Morgunblaðið - 13.12.2002, Blaðsíða 66

UMRÆÐAN
66 FÖSTUDAGUR 13. DESEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
LANDSVIRKJUN var stofnuð
1965. Upphaflegur tilgangur stofn-
unar þessarar var sá að framleiða
raforku og selja í heildsölu til raf-
magnsveitna, sveitarfélaga og iðju-
fyrirtækja. Með þessu móti átti að
tryggja landsmönnum eins hag-
kvæma raforku og unnt var.
Á þessum 37 árum hafa orðið
miklar breytingar í íslensku sam-
félagi. Atvinnuvegir hafa breyst,
t.d. með tilkomu stóriðju, sem alltaf
hefur verið umdeild. Eitt er þó
óbreytt, ódýrt rafmagn er framleitt
í landinu. En hvernig hefur verð-
lagningu rafmagns til almennings
verið háttað? Með stóriðjuna fyrst
og fremst í huga hefur verið farið
út í stórtækari virkjanafram-
kvæmdir með hverju árinu sem líð-
ur. Nánast allir hagkvæmustu
virkjunarkostir hafa þegar verið
notaðir en hefur það komið ís-
lenskri alþýðu að gagni? Við lesum
það oft og heyrum, að íslenskur
neytandi greiði eitt hæsta gjald
fyrir rafmagn í allri Evrópu, þrátt
fyrir að vatnsaflsvirkjanir á Íslandi
séu sagðar vera með þeim hag-
kvæmustu í heimi. Hvernig má
þetta vera? Stóriðjan fær rafmagn-
ið á hlægilega lágu verði. Þeir
Landsvirkjunarmenn tjá okkur, að
íslenskur almenningur bæti við
orkuþörf sína um einungis 10 MW
árlega og það sé ekki nóg til að
hafa rafmagnsverðið lægra! Þarna
er ástæðan fyrir því, hve nauðsyn-
legt er að hafa stóriðjuna með í út-
reikningum þegar ákveðið er að
fara út í umfangsmiklar fram-
kvæmdir. Þess má geta hér og nú
að beislun jarðhitans er að mörgu
leyti mun betri og skárri kostur en
vatnsaflsvirkjanir.
Vatnvirkjunarstefna Landsvirkj-
unar hefur orðið umdeildari með
hverju árinu sem líður. Nú vill
Landsvirkjun seilast inn í Þjórs-
árverin og einnig leggja óumdeil-
anlega mjög einstakt og heillandi
landsvæði norðan Vatnajökuls und-
ir risastórt uppistöðulón. Þó er
ekki þörf fyrir allt þetta rafmagn í
landinu nema stóriðjan knýi því
fastar á að fá sitt rafmagn refja-
laust.
Spurning er hvort Landsvirkjun
er ekki lengur stjórnað með upp-
hafleg markmið í huga, heldur sinni
sjónarmiðum stóriðjunnar fyrst og
fremst. Vaxandi stóriðja á Íslandi
kann að gefa af sér skjótfenginn
gróða en ástæða er til að ætla að
hún sé mjög slæm blindgata. Þetta
gera stjórnendur Landsvirkjunar
sér vonandi ljósa grein fyrir.
Til þess að láta eitthvað gott af
sér leiða og bæta ásýnd sína hefur
Landsvirkjun, upp á sitt eindæmi,
tekið að styrkja ýmsa merka starf-
semi á borð við Þjóðminjasafnið,
Landvernd, Skógræktina og fleiri
um tugi milljóna króna á liðnum ár-
um. Styrkir þessir eru mikilvægur
stuðningur fyrir stofnanir sem hef-
ur verið haldið í fjársvelti ekki ár-
um saman, heldur áratugum sam-
an. Þá virðist sem Landsvirkjun sé
eini aðilinn í landinu sem hefur
áhuga og fjárhagslega burði til að
leggja vegi um hálendið, vegi sem
eru auðvitað lagðir á forsendum
orkunýtingar en hvorki ferðaþjón-
ustu né landverndar. Og svo má
ekki gleyma því, að Landsvirkjun
er orðin einn af umfangsmestu
skipuleggjendum listviðburða og
sýninga í landinu, sjálfsagt hið
besta mál.
Spurning er hvenær Landsvirkj-
un tekur að sér að reka heilbrigð-
iskerfið og skólana, sem eru ein
dýrustu verkefni sem hið opinbera
sér um í dag.
Við verðum að gera okkur grein
fyrir því, að rekstur Landsvirkj-
unar er á kostnað okkar skattborg-
aranna. Við eigum fyrst og fremst
kröfu til þessarar opinberu stofn-
unar, að hún veiti okkur bestu kjör
við afhendingu og sölu raforku
þannig að við fáum rafmagn á sem
sanngjörnustu verði. Þeim háu
herrum, sem nú ráða ríkjum hjá
Landsvirkjun, virðast algjörlega
hafa gleymst upphafleg markmið
stofnunarinnar, aðalatriðið nú virð-
ist vera að virkja sem mest, hvað
sem það kostar.
Eg er einn af þeim fjölmörgu
sem ekki eru tilbúnir að fórna há-
lendinu fyrir ódýrt rafmagn handa
stóriðjunni. Í mínum augum er
Landsvirkjun fyrir löngu orðið ríki
í ríkinu sem ekki aðeins er rekið á
kostnað íslenskrar alþýðu heldur á
að vera rekið með hagsmuni allrar
þjóðarinnar fyrir augum. Það er
ekki hlutverk Landsvirkjunar að
styrkja einhver málefni til að bæta
ímynd sína.
Þjóðminjasafnið, Skógræktin og
fleiri stofnanir eiga að fá hærri
framlög á fjárlögum en ekki vera
háð geðþóttaákvörðunum stofnunar
sem nú er rekin á eigin forsendum.
Ríkið í ríkinu
Eftir Guðjón
Jensson
„Spurning
er hvenær
Lands-
virkjun tek-
ur að sér að
reka heilbrigðiskerfið
og skólana …“
Höfundur er bókasafnsfræðingur og
leiðsögumaður.
Mörkinni 3, sími 568 7477
www.virka.is
Opnunartími
í desember
Mán.-fös. kl. 10-18
Lau. 7. des. kl. 10-16
Lau. 14. des. kl. 10-18
Lau. 21. des. kl. 10-18
Þorláksmessa kl. 10-20
Aðfangadagur kl. 10-12
Lokað sunnudaga
Moggabúðin
Íþróttataska, aðeins 2.400 kr.
alltaf á föstudögum
HVAÐ er að eldast? Að eldast er
að menntast, að skapa listaverk, að
nálgast dauðann, en ekki að verða
veikur. Umræður hafa verið síðustu
misserin um vaxandi hlutfall aldr-
aða af þjóðinni. Í framhaldi af því
mun vaxa verulega þörf fyrir starfs-
fólk í heilbrigðisþjónustu á næstu
árum og áratugum. Í dag er eru
margir eldri samborgarar okkar í
brýnni þörf á biðlistum eftir var-
anlegu úrræði. Áform eru uppi um
frekari uppbyggingu og til stendur
að nota Vífilsstaði í þeirra þágu.
Í dag er hjá okkur stefnt að því
að allir á öldrunarstofnunum fái
eins manns herbergi, en t.d. Danir
eru búnir að setja stefnuna á tvö
herbergi.
Þetta eru umbúðirnar utan um
pakkann, verið er að vinna að þeim.
Þá vantar kjarnann, innihaldið
hvernig er staðan þar? Innihald
pakkans er mikilvægt, hvernig
verður staðið að innri starfseminni?
Vitað er að þeir sem í framtíðinni
þurfa á öldrunarþjónustu að halda
munu gera meiri kröfur en þeir sem
hingað til hafa verið notendur. Sbr.
orð Benidikts Davíðssonar hjá fé-
lagi eldri borgara í útvarpsþætti á
Útvarpi Sögu nýlega, en hann hafði
eftir formanni eldri borgara á Akra-
nesi að þeirra kynslóð sé kynslóðin
sem ætlar ekki að týnast.
Hvernig á að manna þessa þjón-
ustu, höfum við fagfólk? Hver á að
sinna vaxandi kröfu um meiri gæði í
upplýsingaþjóðfélagi 21. aldar?
Hvernig viljið þið sem eruð að eld-
ast, og allir hinir sem eiga foreldra
eða aðra ættingja sem þurfa á úr-
ræðum öldrunarþjónustu að halda,
hafa þessi mál?
Fagna ber framsýni fyrrverandi
heilbrigðisráðherra, Ingibjargar
Pálmadóttur, en í samræmi við
stefnumið er snýr að öldruðum í ís-
lensku heilbrigðisáætluninni sem
samþykkt var á Alþingi 19. maí
2001 tók hún þarft skref í þá átt að
bæta innri starfsemi í öldrunar-
þjónustu með að stuðla að frekari
menntun fyrir sjúkraliða sem vilja
starfa við öldrunarþjónustu.
Fyrir hennar tilstuðlan, vegna
óskar eða ábendingar forstjóra
öldrunarstofnana, var sett á stofn
nefnd sem vann að undirbúningi
framhaldsnáms í öldrunarhjúkrun
fyrir sjúkraliða sem eru með minnst
fjögurra ára starfsreynslu.
Markmið námsins sem er þrjár
annir er byggt á tillögum nefnd-
arinnar sem lauk störfum vorið
2001. Það hefur þann tilgang að
auka færni og þekkingu sjúkraliða
til þess að hjúkra öldruðum í sam-
ræmi við markmið hjúkrunar og
nýjar hugmyndir í öldrunarfræð-
um, en einnig að auka sjálfstæði og
ábyrgð sjúkraliða í störfum sínum
innan og utan stofnana.
Gegnum gangandi í náminu er
fjallað um hvað gerist hjá okkur við
öldrun, líkamlega, andlega og fé-
lagslega. Gæði og heildræna sýn
ásamt þjálfun í koma henni á fram-
færi til skjólstæðinga, aðstandenda
þeirra og samstarfsfólks.
Námið hefur gefið mörg svör en
jafnframt vakið margar spurningar
um hvernig eru gæðamálin í öldr-
unarhjúkrun á Íslandi í dag? Er ný
sýn í öldrunarmálum komin nægj-
anlega inn á öldrunarstofnanir okk-
ar? Öldrunarfræðin er nýleg áhuga-
verð fræðigrein og ekki langt síðan
að hún varð viðurkennd. Hún vekur
spurningar eins og; höfum við heil-
brigðisstarfsmenn verið of upp-
teknir við að setja aldraða í sjúk-
lingahlutverk? Er næg áhersla lögð
á, að stuðla að því að bæta lífi við
árin? Að auka lífsgæði þeirra þegar
brauðstritinu lýkur? Að eldast er
ekki að verða veikur! Þó að sjálf-
sögðu minnki oft eða þverri færni
til athafna daglegs lífs og margir
sjúkdómar herji frekar á eldra fólk.
Flestar stofnanir og vonandi allar
eru að vinna að sínum gæðamálum
samkv. gæðaáætlun heilbrigðis- og
tryggingamálaráðuneytisins sem
samþykkt var haustið 1999. Sam-
kvæmt henni eiga allar heilbrigð-
isstofnanir að hafa hafið virkt
gæðaþróunarstarf fyrir árslok 2002
en meira má að gera. Enda segir
um umbótastarf á Gæðavef heil-
brigðis- og tryggingamálaráðuneyt-
isins: Mikilvægt er að allar stofn-
anir stundi stöðugt umbótastarf.
Stöðugt umbótastarf gengur út á að
sífellt séu verkferlar endurskoðaðir
með það að markmiði að bæta þjón-
ustu og starfsemi viðkomandi stofn-
unar. Umbótastarf hefur engan
endi þar sem það á að vera hluti af
almennu starfi allra starfsmanna
óháð verkefnum eða stöðu innan
hennar. Er ekki alltaf hægt að gera
gott betra?
Um þessar mundir eru fyrstu
nemendurnir að ljúka prófunum í
þessu nýja námi. Ég naut þeirra
forréttinda að vera í þeim hópi, fyr-
ir það er ég þakklát. Hvet ég ein-
dregið aðra sjúkraliða með starfs-
reynslu sem hafa áhuga á
öldrunarþjónustu að notfæra sér
þetta frábæra nám. Mjög vel hefur
verið staðið að gerð námsskrár og
kennslu, vandaður allur undirbún-
ingur og aðbúnaður. Vil ég þakka
öllum þeim sem að því komu. Öldr-
unarmálin eru áhugaverð og ört
vaxandi viðfangsefni innan heil-
brigðiskerfisins og verður gaman
að fylgjast með hvernig markaður-
inn, þ.e. heilbrigðiskerfið og stjórn-
endur þess, nýtir sér menntun sér-
þjálfaðra sjúkraliða í
öldrunarhjúkrun í framtíðinni.
Gæðamál í öldr-
unarþjónustu í
byrjun 21. aldar
Eftir Guðrúnu S.
Viggósdóttur
Höfundur er sjúkraliði með sérnám í
öldrunarhjúkrun og félagslegri
liðveislu.
„Öldrunar-
málin eru
áhugaverð
og ört vax-
andi við-
fangsefni.“
fiegar flú breg›ur flér í bæinn á bílnum er gott a› huga
a› gó›ri gistingu fyrir hann á me›an flú sinnir flínum
málum. Kolaporti› bí›ur „gistingu“ fyrir bíla á 1,33 kr.
mínútuna.
Hér er gó› gisting undir flaki á notalegum sta›.
Lægsta gjald er 80 kr. fyrir eina klukkustund og eftir fla›
borgar flú a›eins fyrir
flann tíma sem flú
notar, e›a 10 kr. fyrir
hverjar 12 mínútur.
Mána›arkort í Kolaport
bjó›ast á a›eins
5.600 kr.*)
Ód‡r gisting
fyrir bílinn flinn
Kolaport
vi› Arnarhól
*) Ef flú kaupir 6 mánu›i borgar›u a›eins fyrir 5.