Morgunblaðið - 13.12.2002, Blaðsíða 50

MINNINGAR
50 FÖSTUDAGUR 13. DESEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
✝ GuðbrandurKristinn Morth-
ens fæddist í Hafnar-
firði 18. október
1917. Hann lést á
Landspítalanum –
háskólasjúkrahúsi í
Fossvogi 4. desem-
ber síðastliðinn. For-
eldrar hans voru
Rósa Guðbrands-
dóttir frá Tjörva-
stöðum í Landsveit
og Edvard Morthens
Wiig frá Nærö í Nor-
egi. Kristinn var
þriðji í röð átta
systkina. Systkini Kristins eru
Carla Magnea, f. 1913, Esther, f.
1916, Emilia Rut, f. 1919, Emanú-
el, f. 1921, Haukur, f. 1924, og Hu-
bert Rósmann, f. 1926.
Fyrri kona Kristins var Gíslína
Guðrún Ágústdóttir, f. 17.12. 1919,
þeirra börn eru Hjördís Emma, f.
dóttir, þau eiga tvö börn. Ásbjörn
Morthens, f. 6.6. 1956. K I (skildu)
Inga Sólveig Friðjónsdóttir. K II
Brynja Gunnarsdóttir, þau eiga
þrjú börn. Fóstursonur Kristins og
Grethe er Bergþór Morthens, f.
22.8. 1959. K I Kristín Guðbjörns-
dóttir, þau eiga tvö börn. K II
Helga Guðlaug Einarsdóttir, þau
eiga tvö börn. Barnsmóðir Kristins
er Hlíf Ólafsdóttir, sonur þeirra er
Ævar Hólm Guðbrandsson, f. 28.9.
1946, barnsmóðir hans er Laufey
Gunnarsdóttir, þau eiga eina dótt-
ur.
Kristinn ólst upp í Reykjavík og
að loknu barnaskólanámi vann
hann almenna verkamannavinnu
fram yfir stríð. Áhugi hans fyrir
myndlist leiddi hann síðan áfram
inn á brautir listarinnar. Kristinn
gerði myndlistina að lifibrauði
sínu og sinnti henni meðan kraftar
leyfðu. Kristinn bjó seinni hluta
ævi sinnar í Fjallkofanum við Með-
alfellsvatn í Kjós þar til hann flutt-
ist að Hlaðhömrum í Mosfellsbæ,
þar sem hann bjó síðustu árin.
Útför Kristins fer fram frá Dóm-
kirkjunni í dag og hefst athöfnin
klukkan 15.
1936. Maki (skildu)
Þórður Guðmundsson,
þau eiga þrjú börn.
Sigríður Rósa, f. 1942,
d. 1942. Ágúst Rós-
mann, f. 1943, kvænt-
ur Hrefnu Halldórs-
dóttur, þau eiga þrjú
börn. Seinni kona
Kristins var Grethe
Skotte Morthens, f.
18.3. 1928 í Dan-
mörku, d. 1981, börn
þeirra eru Arthur W.
Morthens, f. 27.1.
1948, K I (skildu) Sig-
ríður Ólafsdóttir, þau
eiga einn son. K II Steinunn Stef-
ánsdóttir, hún á þrjú börn. Sveinn
Allan Morthens, f. 10.6. 1951, kona
hans Þóra Björk Jónsdóttir, þau
eiga eina dóttur. Þorlákur Hilmar
Morthens, f. 3.10. 1953, K I (skildu)
Guðbjörg Thoroddsen, þau eiga
tvær dætur. K II Guðrún Magnús-
Litirnir og íslensk náttúra voru
tengd þér órjúfanlegum böndum.
Mín fyrsta minning er þegar þú barst
mig upp í dalskorning fyrir ofan
Laugarvatn, lagðir mig niður í lyngið,
settir upp trönurnar, kreistir úr túp-
unum og að vitum mér, tveggja ára
hnokka, barst lykt olíulitanna sem
blandaðist ilmi lyngsins. Blístrandi
töfraðir þú fram mynd á léreftið.
Þessir þrír þættir, myndlistin, tón-
listin og íslensk náttúra einkenna
þennan pabba sem þú varst mér í
æsku.
Nokkrum árum síðar löbbuðum við
saman við fjallsrætur Meðalfells í
Kjós.
Við ætluðum að finna stæði fyrir
sumarbústað. Þú fannst staðinn í
hlíðinni og um haustið hófst þú handa
við að byggja. Um sumarið fluttirðu
bústaðinn upp að Meðalfellsvatni.
Bústað sem varð kastali okkar
bræðra frá því í kringum 20. maí fram
í miðjan september ár hvert. Hér
gerðust ævintýrin, á vatninu, í fjallinu
og á rigningardögum í sumarbú-
staðnum. Þar tók ævintýraheimur
leirsins öll völd. Besta tímann í æsku
okkar bræðra er að finna við vatnið.
Fjallkofinn varð þitt skjól og gleði í
blíðu og stríðu.
Seinni ár ævinnar var Fjallkofinn
heimili þitt sumar jafnt sem vetur og
þú taldir lífshamingjuna í sumrum við
vatnið.
Ekki er hægt að skilja við Kjósina
öðruvísi en að þakka bændunum við
vatnið, einkum þó Kristjáni og Hildi á
Grjóteyri, fyrir þá umhyggju sem
þeir báru alla tíð fyrir þínum högum.
Snemma fékkst þú mikinn áhuga á
skógrækt. Við bræður tókum virkan
þátt, vökvuðum trén, tíndum hrossa-
tað og kúamykju sem við bárum á
trén og hlúðum að græðlingum. Frá
unga aldri lærðum við því að íslensk
náttúra væri mikils virði og að henni
bæri að hlúa. Ferðir okkar bræðra
með þér að Rangá, þar sem við slóg-
um upp tjaldi í Hraunteignum í skjóli
birkisins eru ógleymanlegar. Hér
sagðir þú okkur sögur af sjóbirting-
um sem fóru upp Galtalæk og komust
þannig fram hjá fossinum. Þú kennd-
ir okkur að veiða og á þessum árum
lagðir þú grunninn að viðhorfi okkar
til íslenskrar náttúru.
Nú þegar komið er að leiðarlokum
þá þakka ég þér samfylgdina og æsk-
una sem þú gafst mér. Á nýjum slóð-
um muntu eiga þinn Fjallkofa við
vatnið.
Litirnir, penslarnir og trönurnar
munu fylgja þér þangað.
Arthur Morthens.
Með þessum fáu ljóðlínum vil ég
kveðja elskulegan tengdaföður minn
að sinni og þakka honum alla hlýjuna
sem hann sýndi mér og fjölskyldu
minni.
Ég sendi þér kæra kveðju,
nú komin er lífsins nótt.
Þig umvefji blessun og bænir,
ég bið að þú sofir rótt.
Þó svíði sorg mitt hjarta
þá sælt er að vita af því
þú laus ert úr veikinda viðjum,
þín veröld er björt á ný.
Ég þakka þau ár sem ég átti,
þá auðnu að hafa þig hér.
Og það er svo margs að minnast,
svo margt sem um hug minn fer.
Þó þú sért horfin úr heimi,
ég hitti þig ekki um hríð.
Þín minning er ljós sem lifir
og lýsir um ókomna tíð.
(Þórunn Sigurðardóttir.)
Hvíl í friði.
Hrefna.
Tengdapabbi var stórbrotinn per-
sónuleiki. Hann var náttúrubarn,
bóhem, þúsundþjalasmiður, ljóða-
unnandi, farfugl, trjáræktandi,
blómaunnandi, gleðimaður, dans-
herra, ferðafélagi, lestrarhestur,
listamaður, sjarmör og barnavinur
mikill. Hann var líka þrjóskur, ein-
rænn á köflum, lét ekki segjast ef
hann beit eitthvað í sig og fékk stund-
um í seinni tíð viðurnefnið „grumpy
old man“ sem þó var alltaf notað af
mikilli virðingu.
Hann undi sér best við ræktun og
uppbyggingu ýmiskonar. Ræktaði
fallega trjá- og blómagarðinn í Kjós-
inni, setti niður stjúpur á vorin, grisj-
aði og sagaði greinar af stórum trján-
um, byggði endalaust við Fjallkofann
og varð þá allt að efniviði. Hann lét
sér ekki nægja að rækta eigin garð
eða byggja upp sitt heimili, hann setti
niður tré og blóm í mínum garði ár
eftir ár og hjálpaði við uppbyggingu
hússins, lagði í gólfin, skipti um
glugga, smíðaði pall, plastaði gróður-
húsið og reisti fánastangir. Skipaði
svolítið fyrir, stjórnaðist með hvernig
verkin voru unnin og kunni vel til
verka. Hann gat eiginlega allt sem
praktískt var, ræktað, byggt, lagað
og lappað upp á. Ef efniviðurinn var
ekki til bjó hann bara til það sem
þurfti úr því sem hendi var næst.
Hann var yndislegur ferðafélagi,
með honum var gaman að ferðast
hvort heldur var í byggð eða á há-
lendinu þar sem hann undi sér vel.
Margar ferðirnar eru eftirminnilegar
en tvær standa þó uppúr. Önnur er
ganga þeirra feðga, hans og Allans
frá Kerlingarfjöllum niður í Skaga-
fjörð. Allan hafði ákveðið að ganga
þessa leið einn, en Diddi tók það ekki í
mál, ákvað að fylgja honum til að
passa upp á að allt færi vel hjá strákn-
um. Þá var Diddi 65 ára en Allan 31!
Hitt mikla ferðaafrekið vann hann á
sjötugasta aldursári. Þá ákvað hann
að hjóla norður Sprengisand, frá
Reykjavík og niður í Skagafjörð.
Hann lagði af stað, lá úti þegar þess
þurfti en þegar hann var kominn í
Nýjadal gerði hann hlé á hjólatúrn-
um, var sóttur og fór með okkur í viku
gönguferð á Lónsöræfum, frá Snæ-
felli að Stafafelli í Lóni. Þegar því
lauk var honum aftur skutlað upp á
Nýjadal og hann lauk sinni hjólreiða-
ferð yfir Sprengisand.
Þessi kraftur einkenndi hann alla
tíð. Þegar hann fyrir nokkrum árum
fékk heilablóðfall sem gerði honum
erfitt með tal og að stjórna hægri hlið
líkamans af sömu nákvæmni og áður
hófst hann handa við að þjálfa sig.
Strax og hann gat var hann farinn að
lesa upphátt með ýktum varahreyf-
ingum, til að þjálfa talið, kreista,
teygja og nudda til að þjálfa hendur
og fætur og fara í gönguferðir, alltaf
til að þjálfa sig. Hann fór að mála með
vinstri hendi og náði góðum árangri
sem sjá mátti á sýningu sem hann
hélt í Fjallkofanum fyrir tveimur ár-
um. Hann var aðdáunarverður bar-
áttumaður.
Já Diddi var stór í því sem hann tók
sér fyrir hendur. Stærstur var hann
þó í hlutverki afans. Hann var barna-
börnum sínum yndislegur afi og öll
eiga þau einstakar minningar af sam-
veru með honum. Hann lét sér heldur
ekki nægja að vera afi sinna barna-
barna heldur völdu fleiri börn hann
sem kjörafa sinn, börn vina og vanda-
manna löðuðust að þessum góða
barnakarli og gerðu að afa sínum.
Núna þegar við kveðjum hann
njótum við þess að hafa fengið að hafa
hann svona mikið hjá okkur undan-
farin ár. Við eigum góðar minningar
og þannig lifir hann áfram í hugum
okkar. Þegar ég sé fallegan litríkan
himinn í framtíðinni gleðst ég og mér
verður hugsað til tengdapabba sem
málaði fegurð himinsins svo vel.
Þóra Björk.
Elsku afi minn, nú hefur þú hlotið
hvíldina.
Hvíld sem þú varst búinn að þrá.
Minningar leita á hugann, minningar
um góðan afa. Afa sem undi sér svo
vel úti í náttúrunni meðal fjallanna og
gróðursins. Það voru ófá skiptin sem
þú gekkst um garðinn hjá pabba og
mömmu með hendur fyrir aftan bak
skoðandi trén og ráðlagðir þeim svo
hvað gera skyldi. Minningar um afa
sem málaði svo fallegar myndir. Afi
minn, hvað mér þykir vænt um allar
myndirnar sem þú hefur gefið mér og
gaman að geta sagt „afi minn málaði
þær“. Elsku Diddi afi, takk fyrir allt.
Margs er að minnast,
margt er hér að þakka.
Guði sé lof fyrir liðna tíð.
Margs er að minnast,
margs er að sakna.
Guð þerri tregatárin stríð.
Far þú í friði,
friður Guðs þig blessi,
hafðu þökk fyrir allt og allt.
Gekkst þú með Guði,
Guð þér nú fylgi,
hans dýrðarhnoss þú hljóta skalt.
(V. Briem.)
Megi góður guð geyma þig, elsku
afi minn.
Þín
Rósa.
Diddi vinur okkar hefur nú kvatt.
Hans tími var kominn.
Í hugum okkar er minning um góð-
an mann sem geymdi einstaka per-
sónu. Diddi var mikill sagnamaður og
hreif hann mann auðveldlega með
sér, svo skemmtilega sagði hann frá.
Hann sagði okkur frá hve ólíkan kost
fólk bjó við á hans uppvaxtarárum og
úrræðum sínum til að afla þess sem til
þurfti, ásamt ótalmörgu öðru frá hans
uppvexti sem reynst hefur okkur lær-
dómsríkt. Sú reynsla sem Diddi hlaut
á uppvaxtarárum sínum skóp þann
mann sem hann var. Hann var hjálp-
samur með eindæmum, ákaflega
stoltur og nægjusamur. Lífsfyllingu
sína fann hann til fjalla í hinum mikla
fjölbreytileika sem náttúran býður
uppá. Heklan var í hans huga drottn-
ing fjallanna eins og verk hans bera
vott um enda átti hann þar mörg
sporin. Oft hljóp hann upp á topp á
Meðalfellinu svona rétt til að skerpa á
matarlystinni og var þá oftast ekki
valin greiðasta leiðin. Það var hans
metnaður að vera í góðri þjálfun.
Tengsl Didda við náttúruna lýsa
sér í landslagsverkum hans, en að
okkar mati stendur hann fremstur í
túlkun sinni á náttúrunni.
Áhugi Didda á trjárækt var ein-
stakur, eljan og þolinmæðin með ein-
dæmum og árangur hans hefur verið
okkur mikil hvatning í okkar bjástri
við trén enda var hann óspar á til-
sögnina. Diddi átti sérlega gott með
að nálgast börn og hændust þau að
honum auðveldlega, það var eitthvað
svo ævintýralegt við hann og hann
var svo einlægur, í hans huga voru
líka allir jafnir.
Nú ert þú horfinn á braut elsku
Diddi, við eigum fallega minningar í
myndunum þínum og hugurinn er hjá
þér er við horfum á reitinn þinn hand-
an vatnsins.
Megi okkur hlotnast gæfa til að
nýta okkur allt það er við lærðum af
þér.
Við vottum fjölskyldu Didda sam-
úð okkar og megi minning hans ylja
okkur öllum um ókomna framtíð.
Fjölskyldan Grjóteyri.
Fegursta líkræða, sem samin hef-
ur verið á Íslandi, var flutt við útför
Steins Steinars, skálds. Séra Sigur-
björn Einarsson, biskup, var höfund-
ur og flytjandi. Upphafsorðin voru
þessi: „Var það ekki svo um alla þá,
sem eitthvað gáfu verulegt, að þeir
urðu að heimta það úr djúpum, fæða
það með þraut, vinna það úr lífs-
trega?“
Þeir, sem nota aðra hnúta til að
binda bagga sína en samferðarmenn-
irnir, eru stundum kallaðir „lífskúnst-
nerar“. Kristinn Morthens var einn af
þeim. Hann var listrænn ljúflingur,
breyskur heiðursmaður, gjafmildur á
perlur og eðalsteina, sem oft voru
slípaðir í miklu ölduróti þess átaka-
mikla og stundum öfgafulla lífs, sem
varð hlutskipti hans. En engu skipti
hversu brimhljóð tilfinninganna urðu
ærandi, alltaf heyrðist ómur af ein-
um, hreinum tóni. Það var ómur af
manngæsku og góðvilja, umhyggju
og réttsýni og elsku til alls þess sem
fagurt er og mannbætandi.
Börn skynja betur en fullorðnir
hjartalag manna og nema útgeislun
hlýju og kærleika. Ef líf Didda
Morthens yrði aðeins metið sam-
kvæmt náttúrulegri mælistiku eðlis-
ávísunar barnsins, hlyti hann marg-
falda heiðursnafnbót fyrir afrek í
mannlegum samskiptum. En marg-
víslegar þversagnir komu í veg fyrir
að þessir hæfileikar nýttust allar lífs-
ins stundir. Engu að síður er sá hópur
stór, sem minnist með þökk og hlýju
unaðsstunda æskunnar í návist
Didda, sem gat breytt depurð og
dimmum dögum í litrík ævintýri.
Barnssálin var honum eins og opin
bók. Þessi hæfileiki var galdur þess
manns, sem í eigin sál átti og ræktaði
barnið og sakleysi þess.
Diddi hverfur aldrei úr ævintýri
æskunnar. Perlurnar og eðalstein-
arnir geymast. Annað fyrnist, leysist
upp og hverfur. Við andlát hans lýkur
sögu manns, sem í vöggugjöf hlaut
margvíslega hæfileika. Úr þeim vann
hann sjálfur með misjöfnum hætti, en
skilaði þeim áfram til afkomendanna.
Síðustu árin sótti þreytan fast að
þessum tónelska listmálara og án efa
hefur hann hlakkað til að hitta sína
heittelskuðu Grétu. Lausn frá þraut
var friðsæl og í sátt við Guð og menn.
Blessuð sé minning þessa góða
manns.
Árni Gunnarsson.
Kæri vinur. Nú er hafið annað lífs-
ferðalag þitt handan við móðuna
miklu, þar sem litadýrðin er engu lík.
Kjósin var ævintýralandið okkar, fjöl-
skyldan mín kom úr Keflavík og átti
bústað fyrir neðan veginn, oft nefnd-
ur séstvallastaðir en hét Vatnskot,
fyrir ofan veginn, þar var Fjallkofinn.
Þar bjuggu Diddi og Greta og heill
herskari af strákum. Þið settuð niður
tré í frjósömum jarðveginum. Þarna
varð úr mikill skógur og allskyns leik-
ir voru þá stundaðir af okkur strák-
unum þó aldursmunur væri þónokk-
ur. Kappróðrar um Meðalfellsvatnið
jafnvel smá orustur og kom enginn
þurr heim úr slíkum ferðum, klifrað
upp um fjöll og kletta í Meðalfellinu
og leikir með kjamma og horn og ekki
má gleyma smalamennsku okkar
Bubba með beljurnar frá Meðalfelli,
fórum stundum á bak og rákum þær
eins og ekta amerískir kúrekar, það
vantaði bara hestana, eða veiðiferðir
út í hólmann. Þvílík forréttindi að fá
að upplifa slíka ævintýramennsku.
Greta þín og pabbi töluðu saman á
dönsku, matur var eldaður á danska
vísu og ef eitthvað vantaði öðrum
hvorum megin við veginn var því
bjargað.
Vinskapurinn við þig og strákana
þína hefur verið mér mikils virði í
gegnum tíðina, myndin sem þú gafst
mér af Heklunni þinni og er síðasta
mynd sem þú málar áður en veikindi
dynja á þér, sendir mér ljóslifandi
minningar um þig, lífskúnstner af
bestu gerð. Þegar ég kvaddi þig vildir
þú sjá mig fara heljarstökk aftur-
ábak, núna verð ég bara að stökkva
fyrir mig sjálfan.
Einu sinni reifaði ég þá hugmynd
við þig að saga niður trén fyrir fram-
an svo að útsýnið yrði eins og í gamla
daga, vatnið og fjallasýnin hinum
megin, þú svaraðir strax og sagðir,
hinum megin við trén er sama feg-
urðin og áður, við skulum bara færa
okkur til hliðar. Fullkomið svar.
Hafðu þökk fyrir útgeislun sem
skilur eftir sig ljóslifandi minningar
um góðar stundir, fjölskyldunni allri
færi ég mínar hugheilar samúðar-
kveðjur,
Tómas J. Knútsson.
Þá er kúnstner Morthens allur.
Það er mikill sjónarsviptir að honum
og hún verður svipminni sumarhúsa-
byggðin við Meðalfellsvatn í Kjós að
honum gengnum.
Það má telja hann í hópi frum-
byggjanna í þessari sumarparadís,
sem nú er þéttsetin og eftirsótt. Þar
byggði hann sér og sínum hús, sem
hann nefndi Fjallkofann. Hann hafði
grænar hendur hann Kristinn Mort-
hens og hóf skógrækt á spildunni
sinni, sem varð að einum stærsta
skrúðgarði í bústaðabyggðinni.
Um miðjan sjöunda áratug síðustu
aldar leitaði ég á þessar slóðir við
Meðalfellsvatn með það í huga, að fá
lóð undir sumarhús. Naut ég þess, að
faðir minn og Kristinn voru góðir
kunningjar og að dóttir Kristins hafði
til umráða landskika með smáhýsi við
vatnið, sem hún vildi láta falan.
Þannig hófust okkar kynni og með
okkur tókst góð vinátta, sem aldrei
hefur fallið skuggi á. Hann var
óþreytandi við að leiðbeina okkur við
gróðursetningu og fleira, sem laut að
garðvinnunni, og færði okkur fyrstu
trén, sem við settum niður, þrjár há-
vaxnar aspir, sem hann kom með á
hjólbörum. Sú stærsta hefur síðan
skipað heiðurssess við sumarhús okk-
ar og gengur undir nafninu Morth-
ensía.
Honum var mikið í mun, að rækt-
unin gengi vel og árangur væri sýni-
legur. Eitt sinn á frumbýlingsárum
okkar bað ég hann að mála mynd af
staðnum og nokkru síðar kom hann
með fallega mynd af bústaðnum og
umhverfi hans og sagði afsakandi, að
það færi nú ekki mikið fyrir trjánum,
en hann skyldi bæta þeim inn á
myndina síðar, eftir því sem þau
stækkuðu. Ég er viss um, að sjaldan
hefur nokkur listamaður boðið betur.
Seinni árin urðu honum erfiðari
eftir að heilsa hans bilaði, en hann
kaus að dvelja í Kjósinni meðan stætt
var og þá gjarnan studdur af fjöl-
skyldunni og góðvinum sínum á
Grjóteyri og Meðalfelli.
Að leiðarlokum viljum við þakka
Kristni Morthens fyrir samfylgdina
og ógleymanlegar samverustundir á
liðnum árum og sendum börnum
hans og ættingjum öllum innilegar
samúðarkveðjur.
Blessuð sé minning hans.
Ólafur G. Karlsson.
KRISTINN
MORTHENS