Morgunblaðið - 13.12.2002, Blaðsíða 12

FRÉTTIR
12 FÖSTUDAGUR 13. DESEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
ÚTGJÖLD ríkissjóðs hafa hækkað
um 26,2% frá árinu 1998 á sama tíma
og neysluverðsvísitala hefur hækkað
um 22,7%. Raunaukning útgjalda er
því 3,5% á þessu tímabili. Launa-
greiðslur ríkisins hafa á þessu fimm
ára tímabili hækkað um 50%, en
launavísitala hefur hins vegar hækk-
að um 35,7% á sama tíma. Sam-
kvæmt tölum kjararannsóknar-
nefndar opinberra starfsmanna
hækkuðu laun opinberra starfs-
manna frá fyrsta ársfjórðungi 1998
til annars ársfjórðungs 2002 um
50,9%.
Stærsti einstaki útgjaldaliður rík-
issjóðs er laun, en þau eru um 65% af
rekstrarútgjöldum ríkisins. Á síð-
ustu fimm árum hafa launaútgjöld
ríkissjóðs aukist um nákvæmlega
50%. Þau námu 49.887 milljörðum
árið 1998, en verða 74.850 milljarðar
á þessu ári samkvæmt tölum fjár-
laga fyrir þetta ár. Laun opinberra
starfsmanna hafa hækkað mun
meira en laun á almennum markaði.
Í ljósi þessarar miklu hækkunar á
launaútgjöldum þarf kannski ekki að
koma á óvart að útgjöld ríkissjóðs
hafi hækkað nokkuð umfram al-
mennt verðlag í landinu.
Liðurinn æðsta stjórn ríkisins
(Embætti foresta Íslands, Alþingi og
stofnanir þess, ríkisstjórn og Hæsti-
réttur) hefur hækkað mjög mikið frá
árinu 1998 eða um 72,7%. Þessi
hækkun gefur hins vegar ekki alveg
rétta mynd af útgjöldunum vegna
þess að innan þessa liðs eru fram-
kvæmdir á Alþingisreit, en til þeirra
framkvæmda hefur verið varið 751
milljón á síðustu fimm árum. Ef
þessi útgjöld eru dregin frá hafa út-
gjöld vegna æðstu stjórnar ríkisins
hækkað 39,3% frá 1998.
Útgjöld forsætisráðuneytisins
verða lægri á þessu ári en þau voru
árið 1998, en það segir ekki nema
hálfa sögu. Árið 1998 var verið að
ljúka endurbótum á Bessastöðum
sem skekkir samanburðinn. Til við-
bótar er búið að flytja útgjöld vegna
byggðamála frá forsætisráðuneytinu
til iðnaðarráðuneytisins. Þá má held-
ur ekki gleyma því að búið er að
leggja Þjóðhagsstofnun niður sem
lækka útgjöld forsætisráðuneytisins.
Forsætisráðuneytið hefur líka lagt
niður embætti Húsameistara ríkis-
ins, en ráðuneytið hefur aftur á móti
setta á stofn Þjóðmenningarhús,
óbyggðanefnd og Minningarsafn um
Halldór Laxness.
Mikil aukning hjá
utanríkisráðuneytinu
Útgjöld utanríkisráðuneytisins
hafa hækkað mjög mikið frá 1998
eða um 57,7%. Ástæðan er m.a. sú að
ráðuneytið hefur sett á stofn fjögur
ný sendiráð. Þau eru í Austurríki,
Kanada, Japan og Mosambik.
Útgöld menntamálaráðuneytisins
hafa aukist um 43%. Þar ráða mestu
aukin útgjöld til skólamála. Útgjöld
til háskóla hafa aukist um 50% og til
framhaldsskóla um 51,6%. Dæmi um
nýja starfsemi á vegum ráðuneytis-
ins er símenntun og fjarkennsla,
tungutækni, Kvikmyndasafn Íslands
og Háskólinn í Reykjavík. Ráðuneyt-
ið hefur hins vegar ekki gert mikið af
því að leggja niður stofnanir, ef hér-
aðsskólarnir eru undanskildir.
Útgjöld landbúnaðarráðuneytis-
ins hafa aukist heldur minna en rík-
isútgjöld almennt. Beingreiðslur til
bænda hafa hækkað á tímabilinu um
29,7%. Útgjöld sjávarútvegsráðu-
neytisins hafa hins vegar aðeins
hækkað um 16,7%.
Útgjöld dómsmálaráðuneytisins
hafa aukist um 43,3%, sem skýrist
ekki síst af auknum löggæslukostn-
aði. Framlög til þjóðkirkjunnar hafa
líka hækkað. Nýjar stofnanir á veg-
um dómsmálaráðuneytisins eru Per-
sónuvernd og Útlendingastofa.
Ráðuneytið hefur hins vegar tekið
ákvörðun um að leggja niður Al-
mannavarnir ríkisins.
Aukin útgjöld vegna
fæðingarorlofs
Útgjöld félagsmálaráðuneytisins
hafa aukist um 70,6% frá árinu 1998.
Stærsti einstaki liðurinn í þessari
hækkun er tilkoma Fæðingarorlofs-
sjóðs, en útlit er fyrir að útgjöld hans
verði á þessu ári um 4,5 milljarðar.
Sem kunnugt er hefur fæðingaror-
lofsréttur feðra verið aukinn á síð-
ustu árum. Kostnaður vegna fæðing-
arorlofs var áður vistaður hjá
heilbrigðis- og tryggingaráðuneyt-
inu. Útgjöld vegna fæðingarorlofs
námu 1.434 milljónum árið 1998.
Framlög ríkisins til Jöfnunarsjóðs
sveitarfélaga hafa einnig verið aukin
verulega. Útgjöld til málefna fatl-
aðra hafa aukist um 54,9% á síðustu
fimm árum.
Útgjöld til heilbrigðis- og trygg-
ingaráðuneytisins stefna í að verða
90,4 milljarðar á þessu ári, en þau
voru 62,4 milljarðar árið 1998.
Hækkunin er 44,9%. Frá 1998 hafa
framlög vegna ellilífeyris hækkað
um 51,1% og framlög vegna greiðslu
örorkulífeyris hafa hækkað um
66,9%. Þess ber að geta að lífeyrir
hvers og eins hefur ekki hækkað
svona mikið því að ellilífeyrisþegum
og öryrkjum hefur fjölgað á tíma-
bilinu.
Kostnaður við sjúkratryggingar
hefur hækkað um 50,1%. Erfitt er að
bera saman framlög til sjúkrahúsa
milli ára vegna þess hversu miklar
breytingar hafa verið gerðar á skipu-
lagi þeirra á tímabilinu.
Útgjöld fjármálaráðuneytisins eru
mjög breytileg milli ára. Útgjöld
vegna lífeyrisréttinda opinberra
starfsmanna hafa t.d. hækkað tíma-
bundið vegna kjarasamninga. Inn-
lausn spariskírteina og lántaka
vegna Seðlabanka hefur líka tíma-
bundin áhrif á útgjöld ráðuneytisins.
Mestu skiptir þó hvernig vaxta- og
lántökukostnaður hefur þróast, en
kostnaður vegna hans hefur aukist
um 2,7% frá 1998 sem er langt undir
verðbólgu sem þýðir raunlækkun.
Framlög til samgöngumála hafa
aukist mikið á síðustu fimm árum
eða um 57%. Langstærsti liðurinn er
útgjöld vegna vegagerðar, en þau
verða 11,4 milljarðar í ár þegar allt
er talið. Þetta er 53,6% meira fjár-
magn en veitt var til vegamála árið
1998.
Útgjöld til iðnaðarráðuneytisins
hafa aukist mikið á síðustu fimm ár-
um, en það skýrist fyrst og fremst af
því að ráðuneytið hefur tekið yfir út-
gjöld vegna byggðamála sem áður
tilheyrðu forsætisráðuneytinu.
Allar tölur sem nefndar eru í frétt-
inni eru á verðlagi hvers árs.
    
 
 


  

 




  
  
 
 !
  "
  
#
  !
!
$% 
!
%       
&  
' 
( %  

( %)!

*%  
  
+,-./
0,.1-
21,234
/0,04/
35,145
2,112
5,-0+
2,/-3
2.,-1-
2,453
2.,21.
4,-02
//,+3-
20+,535
/+,00-

22,43/
+,..-
25,4+5
/0,04/
30,3..
2,-05
-,540
2,52+
22,1.+
-2/
22,+22
3,23+
3-,.35
2++,..4
14,/-0

23,.45
+,01.
25,+.3
12,3+5
/2,/51
2,04.
0,/54
2,-/5
22,521
5/+
23,/43
3,133
11,223
44+,..2
13,+10
23,/14
2.,022
4.,+0-
1-,431
/5,-.-
4,4.+
+,25/
2,011
23,/5+
-1-
21,+22
/,/--
32,50/
440,-23
54,4-+
2/,21/
2.,+-0
42,2./
1+,-4+
14,3+/
4,254
+,5/0
2,+2/
23,230
-/3
25,.11
/,233
33,42+
43+,3-.
-/,01.






 6
2++0 4..4
' 

!

 
)
!, !,
)!

!



 
   
' 7  )!

 


#  

8 )!


%  

'   

9  !
! ,
:   




 
 ,
 

' 

&  

;
 !


   <  %
8"


; =  !! 2,/-/
2,233
2+,0.2
3,4+1
0,-12
4,32-
+,1.3
2.,123
54,/.5
30,0+.
2.,212
2,/4/
2,235
40-
4,/00
21,+-.

2,0-1
2,5+.
42,35-
3,531
+,3/5
4,1.5
2.,-+0
22,/03
-4,542
3.,/32
22,+.+
2,013
2,4-0
33.
4,11.
21,332

4,2/+
2,/10
44,/5.
/,0.0
+,1.3
4,1.+
22,1-/
22,455
-0,/-+
/0,+02
23,321
4,532
2,/./
3-0
4,0/4
21,431
4,222
2,2/5
45,0.3
/,+51
22,.3+
4,023
24,+.2
25,-5-
0/,15.
43,-.1
21,05+
4,+-4
2,/1.
3++
3,40+
2-,+43
4,1/5
2,24/
40,34/
1,2+5
2.,042
4,-./
23,54.
2-,+34
+.,/.+
45,10.
21,+30
4,023
2,/11
30.
3,240
25,/..



   




  
 6 ,
2++0 .4
)
!, !,
)!

!



 
        !"#$"%
3,5% raun-
aukning út-
gjalda frá 1998
FJÁRMÁLARÁÐUNEYTIÐ sendi í
gær frá sér eftirfarandi athugasemd
vegna umfjöllunar um kynjabundinn
launamun hjá hinu opinbera:
„Síðustu daga hefur átt sér stað
umræða um launamun kynjanna sem
er sprottin af rannsókn Þorgerðar
Einarsdóttur, lektors í kynjafræði,
og Gunnhildar Kristjánsdóttur,
nema í stjórnmálafræði. Í umfjöllun
um könnun þeirra hefur því verið
haldið fram að kynjabundinn launa-
mismunur hjá ríki og Reykjavíkur-
borg nemi 39%. Fjármálaráðuneytið
telur nauðsynlegt að koma á fram-
færi athugasemdum við þær stað-
hæfingar.
Við athugun á skýrslunni hefur
komið í ljós að þar er í veigamiklum
atriðum vikið frá þeirri aðferðafræði
sem venjulega er notast við til grein-
ingar á þeim þáttum sem þar eru til
umfjöllunar. Auk þess hefur í fram-
setningunni verið notast við aðferðir
sem eru í ósamræmi við þær sem lýst
er í skýrslunni sjálfri.
Sú tala sem helst hefur verið not-
ast við í umfjölluninni, 39%, vísar til
meðaltals á heildarlaunum þar sem
ekki er tekið tillit til vinnumagns. Sé
leiðrétt fyrir þessari villu þá [er]
launamunur skv. könnuninni um
25%. Þá á enn eftir að taka tillit til
mismunandi starfa og mismunandi
launa fyrir dagvinnu og yfirvinnu,
menntun, starfsaldur, fyrri reynslu
og aðrar breytur sem haft geta áhrif
á launamun einstaklinga. Þessar töl-
ur, einar og sér, segja því mjög tak-
markaða sögu um það hversu mikill
launamunurinn er í reynd.
Samkvæmt skýrslunni sem rann-
sóknin birtist í er hlutfallslegur
launamunur kynjanna fundinn með
því að reikna laun kvenna sem hlut-
fall af launum karla. Í kynningu á
gögnunum hefur þessu hins vegar
verið snúið við og laun karla reiknuð
sem hlutfall af launum kvenna. Þetta
frávik í aðferðum verður til þess að
útkoma þeirra verður 39% þegar rétt
útkoma úr nákvæmlega sömu gögn-
um, óleiðréttum að öðru leyti, yrði
25,16% skv. aðferðalýsingu skýrsl-
unnar. Talan sem haldið hefur verið á
lofti er því beinlínis í ósamræmi við
það verklag sem skýrsluhöfundar
segjast notast við.
Eins má benda á að sá samanburð-
ur sem settur hefur verið fram við
önnur lönd í umfjöllun skýrsluhöf-
unda byggist ekki á sambærilegum
gögnum hvað snertir ríki og Reykja-
víkurborg. Svo virðist sem tölur frá
hinum löndunum séu fengnar sam-
kvæmt þeirri aðferðarfræði sem lýst
er í skýrslunni en íslensku gögnin
ekki. Hér hefur því ekki verið staðið
nægilega faglega að verki.
Enn fremur eru launatölur land-
anna greinilega byggðar á mismun-
andi skilgreiningum.
Fjármálaráðuneytið hefur á und-
anförnum árum unnið að því að
tryggja að gögn um laun opinberra
starfsmanna séu til þess fallin að
nýta megi í kjararannsóknum. Ráðu-
neytið ítrekar að mikilvægt sé að
rannsóknir á launamun kynjanna
haldi áfram og að unnið er markvisst
að því að útrýma öllum óeðlilegum
launamun bæði hjá hinu opinbera og
á einkamarkaði. Til þess að sú vinna
beri ávöxt er nauðsynlegt að hægt sé
að treysta þeim gögnum sem sett eru
fram af þeim sem rannsaka þessi
mál.“
Athugasemd vegna um-
fjöllunar um launamun
HÆSTIRÉTTUR staðfesti í gær
dóm Héraðsdóms Austurlands yfir
skipstjóra á norska loðnuveiðiskip-
inu Inger Hildi og ber honum að
greiða 2,5 milljónir króna í sekt fyr-
ir fiskveiðibrot sumarið 2001.
Skipstjóri norska loðnuveiði-
skipsins Inger Hildar var dæmdur
fyrir að hafa veitt 600 tonn af loðnu
í íslenskri lögsögu norðvestur af
Horni, en ranglega gefið upp að afl-
inn hefði fengist í grænlenskri lög-
sögu. Þangað kom skipið aldrei á
umræddu tímabili nema samkvæmt
handfærðum og breyttum skrán-
ingum í afladagbók. Upplýsingar
um staðsetningu skipsins bárust
Landhelgisgæslunni um sjálfvirkt
tilkynningaskyldukerfi og á því
byggðist sakfellingin. Tvö önnur
norsk loðnuskip, Tromsoyebuen og
Torson, voru ásamt Inger Hildi
færð til hafnar á Seyðisfirði í fyrra
fyrir fiskveiðibrot. Skipstjórinn á
Inger Hildi undi sakfellingunni en
vildi að refsingin yrði lækkuð þar
sem brotið hefði verið unnið í gá-
leysi. „Sú viðbára er haldlaus, en
ljóst er af málsgögnum að um ský-
laust ásetningsbrot var að ræða,“
segir í dómi Hæstaréttar. Hæsta-
réttardómararnir Hrafn Bragason,
Gunnlaugur Claessen og Ingibjörg
Benediktsdóttir dæmdu málið.
Bragi Steinarsson vararíkissak-
sóknari sótti málið f.h. ákæruvalds-
ins en Sigurmar K. Albertsson hrl.
var til varnar.
Haldlaust fyrir
skipstjórann að
bera við gáleysi
Morgunblaðið/Magni
RÍKISSAKSÓKNARI hefur ákveð-
ið að fella niður mál á hendur Banda-
ríkjamanni sem íslensk kona kærði
fyrir nauðgun. Maðurinn var úr-
skurðaður í farbann en reyndi engu
að síður að komast úr landi. Hann
var handtekinn um borð í flugvél á
Keflavíkurflugvelli, og munaði að-
eins nokkrum mínútum að hann
slyppi úr klóm lögreglunnar.
Málið var kært 30. nóvember og
eftir að maðurinn reyndi að flýja
land var hann úrskurðaður í gæslu-
varðhald til 12. desember. Lögreglan
í Reykjavík rannsakaði málið og
sendi það að því loknu til ríkissak-
sóknara, sem eins og fyrr segir felldi
málið niður á grundvelli þess að
sannanir væru ekki nægar. Mannin-
um hefur því verið sleppt úr haldi.
Nauðgunar-
mál fellt niður
♦ ♦ ♦