Morgunblaðið - 13.12.2002, Blaðsíða 57

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 13. DESEMBER 2002 57
AÐ undanförnu hefur töluvert
verið rætt um matvælaverð og
landbúnað. Í þeirri umræðu hefur
verið nefnt að e.t.v. væri betra að
flytja inn landbúnaðarvörur en
framleiða þær hér. Það er ekki
nema gott um það að segja að leit-
að sé bestu leiða til að hafa á boð-
stólum ódýrar og góðar vörur. Það
er líka gott að velta því upp hvort
við séum á réttri leið varðandi
landbúnaðinn. Umræðan verður
hins vegar að taka til sem flestra
þátta sem máli skipta en á það
hefur mér þótt skorta.
Matur er grundvallarþáttur í lífi
mannsins og því vilja flestar þjóðir
framleiða sinn eigin mat eftir því
sem þess er kostur. Þegar litið er
til jarðarinnar í heild minnkar
stöðugt það land sem hægt er að
nýta til landbúnaðar, en fólkinu
fjölgar. Talið er að um 800 millj-
ónir manna búi nú við verulegan
matarskort. Þessa stundina er
hins vegar mikið framboð af land-
búnaðarvörum í hinum vestræna
heimi og verðið því hagstætt.
Þetta getur þó breyst á skömmum
tíma. Tiltölulega litlar breytingar
á veðurfari geta haft afgerandi
áhrif, sömuleiðis mengunarslys,
náttúruhamfarir, sjúkdómar í búfé
og plöntum, meindýr, styrjaldir og
pólitískar ákvarðanir um styrki til
landbúnaðar. Þá væri óskandi að
stærri hluti þeirrar framleiðslu
sem aflögu er á Vesturlöndum
næði til fátækari þjóða sem ekki
geta framleitt nóg. Til lengri tíma
litið er því ekki víst að ódýr mat-
væli verði jafn auðfengin og nú.
Hér á landi er hægt að fram-
leiða mikið af landbúnaðarvörum.
Veðráttan veldur því hins vegar að
hér þarf fremur dýran húsakost
fyrir búfé og vaxtartími gróðurs er
stuttur og fremur kaldur. Aðrir
þættir eru hins vegar hagstæðari,
hér er t.d. mikið landrými, landið
tiltölulega hreint og minna um
sjúkdóma í plöntum og dýrum en
víða annars staðar. Þetta getur
reynst heilladrjúgt í framtíðinni.
Kröfur um að landbúnaður sé
stundaður í sátt við umhverfið og
framleiddar séu hreinar og hollar
vörur hafa aukist. Fólk vill vera
öruggt um að það sé að kaupa
góða vöru og jafnvel geta rakið
hana aftur til framleiðanda. Þetta
kostar peninga og verður því að
hafa í huga þegar verið er að bera
saman verð.
Oft er talað um að búin þurfi að
stækka og framleiðsla hvers bónda
að aukast. Þessi þróun er eðlileg
upp að vissu marki en henni geta
fylgt ýmis vandamál ef hún gengur
mjög langt. Ef miklum fjölda bú-
fjár er t.d. komið fyrir á einum
stað skapast vandamál vegna mik-
ils úrgangs og þar sem gripir eru
úti verða skemmdir vegna traðks.
Þarna þarf því að finna jafnvægi
milli hagkvæmninnar af því að
stækka búin og gallanna sem
fylgja í kjölfarið. Að mínu mati
hefur sérhæfing og stækkun búa
gengið of langt í sumum löndum.
Eftir því sem búin verða stærri
og fólki fækkar í sveitunum verður
erfiðara að halda uppi félagslífi,
skólum og annarri þjónustu sem
nauðsynleg þykir. Vegna þessa er
mikilvægt fyrir mannlíf sveitanna
að þar búi aðrir en þeir sem hafa
framfæri af hefðbundnum land-
búnaði. Með markvissum hætti
þarf að gera dreifbýlið aðlaðandi
fyrir þá sem þar vilja búa hvort
sem þeir stunda búskap eða aðra
vinnu.
Þrátt fyrir mikla framleiðslu-
aukningu eru bændur víða um
heim láglaunastétt. Stækkun bú-
anna og tæknivæðing framleiðsl-
unnar hefur oft og tíðum ekki fært
þeim þann hluta ágóðans sem
skyldi. Viljum við landbúnað þar
sem bændur eru pressaðir til há-
marks afkasta og lágmarkslauna?
Við megum ekki gleyma því að
landbúnaður veitir fjölmörgum at-
vinnu öðrum en bændum, bæði
fólki sem stundar þjónustu við
landbúnaðinn og hinum sem vinna
úr framleiðslunni. Hann gegnir
einnig veigamiklu hlutverki í því
að tengja saman hinar dreifðu
byggðir landsins og gera búsetu
þar mögulega.
Á næstu árum munu landbún-
aðarvörur frá öðrum löndum
banka hér á dyr í auknum mæli.
Við þurfum því að móta okkur
skýra framtíðarstefnu og haga
undirbúningi í samræmi við það.
Þegar nóg framboð er af einhverj-
um nauðsynjum finnst okkur
gjarnan að svo muni verða áfram.
Það er hins vegar ekki sjálfgefið
og farsælt hverju heimili og hverri
þjóð að hafa það í huga. Verð og
hagkvæmni eru mikilvægir þættir
í umræðunni um landbúnað, en í
þessu efni þarf að horfa til langs
tíma. Það þarf að standa þannig að
þróun og uppbyggingu greinarinn-
ar að ekki sé gengið á gæði lands-
ins og framleiddar séu hollar og
góðar vörur. Einnig þarf að búa
fólkinu sem við atvinnuveginn
starfar mannvænt umhverfi. Þetta
eykur kostnað til skemmri tíma lit-
ið en skilar sér þegar til lengdar
lætur.
Viljum við hafa
landbúnað á Íslandi?
Eftir Guðna
Þorvaldsson
„Verð og
hagkvæmni
eru mikil-
vægir þættir
í umræðunni
um landbúnað.“
Höfundur starfar hjá Rann-
sóknastofnun landbúnaðarins.
www.nowfoods.com
Heimsmeistarinn!
blandarinn,
sá öflugasti og
ímynd þess besta!
Fæst í ýmsum litum. Verð
frá kr. 11.970 stgr.
Gullverðlaunahafar íslenska
landsliðsins í matreiðslu
nota eingöngu KitchenAid
blandara og hrærivélar.
Gerðu líka kröfur
- veldu KitchenAid!
• Enskur Jólabúðingur
verð frá kr. 250
• Enskar ávaxta jólakökur
verð frá kr. 995
• Ljúffengt enskt marmelaði,
ávaxtasultur og margt fleira.
Klapparstíg 44,
sími 562 3614