Morgunblaðið - 23.01.2003, Blaðsíða 36

UMRÆÐAN
36 FIMMTUDAGUR 23. JANÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
VIÐ skoðun á ársreikningum
Múrarafélags Reykjavíkur kemur í
ljós að sjóðir félagsins, aðallega
Sjúkra- og Orlofsheimilasjóður,
hafa verið notaðir til að fjármagna
rekstur þess. En það er hlutverk
Félagasjóðs að reka félagið. Í dag
skuldar Félagasjóður þessum sjóð-
um kr. 26.665.051. Ástæðan er sú
að Félagasjóður hefur til margra
ára verið rekinn með tapi og síð-
ustu tvö árin nam tapið kr.
4.204.782.
Af peningum Sjúkrasjóðs hafa
verið teknar kr. 16.364.002 til að
fjármagna rekstrartap félagsins.
Tilgangur sjúkrasjóðs er að
styrkja sjóðsfélaga, sem missa
vinnutekjur vegna slysa eða sjúk-
dóma. Tekjur hans eru samnings-
bundin gjöld atvinnurekenda, l% af
launum og vaxtatekjur og arður af
eignum sjóðsins. Samkvæmt reglu-
gerð skal halda fjárreiðum sjóðsins
aðskildum frá öðrum fjárreiðum
félagsins. Sjóðurinn skal vaxtaður
á tryggan hátt, þó þannig að ávallt
sé fé hans handbært. Sjóðnum er
heimilt að eiga fasteignir fyrir
starfsemi sína enda sé tryggt að
eðlilegt endurgjald komi af þeirri
fjárfestingu. Í dag hafa verið lán-
aðar, vaxtalaust, á annan tug millj-
óna króna til Félagasjóðs. Varla
getur það talist handbært fé eða
vaxtað á tryggan hátt. Sjóðurinn
hefur ekkert endurgjald af eign
sinni Síðumúla 25, 3.hæð, í reikn-
ingum félagsins heitir það reikn-
aðar leigutekjur. Sjúkrasjóður á
50% hlut í Öndverðarnesi og eru
skuldir Öndverðarness farnar að
nálgast kr. 25.000.000.
Af peningum Orlofsheimilasjóðs
hafa verið teknar kr. 10.172.097 til
reksturs félagsins og kr. 128.952 af
peningum Menningar- og styrkt-
arsjóðs. Það er vægt til orða tekið
að stjórnin hafi með aðgerðum sín-
Er Múrarafélag
Reykjavíkur
gjaldþrota?
Eftir Svein
Grímsson
„Ég átti alls
ekki von á
að ráðist
yrði á
sjúkra- og
orlofsréttindi okkar
múrara með þessum
hætti og af þessum
aðilum.“
JÓNAS Bjarnason, efnaverkfræð-
ingur, skrifar grein í Morgunblaðið,
10. janúar sl. undir heitinu „Með
staðreyndir að vopni“. Í greininni
ásakar Jónas undirritaða um að
„fara rangt með og álíta að betra sé
að veifa röngu tré en engu“. Á hinn
bóginn gefur Jónas í skyn að hann
sjálfur hafi „staðreyndir að vopni“
og sé því líklegur til að leiða þjóðina í
sannleika um rétta fiskifræðilega
niðurstöðu. Þessar ásakanir eru
vissulega alvarlegar, en ekki að
sama skapi vel rökstuddar eins og
við munum sýna fram á hér á eftir.
Af sjálfu leiðir að við vísum ásök-
unum þessum alfarið á bug.
Hrygningarstofn og nýliðun
Jónas heldur fram þeirri skoðun
að „samband á milli nýliðunar og
hrygningarstofns (virðist) vera lítið
sem ekkert“, án þess að rökstyðja
það sérstaklega. Því næst rýnir hann
í „þá vísindagrein, sem félagarnir
(þ.e. undirritaðir, innsk. undirrit.)
líklega vitna í (R.A. Myers og fél.,
1996)“, en að mati Jónasar „er nið-
urstaða hennar sú, að ekkert sam-
band sé á milli stærðar veiðistofna
og nýliðunar eða að nýliðun hafi ekki
goldið þess þegar hrygningarstofnar
voru minnstir í þorskstofnunum“.
Grein sú sem við vitnuðum óbeint til
er eftir kanadísku vísindamennina
Myers og Barrowman (Is fish re-
cruitment related to spawner abund-
ance (Er nýliðun fiska háð hrygning-
arstofni). Fishery Bulletin 94:
707-724, 1996). Í greininni er lýst
niðurstöðum umfangsmikillar grein-
ingar á gögnum 364 fiskstofna,
þeirra á meðal eru 23 þorskstofnar.
Meginniðurstöður þeirra Myers
og Barrowman eru þessar (í þýðingu
undirritaðra):
1) Nýliðun hefur tilhneigingu til að
vera best þegar hrygningarstofn er
stór.
2) Nýliðun hefur tilhneigingu til að
vera verst þegar hrygningarstofn er
lítill.
3) Meðalnýliðun er betri þegar
hrygningarstofn er stærri en mið-
gildi, heldur en þegar hrygningar-
stofn er minni en miðgildi.
4) Sterkar sannanir („evidence“)
eru fyrir því að þessar ályktanir eigi
við fiska af þorskaætt, einkum og
sérílagi þorsk.
Þessar niðurstöður eru mjög skýr-
ar og ekki fer á milli mála, við lestur
greinarinnar í heild, að Myers og
Barrowman eru mög eindregið á
þeirri skoðun að stærð hrygningar-
stofns skipti miklu máli fyrir nýliðun
stofnsins. Okkur er því óskiljanlegt
hvernig Jónas hefur komist að þeirri
niðurstöðu við lestur þessarar grein-
ar „að ekkert samband sé á milli
stærðar veiðistofna og nýliðunar ...“.
Hvað sem því líður standa niður-
stöður Myers og Barrowman vel fyr-
ir sínu og eiga fullt erindi í þá um-
ræðu sem nú fer fram um ástand
þorskstofnsins. Við teljum að niður-
stöðurnar eigi mjög vel við íslenska
þorskstofninn, enda var hann meðal
þeirra stofna sem skoðaðir voru. Þau
gögn sem bæst hafa við frá því um-
rædd grein var skrifuð, staðfesta
þessa túlkun enn frekar. Þessi meg-
inniðurstaða útilokar þó engan veg-
inn að aðrir þættir hafi áhrif á nýlið-
un.
Það hefur lengi blasað við að „um-
hverfisþættir“ hafa mikil áhrif á ný-
liðun og reyndar mun meiri áhrif en
hrygningarstofn. Einnig eru vís-
bendingar um að óhóflegar veiðar á
hrygningarfiski geti haft neikvæð
(erfðafræðileg) áhrif á ýmsa mikil-
væga líffræðilega þætti stofnsins,
svo sem kynþroskaaldur og vöxt.
Um þetta, og fleiri mikilvæg atriði
sem lúta að afrakstri fiskstofna,
munu fiskifræðingar Hafrannsókna-
stofnunarinnar fjalla í greinum sem
verða birtar á næstu vikum og mán-
uðum.
„Að veifa röngu tré“?
Eftir Björn Ævar
Steinarsson og
Ólaf Karvel Pálsson
„Það hefur lengi blasað
við að „umhverfisþætt-
ir“ hafa mikil áhrif á
nýliðun.“
Höfundar eru fiskifræðingar á Haf-
rannsóknastofnuninni.
Ólafur Karvel
Pálsson
Björn Ævar
Steinarsson
ÞEGAR sú leið var valin að tak-
marka aðgang og veiðar á Íslands-
miðum með upptöku fiskveiðistjórn-
unarkerfis með framseljanlegum
kvótum, voru byggðir sem urðu til
vegna nálægðar við gjöful fiskimið
settar í uppnám. Það forskot sem ná-
lægðin veitti þeim áður var að engu
gert. Aðgangur að fjármagni skiptir
nú mestu um möguleika til að stunda
útgerð á Íslandi. Eins og mál hafa
æxlast hafa fjármálastofnanir valið þá
leið að veðja á fáa stóra; þeirra er því
aðgangurinn, eignarhaldið og taka
mikilvægar ákvarðanir um hvaða
byggðarlög lifa og hver ekki. Það er
því eðlilegt að menn ígrundi vandlega
hvort það sé siðferðilega réttlætan-
legt að fólk sem á sínum tíma ákvað
búsetu og fjárfestingar sínar með til-
liti til tækifæra sem byggðarlögin
buðu upp á, eigi nú að þurfa að sætta
sig við þessi örlög. Það var því ekki
náttúran sem skapaði þessi örlög
heldur ákvarðanir stjórnmálamanna.
Forsendur
byggðakvóta
Í þessu ljósi er fróðlegt að velta fyr-
ir sér forsendum úthlutunar þeirra
2.000 þorskígildistonna sem sjávar-
útvegsráðherra útdeildi sem byggða-
kvóta „til þeirra sjávarbyggða sem
lent hafa í vanda vegna samdráttar í
sjávarútvegi“ eins og segir í reglu-
gerðinni. Það er augljóst að verið er
að bregðast við þeirri staðreynd að
fiskveiðistjórnunarkerfið hefur farið
illa með mörg byggðarlög; úthlutun
byggðakvóta er því einhvers konar
„plástur“ á þau sár sem sjávar-
byggðir hafa orðið fyrir vegna kerf-
isins.
Pólitískt
skömmtunarkerfi
Sagan geymir ógrynni dæma þess
þegar þeir flokkar sem nú sitja við
völd hafa útdeilt takmörkuðum gæð-
um ríkisins eftir heimtilbúnum
reglum, að þá eiga útvaldir flokks-
gæðingar meiri möguleika en aðrir á
að hreppa hnossið. Þetta á ekki síst
við í aðdraganda kosninga; en þá hafa
þessir flokkar jafnan talið mikilvægt
að geta keypt atkvæði með þessari
aðferð. Úthlutun gæða skv. þessari
aðferð er jafnan byggð á geðþótta-
ákvörðunum valdahafa og samræm-
ast því vart þeim kröfum sem nú eru
gerðar til stjórnsýslunnar. Þá er það
eðli slíkra kerfa, sem útdeila tak-
mörkuðum verðmætum, að þau eru
jafnan tekin frá einum en færð öðr-
um. Til þess að útskýra þessa fullyrð-
ingu má taka dæmi af Vestmannaeyj-
um. Vestmannaeyingum er úthlutað
41 þorskígildistonni úr þessum 2.000
þorskígildistonna potti. Hefði þessum
veiðiheimildum verið ráðstafað sam-
kvæmt reglum sem gilda um úthlutun
aflaheimilda hefðu Vestmannaeying-
ar fengið u.þ.b. 180 þorskígildistonn
vegna hlutdeildar þeirra í heildarút-
hlutun. Pólitíska skömmtunarkerfið
leiðir því af sér að byggðarlag eins og
Vestmannaeyjar „greiðir“ u.þ.b. 140
þorskígildistonn „nettó“ inn í þetta
kerfi, sem úthlutað er öðrum. Þegar
þetta er skrifað eru u.þ.b. 160 manns á
atvinnuleysisskrá. Það verða því að
teljast örgustu öfugmæli þegar sett er
fram að forsenda úthlutunarinnar sé
að hún fari til byggða, sem lent hafa í
vanda vegna samdráttar. Þetta á að
sjálfsögðu ekki við um alla en þetta
dæmi er tekið til að draga fram afleið-
ingar þess þegar hugmyndafræði
pólitískra skömmtunarkerfa ræður
för.
Viðurkenning
stjórnvalda
Það þarf ekki rekja hér þá stað-
reynd að núverandi fiskveiðistjórnun-
arkerfi hefur hvort tveggja kosti og
galla. Gallana met ég fleiri. Það er
ljóst að sjávarbyggðir landsins hafa
orðið fyrir miklum búsifjum vegna
þess. Íbúar þeirra hafa orðið að þola
miklar eignaupptökur vegna þess að
tækifæri sem nálægðin við auðlindina
veitti þeim áður eru ekki lengur til
staðar. Þeir hafa því greitt dýru verði
þá „meintu“ hagræðingu, sem tals-
menn kerfisins halda fram í ræðu og
riti, hvenær sem færi gefst, sem það
hafi náð fram. Það sem er eftirtekt-
arvert við forsendur sjávarútvegsráð-
herra við úthlutun byggðakvótans er
að þessi staðreynd er nú viðurkennd.
Það er alveg nýtt í umræðunni að
helstu talsmenn kerfisins viðurkenni
þessa augljósu galla, sem á því er.
Spurningin er hins vegar sú, hvers
vegna þetta er viðurkennt nú. Líkleg-
asta ástæðan er sú, að það sé mat rík-
isstjórnarinnar að nú sé rétt að stinga
niður „dúsum“ hér og hvar í þeirri von
að slá á umræðu um fiskveiðistjórn-
unarkerfið í aðdraganda alþingis-
kosninga. Vandfundin er önnur til-
gáta. Hún réttlætir ekki aðgerðina.
Byggðakvóti – björg-
unaraðgerð eða póli-
tískt skömmtunarkerfi?
Eftir Lúðvík
Bergvinsson
Höfundur er alþingismaður.
„Þessir
flokkar hafa
jafnan talið
mikilvægt
að geta
keypt atkvæði.“
ALLIR Íslendingar bera já-
kvæðan hug til Barnaspítala
Hringsins og djúpa virðingu fyrir
Hringskonum sem af elju og fórn-
fýsi sinna því mikla góðgerðar-
starfi sem dæmin sanna.
Það gleður hug og hjörtu allra
Íslendinga þegar menn gefa
Barnaspítalanum gjafir, stórar eða
smáar.
Fyrir skömmu gladdi það þannig
þegar stofnandi Bónuss færði
Barnaspítalanum stórgjafir, en um
leið fer ekki hjá því að við, velunn-
arar Barnaspítalans, lítum á málið
frá víðara sjónarhorni.
Við höfum nefnilega tekið eftir
því að á burðarpokum þeim sem
Bónus selur okkur til þess að bera
heim gæðavörur á góðu verði
standa þessi orð: „Með kaupum á
BÓNUS plastpoka styrkir þú
Barnaspítala Hringsins til tækja-
kaupa“.
Ég hef nú um nokkurt árabil
gert mér far um að fylgjast sér-
staklega með því hvort eitthvað
komi fram í fjölmiðlum um poka-
peninga Bónuss til Barnaspítalans
og oft hef ég átt orðræður við fólk
(t.d. við kassana í Bónusverslun)
sem hefur verið mér sammála um
að þótt plastpokarnir séu dýrir,
réttlæti góður málstaður verðið.
Nú stendur fljótlega til að vígja
nýbyggingu Barnaspítalans og af
því tilefni skora ég á Bónusmenn
að færa þeirri góðu stofnun væna
fjárupphæð sem hlýtur að hafa
safnast vegna pokasölu. Þeir gáfu
rausnarlega um daginn og nú er
rétti tíminn til að styrkur minn og
annarra viðskiptavina Bónuss verði
líka afhentur réttum viðtakanda.
Samkvæmt mínum lauslegu út-
reikningum er ekki um litlar fjár-
hæðir að ræða sem safnast hafa,
sennilega margir milljónatugir.
Pokapening-
arnir skili sér
Eftir Leó E.
Löve
Höfundur er lögfræðingur.
„Nú er rétti
tíminn til að
styrkur minn
og annarra
viðskipta-
vina Bónuss verði líka
afhentur réttum við-
takanda.“
Góðir skór
Skóbúðin
Miðbæ Háaleitisbraut 58-60
Sími 553 2300
Ráðgjöf á fimmtud. kl. 15-18 og laugard. kl. 11-15.
Mörkinni 3, sími 588 0640
Opið mán.-fös. kl. 11-18,
lau. kl. 11-15
Húsgögn
Sérpantanir