Morgunblaðið - 23.01.2003, Qupperneq 34

LISTIR
34 FIMMTUDAGUR 23. JANÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
G
eorge W. Bush Banda-
ríkjaforseti stendur
að mörgu leyti í
áþekkum sporum og
Harry S. Truman,
forseti Bandaríkjanna 1945–1953.
Raunar mætti færa rök fyrir því að
þeir Truman og Bush séu ekki
óáþekkir menn. Bush gefur sig
t.a.m. út fyrir að tala „almúgamál“ –
rétt eins og Truman var vanur að
tala tæpitungulaust. Þá var Truman
ekki í neinu sérstöku uppáhaldi hjá
menntaelítunni í Bandaríkjunum og
hið sama má víst segja um núver-
andi forseta Bandaríkjanna.
Bush er að vísu af kyni sem
lengi hefur verið að vasast í pólitík.
Truman var aftur á móti sannur
„aðkomumaður“ í Washington;
sveitastrákur
frá Missouri
sem for-
framaðist á
miðjum aldri.
Bæði
Truman og
Bush tóku við forsetaembættinu
við eilítið óvenjulegar kring-
umstæður. Truman varð varafor-
seti eftir hinsta kosningasigur
Franklins D. Roosevelt en var
skyndilega orðinn forseti örfáum
mánuðum seinna, þegar Roosevelt
féll frá hinn 12. apríl 1945. Þjakaði
það Truman nokkuð næstu þrjú
árin, að hann taldi sig hafa tak-
markað umboð til starfans, ver-
andi að sinna verki, sem annar
maður hafði verið kjörinn til.
Eftir að Truman náði að vinna
ævintýralegan sigur í forsetakosn-
ingum haustið 1948 taldi hann hins
vegar að hann hefði nú sjálfur hlot-
ið umboð bandarísku þjóðarinnar
og hagaði sér því framvegis eins og
hann væri sloppinn úr skugga for-
verans mikilhæfa.
Bush varð sömuleiðis forseti við
býsna óvenjulegar aðstæður, eins
og menn muna, og því má halda
fram að umboð hans til starfans sé
heldur vafasamt: Al Gore fékk jú
fleiri atkvæði en Bush í forseta-
kjörinu í nóvember 2000.
Í kosningabaráttunni var gert
grín að fáfræði Bush hvað varðar
utanríkis- og alþjóðamál. Truman
taldi þessa málaflokka ekki heldur
meðal sinna sérsviða, þegar hann
tók við embætti. Báðir þurftu hins
vegar að mæta erfiðum áskor-
unum í þessum efnum strax á
fyrstu mánuðunum í embætti.
Truman gerði sér fullkomlega
ljóst sumarið 1945, að heimurinn
yrði aldrei samur, eftir að búið var
að kynna fyrir honum eðli sprengj-
unnar, sem vísindamenn í Banda-
ríkjunum töldu sig nú geta búið til:
atómbombunnar. Hlutskipti
Trumans var að þurfa að taka þá
afdrifaríku (og umdeilanlegu)
ákvörðun að beita þessu hrikalega
vopni; en sem kunnugt er var
kjarnorkusprengjum varpað á
borgirnar Hiroshima og Nagasaki
í Japan í ágúst 1945.
Verkefni Trumans í framhaldinu
var að veita vestrænum ríkjum
forystu í því kalda stríði sem skall
á; samskipti Sovétríkjanna og
Bandaríkjanna, sem verið höfðu
bandamenn í stríðinu við Hitlers-
Þýskaland, fóru versnandi og
járntjald skildi brátt að íbúa hinn-
ar frjálsu Evrópu og ríkjanna í
Mið- og Austur-Evrópu sem til-
heyrðu áhrifasvæði Kremlverja.
Truman fór í upphafi varlega í
að fordæma Sovétríki Stalíns, þó
að honum væri snemma ljóst (m.a.
af skeytasendingum diplómatans
George Kennans frá Moskvu) að
Stalín hygðist seilast til áhrifa hvar
hann mætti. Truman brenndi eng-
ar brýr að baki sér með ótímabær-
um og harðorðum yfirlýsingum,
heldur var stefnumótun Banda-
ríkjanna gradúal; fyrst kom
Truman-kenningin 1947, þá Mar-
shall-aðstoðin við illa stödd Evr-
ópuríki (sem austantjaldsríkjunum
var boðin þátttaka í – Stalín hafn-
aði boðinu fyrir þeirra hönd) og
loks stofnun Atlantshafs-
bandalagsins 1949.
Stórtækar breytingar voru jafn-
framt gerðar á öllu stofnana-
umhverfi – varnarmálaráðuneytið
tók til starfa 1947, og voru landher
og sjóher þar settir undir einn
hatt; nýrri stofnun, þjóðaröryggis-
ráðinu, var hleypt af stokkunum,
auk þess sem leyniþjónustan, CIA,
var sett á laggirnar.
Hefur George W. Bush nú fyrir
sitt leyti fyrirskipað uppstokkun,
sem er sú umfangsmesta frá því í
tíð Trumans. M.a. hefur verið
komið á fót nýju ráðuneyti heima-
varna.
Menn mega ekki halda að
stefnumörkun Truman-stjórn-
arinnar hafi verið óumdeild. Hún
var það alls ekki. Truman tók um-
talsverða pólitíska áhættu, enda
var hefð fyrir því í Bandaríkjunum
að aðhyllast svonefnda einangr-
unarstefnu. Truman skynjaði hins
vegar að Bandaríkin gátu ekki
horfið aftur inn í skel sína, að af-
loknu stríði 1945, líkt og sumir
áhrifamiklir stjórnmálamenn vildu
þó að yrði gert. Lagði Truman með
ákvörðunum sínum hornstein að
þeirri stefnu sem Bandaríkin
fylgdu í kalda stríðinu.
Núverandi forseti Bandaríkj-
anna, George W. Bush, hefur verið
að reyna að fóta sig við breyttar
aðstæður í alþjóðamálum. Bar-
áttan við alþjóðleg hryðjuverka-
samtök mótar samtímann og það
er verkefni Bush að leiða þessa
baráttu, sem snertir okkur öll.
Auðvitað á sagan eftir að fella
sinn dóm yfir Bush en á þessari
stundu er það því miður svo, að
maður er engan veginn sann-
færður um að núverandi forseti
standist samanburð við forvera
sinn, Harry Truman.
Einkum má færa rök fyrir því að
ræðan, sem Bush flutti í janúar í
fyrra, um öxulveldi hins illa, hafi
verið axarskaft sem Truman gerði
sig ekki sekan um við mótun stefn-
unnar gagnvart Sovétríkjunum.
Ákafinn í að skapa kjarnyrtan
frasa sem færi í sögubækurnar
hafði betur þegar réttara hefði
verið að feta sig varlega áfram.
Bush flytur á þriðjudag stefnu-
ræðu sína fyrir árið 2003. Vonandi
ræðir hann ekki um heimsmálin
þar á þeim nótum, sem hann gerði
í fyrra – þó að ljóst megi vera að
Írak beri á góma. Í þeim málum
dregur senn til tíðinda.
Undirritaður er í hópi þeirra
sem vona að Bush viti hvað hann
er að gera. Ábyrgð hans er nefni-
lega býsna mikil. Því miður valda
þó verk hans til þessa hjá manni
ákveðnum óróa.
Truman
og Bush
Bush flytur á þriðjudag stefnuræðu sína
fyrir árið 2003. Vonandi ræðir hann
ekki um heimsmálin þar á þeim nótum,
sem hann gerði í fyrra – þó að ljóst megi
vera að Írak beri á góma.
VIÐHORF
Eftir Davíð Loga
Sigurðsson
david@mbl.is
NÁTTÚRA og landslag setja
óneitanlega sinn svip á verk lista-
mannanna sem nú sýna í Skaftfelli,
galleríi Hlemmi og Skugga. Rúrí, í
andstöðu við Kárahnjúkavirkjun,
sýnir fossa landsins – sem sumir eru
horfnir og rifjar upp baráttu Sigríðar
í Brattholti, á meðan Þuríður Sigurð-
ardóttir velur sér íslenska flóru og
landslagsgrunnur verka Ásgeirs
Jóns Ásgeirssonar mótar skemmti-
lega andstæðu við primitífar teikn-
ingar hans.
Á sýningu sinni í Galleríi Skugga
nær Ásgeir Jón að tefla á skemmti-
legan hátt saman raunsæislegum
landslagsmyndum og primitífum ver-
um sem mest minna á teikningar
barna. Pensildrættir hans eru fínleg-
ir og litanotkunin einkennist af ör-
yggi sem er til vitnis um það vald sem
listamaðurinn augljóslega hefur á
miðli sínum. En með samspili hans á
ljósi og skugga og notkun hvarf-
punktar nær landslagið í meðförum
Ásgeirs Jóns dýpt sem er í algjörri
mótsögn við tvívíðar teikningar hans.
Í verkinu Kryptonite finnur til að
mynda sýningargestur allt að því
mjúkt grasið bærast í golunni og að-
eins teikningin af baráttu Súper-
manns í forgrunni myndarinnar nær
að trufla skynjun hans á náttúrunni.
Súpermann, líkt og aðrar lífverur á
sýningu Ásgeirs Jóns, byggist hins
vegar á línuteikningu sem einkennist
af óöruggum dráttum barnsins. Ójaf-
vægi milli útlima á þessum höfuð-
stóru og hálslausu verum, sem og ein-
föld línuteikningin gera þær annars
heims og aðeins sú ákvörðun lista-
mannsins að gefa teikningunni fyll-
ingu með notkun pensilsins skapar
tengsl milli hennar og landslagsins í
verkum á borð við Kryptonite og
Neo. Annars staðar í verkum á borð
við Innrásin kýs hann hins vegar að
láta hluta strigans vera hráan og þar
er teikningin í alla staði tvívíð – svört
primitíf pensilteikning af geimskip-
um tengist aðeins landslaginu fyrir
tilstilli sprengnanna sem þau varpa á
jörðu og öðlast hafa lit og fyllingu
umhverfis síns.
Geimurinn og ofurmannlegar ver-
ur teiknimyndasagnanna setja óneit-
anlega sinn svip á sum verkanna og
ekki ólíklegt að vinna Ásgeirs Jóns,
sem sl. þrjú ár hefur unnið að hönnun
tölvuleiksins Eve Online, eigi sinn
þátt að máli. Annars staðar getur við-
fangsefnið þá verið drungalegt, s.s. í
verkinu M16 þar sem barnsleg teikn-
ingin nær að fylla áhorfandann viss-
um óhugnaði, en í heildina er viss
glaðværð ríkjandi í verkum Ásgeirs
Jóns og sú skemmtilega blanda
raunsæis og primitífrar listar sem
hann býður sýningargestum upp á
kallar fram í hugann minningar af
sköpunargleði og ævintýragirni
barnshugans.
Undir yfirborðinu
Sýningin í kjallara Gallerís Skugga
er með allt öðrum formerkjum, en
þar sýnir Hans Alan Tómasson lág-
myndir unnar með blandaðri tækni
sem hann nefnir „Undirmyndir“. Öll
verkin eru nafnlaus og hvítt yfirborð-
ið gerir þau stílhrein og einföld
ásýndar, en efniviður þeirra er
M.D.F. bílaspartl, olía og akríl-lakk
svo dæmi séu tekin.
Heiti sýningarinnar „Undirmynd-
ir“ bera verkin svo með rentu, því
undir hvítu, allt að því sterilíseruðu,
yfirborðinu leynast myndefni Hans
Alans, sem sum hver ná að brjótast í
gegnum hvíta skel sína. Sum formin
eru kunnugleg, önnur ekki, og á
stundum virðist listamaðurinn leika
sér með anatómíu mannslíkamans. Í
verkum nr. 2 og nr. 8 virðist til að
mynda glitta í bleikleitt og rauðlitað
hold undir hvítu yfirborðinu, á meðan
hvítt yfirborð – hjarta skotið með ör –
hylur að fullu verk nr. 3. Önnur verk
Hans Alans eru óhlutbundnari, en öll
eiga þau það sameiginlegt að hylja
„raunverulegt“ myndefni sitt undir
plastkenndu yfirborðinu.
Vor í vetri
Óboðnir gestir Þuríðar Sigurðar-
dóttur, sem sýnir sín verk í Galleríi
Hlemmi, virðast sannarlega vel-
komnir að mati sýningargesta sé sala
verka einhver mælikvarði á vinsældir
– er gagnrýnandi skoðaði sýninguna
voru aðeins tvö verk óseld, sem hlýt-
ur að tala sínu máli.
Þuríður, líkt og Ásgeir Jón, hefur
valið olíuliti sem sinn miðil og hefur
hún fyllt galleríið af blómamyndum í
yfirstærð. Allur á gróðurinn það sam-
eiginlegt að tilheyra hinni íslensku
flóru og vera, líkt og listakonan bend-
ir á, gjarnan óvelkominn í ræktaða
garða landsmanna. Í meðförum Þur-
íðar fá fíflarnir, fjólurnar og sóleyj-
arnar hins vegar uppreisn æru og má
segja að myndir hennar séu eins kon-
ar óður til íslenskrar náttúru.
Nærmyndirnar af gróðrinum
krefjast þess hins vegar ekki að vera
teknar of alvarlega, því skærir, örlítið
ýktir litir blómanna iða af lífi. Lita-
dýrðin ásamt yfirstærðinni falla vel
að poppuðu yfirbragði verkanna og
tekst Þuríði víða vel að túlka blóma-
dýrðina. Þannig njóta sterkgular sól-
eyjar, baldursbrár, bifukolla og fíflar
sín vel í meðförum listakonunnar.
Skarpur munur á dökkum grunni
sem umlykur baldursbrárnar nær að
kalla fram dýpt og mýkt bifukollunn-
ar skilar sér vel í verki sem sker sig
nokkuð frá öðrum verkum á sýning-
unni. Listakonan hefur þó nokkuð
misgóð tök á viðfangsefnum sínum og
nær ekki alls staðar að framkalla
verk í sama styrkleika og í hér að of-
an. Þannig skortir smára hennar
skerpu og gleymméreina mýkt, auk
þess sem nokkuð ber á að smámynd-
irnar búi ekki að krafti stærri verk-
anna. Blómamyndirnar eru þó engu
að síður kærkominn vorboði sem
virðist falla íslenskum sýningargest-
um vel í geð.
Um virkjanir
Sýning Rúríar Í tímans rás II, sem
nú stendur yfir í menningarmiðstöð
Seyðisfjarðar, Skaftfelli, tekur á hin-
um margræddu virkjanáformum við
Kárahnjúka. Svo virðist sem lista-
menn láti sig málið nokkru varða, en
Rúrí er þriðji listamaðurinn sem
fjallar um fossa á sýningu sinni í
Skaftfelli sl. ár.
Rúrí hefur valið fjögur verk til sýn-
ingar fyrir austan, en um er að ræða
hluta sýningar sem listakonan sýndi í
Kína 2001. Verkin í Skaftfelli eru
myndraðirnar Í tímans rás I og II,
That Day, sem ekki hefur verið sýnt
hér á landi áður, og Foss I-VI. Þar er
ólgandi kraftur vatnsiðunnar skoður í
nærmynd á sex ljósmyndum sem
settar hafa verið upp í líkingu fossins
– plata fyrir plötu í tvöfaldri röð sem
nær frá loft og ofan í gólf sýningarsal-
arins.
Myndraðirnar Í tímans rás byggir
listakonan síðan á gömlum ljósmynd-
um, sem sumar eru allt að 100 ára
gamlar. Myndirnar hafa verið stækk-
aðar upp, sumar hverjar litaðar og
allar eiga þær það sameiginlegt að
myndefni þeirra eru íslenskir fossar.
Dynjandi, Gilsárfoss og Öxarárfoss
eru aðeins brot þeirra fossa sem
sýndir eru og þó að fossarnir séu ólík-
ir og viðhorf ljósmyndara hvers og
eins ólíkt breytist uppstillingin og sú
virðing sem myndefninu er sýnt lítið.
Það er rómantískt viðhorf til náttúr-
unnar sem einkennir þessar fossam-
yndir, sem fá nýtt líf við stækkunina
og verða óneitanlega áhrifaríkari fyr-
ir þá yfirlýsingu listakonunnar að
sumir fossanna sem þar er að finna
hafi breyst frá því myndirnar voru
teknar, eða séu jafnvel ekki lengur til.
That Day, samsafn texta og nýrra
og gamalla ljósmynda, tekur þá enn
harðari afstöðu til virkjanamála en
fyrrgreind verk, en þar rifjar Rúrí á
áhrifaríkan hátt upp aðdáunarverða
baráttu Sigríðar Tómasdóttur í
Brattholti fyrir verndun Gullfoss.
Dramtískt heiti verksins er tekið úr
yfirlýsingu Sigríðar að verði Gullfoss
virkjaður fleygi hún sér í vatnsflaum-
inn og sýnir afdráttarlaust myndmál-
ið skýrlega að listakonan er fyllilega
sama sinnis.
Frumstæður ævintýraheimur
Gallerí Skuggi
Galleríið er opið alla daga nema mánu-
daga frá kl. 13–17. Sýningunum lýkur
26. janúar.
NEO NAIVE – ÁSGEIR JÓN ÁSGEIRSSON
„UNDIRMYNDIR“ – HANS ALAN
TÓMASSON
Anna Sigríður Einarsdóttir
Morgunblaðið/Anna Sigríður
Rúrí: Brot úr verkinu That Day.
Morgunblaðið/Golli
Neo eftir Ásgeir Jón Ásgeirsson.
Eitt verka Þuríðar Sigurðardóttur.
Gallerí Hlemmur
Galleríið er opið miðvikudaga til sunnu-
daga frá kl. 14–18. Sýningunni lýkur 2.
febrúar.
ÓBOÐNIR GESTIR – ÞURÍÐUR SIGURÐ-
ARDÓTTIR
MYNDLIST
Skaftfell – Menningarmiðstöð
Seyðisfirði
Skaftfell er opið alla daga frá kl. 13–17.
Sýningunni lýkur 27. janúar.
TÍMANS RÁS – II – RÚRÍ