveit
áhugamanna. Konsertarnir tveir
sem hann leikur eru báðir þekktir
og vinsæl verk.
Kantata Bachs, Jauchzet Gott in
allen Landen, er fyrir sópranrödd,
sólótrompet og strengjasveit. Hall-
veig Rúnarsdóttir og David Noote-
boom sjá um sólóhlutverkin en þau
eru bæði að hasla sér völl í íslensku
tónlistarlífi um þessar mundir.
Hallveig lauk prófi í London 2001
og hélt sína fyrstu opinberu ein-
söngstónleika í Reykjavík nýverið.
David Nooteboom hlaut tónlistar-
menntun sína í Hollandi og fluttist
til Íslands 1996. Hann er kennari
og hljóðfæraleikari og hefur komið
víða við á ferli sínum, m.a. með Sin-
fóníuhljómsveit áhugamanna.
Sveitin hefur nýlega leikið inn á
geisladisk og hefur m.a. að geyma
verk eftir Jakob Hallgrímsson og
Hildigunni Rúnarsdóttur, auk jóla-
laga.
Aðgangseyrir er 1.000 kr.
Hljómsveit,
gítar og
söngur á
Nesinu
Morgunblaðið/Golli
Hallveig Rúnarsdóttir æfir hér með Sinfóníuhljómsveit áhugamanna.
Stjórnandi er Daníel Bjarnason.