Morgunblaðið - 13.12.2002, Blaðsíða 65

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 13. DESEMBER 2002 65
ÍSLENSKA skólakerfið sker sig
úr í alþjóðlegum samanburði. Börn
í löndum OECD ljúka að meðaltali
skyldunámi nokkru fyrr en íslensk
börn. Íslenskir unglingar ljúka
venjulega stúdentsprófi á 20. ald-
ursári og margir ljúka einnig
starfsnámi um tvítugt. Í flestum
löndum OECD eru nemendur 18
ára þegar þeir ljúka framhalds-
skóla og hefja nám á háskólastigi
eða þátttöku á vinnumarkaði.
Flestir Íslendingar koma því
tveimur árum seinna út á vinnu-
markaðinn en tíðkast erlendis. Því
eru Íslendingar að jafnaði fleiri ár
í skóla en íbúar annarra landa.
Í upphafi ársins, sem nú er að
líða, vann Hagfræðistofnun Há-
skóla Íslands skýrslu fyrir Verzl-
unarmannafélag Reykjavíkur um
áhrif styttingar grunn- og fram-
haldsskóla á einstaklinga, sveitar-
félög, ríkissjóð og þjóðarfram-
leiðslu. Skýrsla Hagfræðistofnunar
leiðir í ljós að það væri ábatasamt
að gera breytingar á íslenska
skólakerfinu með það að markmiði
að nemendur ljúki námi úr fram-
haldsskóla fyrr en nú er. Hag-
fræðistofnun skoðaði þrjá kosti. 1.
að færa grunnskóla niður um eitt
ár þannig að nemendur hefji nám
við fimm ára aldur og ljúki grunn-
skólaprófi á fimmtánda aldursári.
2. Að lengja hvert skólaár í grunn-
skóla þannig að hægt sé að stytta
heildarnámstíma um eitt ár þannig
að nemendur ljúki grunnskóla á
fimmtánda aldursári. 3. Að lengja
hvert skólaár í framhaldsskóla
þannig að hægt sé að stytta heild-
arnámstímann um eitt ár. Með
þessum aðgerðum væri hægt að
útskrifa nemendur allt að þremur
árum fyrr úr framhaldsskóla ef
allar þrjár leiðirnar eru valdar.
Þrjár meginástæður lágu til
þess að VR lét vinna skýrsluna. Í
fyrsta lagi var markmiðið það að
finna leiðir til að auka menntun í
landinu og fjölga þeim sem ljúka
framhaldsnámi. Færa má rök fyrir
því að sterk tengsl séu milli brott-
falls úr framhaldsskóla og aldurs
nemenda. Með því að flýta skól-
anum mundi þeim nemendum
fjölga sem ljúka formlegu námi og
eiga því auðveldara með að bæta
við sig þekkingu síðar á lífsleið-
innni. Önnur ástæða var sú að
vinna að aukinni framleiðni og lífs-
gæðum í landinu. Með því að út-
skrifast tveimur til þremur árum
fyrr úr framhaldsskóla lengist
starfsævi fólks. Ábatann af því má
nota til að auka ævitekjur um
5–7% eða til þess að fara á eft-
irlaun fyrr en nú tíðkast. Einnig
leiðir stytting skólans til lægri
byggingarkostnaðar vegna skóla-
húsnæðis. Í þriðja lagi var mark-
miðið með gerð skýrslunnar það
að leita leiða til að auka launajafn-
rétti karla og kvenna og lágmarka
áhrif barnauppeldis á starfsframa
kvenna. Ef grunnskólinn byrjaði
ári fyrr mundi bið eftir leikskóla-
plássum styttast. Einnig mundi
stytting skólans draga úr álagi á
fjölskyldur vegna lengri sumar-
leyfa í skólum en á vinnumarkaði.
Markviss umræða um styttingu
skólans er löngu tímabær. Okkur
hefur láðst að laga skólakerfið að
þeim breytingum sem orðið hafa á
atvinnu- og lifnaðarháttum þjóð-
arinnar. Enn í dag mótast skipulag
skóla á Íslandi í ríkum mæli af
þeirri þörf sem landbúnaður og
sjávarútvegur höfðu fyrir vinnuafl
barna og unglinga á sumrin. Nú er
það hins vegar orðið fátítt að ung-
lingar vinni hin hefðbundnu störf
til sjávar og sveita að sumarlagi.
Bændur eru mun færri en áður og
landbúnaðurinn svo vélvæddur að
vinna við heyskap tekur brot af
þeim tíma sem áður var. Störfum í
fiskvinnslu hefur fækkað vegna
tæknivæðingar og minni afla. Með
breyttum atvinnuháttum hafa
kröfur um menntun og starfs-
reynslu aukist þannig að sérhæft
starfsfólk gegnir nú störfum sem
áður stóðu unglingum til boða.
Síðast en ekki síst hafa viðhorf
og lifnaðarhættir þjóðarinnar
breyst mikið á undanförnum ára-
tugum. Það þykir ekki lengur
sjálfsagt að ungmenni vinni hörð-
um höndum yfir „hábjargræðis-
tímann.“ Hérlendis hefur verið
lögfest tilskipun Evrópusambands-
ins þar sem nánast er bannað að
ráða börn á skólaskyldualdri til
vinnu.
Vissulega er íslenska skólakerfið
að mörgu leyti vel heppnað. Í
skýrslu Hagfræðistofnunar er
vitnað í alþjóðlegan samanburð
þar sem kemur fram að grunn-
skólar á Íslandi skila nemendum
sem eru yfir meðallagi OECD-
landanna. Hins vegar er það
áhyggjuefni að menntun hérlendis
er afar misjöfn eftir landsvæðum.
Víða utan höfuðborgarsvæðisins er
algengast að fólk sé með grunn-
skólamenntun. Afar mikilvægt er
að bæta úr þessu og hvetja ungt
fólk á þessum stöðum til að halda
áfram námi eftir grunnskóla. Með-
al atriða, sem líkleg eru til að skila
árangri í þeirri viðleitni að draga
úr brottfalli í framhaldsskólum og
stuðla að því að fleiri ungmenni
ljúki framhaldsskólanámi, er stytt-
ing námstímans.
Nauðsynlegt að
stytta skólann
Eftir Gunnar Pál
Pálsson
„Okkur hef-
ur láðst að
laga skóla-
kerfið að
þeim breyt-
ingum sem orðið hafa á
atvinnu- og lifnaðarhátt-
um þjóðarinnar.“
Höfundur er formaður Verzl-
unarmannafélags Reykjavíkur.
gætir þú unnið100.000 kr.
10 ár...á mánuði í
Launamiðanum
Með
- gæti breytt lífi þínu
Alltaf á þriðjudögum
Góðir skór
Skóbúðin
Miðbæ Háaleitisbraut 58-60
Sími 553 2300
Ráðgjöf á fimmtud. kl. 15-18 og laugard. kl. 11-15.