Morgunblaðið - 28.01.2003, Blaðsíða 28

28 ÞRIÐJUDAGUR 28. JANÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
AMRAM Mitzna tók við leiðtoga-
embætti í Verkamannaflokknum í
fyrra en hann var lengi vinsæll
borgarstjóri í Haifa. En maðurinn
sem átti að reisa flokkinn við hefur
átt við ramman reip að draga og
margir telja að hann hafi gert
slæm mistök er hann lýsti því yfir
að ekki kæmi til greina að flokk-
urinn tæki þátt í nýrri stjórn undir
forystu Ariels Sharons. Með þessu
væri hann ef til vill að reka Sharon
í faðm æstra þjóðernissinna og
harðlínuafla úr röðum bókstafs-
trúarmanna. Einhvers staðar
verður Sharon að finna þingmeiri-
hluta.
Verkamannaflokkurinn sagði
e
u
V
s
í
a
m
e
u
s
t
h
f
b
g
e
sig úr stjórn Sharons í nóvember sl.
og sumum þykir ekki hyggilegt að
flokkurinn skuli svo afdráttarlaust
hafna þeim möguleika að axla
ábyrgð þegar margir leggja
áherslu á að Ísraelar verði að
standa saman í hörðum heimi.
En Mitzna setti í kosningabarátt-
unni fram ígrundaðar tillögur sem
hafa fallið í góðan jarðveg hjá kjós-
endum. Hann sagðist myndu bjóða
Palestínumönnum frið en fyrst
myndi hann draga Ísraelsher al-
gerlega frá Gaza-ströndinni og það
skilyrðislaust og án nokkurra und-
anfarandi samninga. Nokkur þús-
und landnemar gyðinga á Gaza
yrðu þá að hafa sig á brott.
Nýr leiðtogi í vanda
Amram Mitzna
Í
SRAELAR kjósa nýtt þing í
dag og bendir margt til þess
að niðurstaðan verði sú að
Likud-flokkur harðlínu-
mannsins Ariels Sharons
forsætisráðherra verði eftir sem áð-
ur stærsti flokkurinn á þingi með
um fjórðung sætanna. Það sem
meira er, alls er hægriflokkunum
spáð allt að 67 þingsætum af 120 á
þinginu, Knesset, en vinstrimönn-
um aðeins 37 sætum. Verði kjör-
sókn mikil meðal arabískumælandi
kjósenda gæti það styrkt vinstri-
vænginn en varla nóg til að breyta
niðurstöðunni verulega.
Þrátt fyrir blóðug átök við Pal-
estínumenn í nær þrjú ár, miklar
efnahagsþrengingar, atvinnuleysi
og verðbólgu virðast kjósendur
treysta aldraða hershöfðingjanum
betur en öðrum til að leiða þjóðina á
þessum erfiðu tímum. Þótt hann sé
umdeildur og víða hataður eru
margir Ísraelar hikandi við að fela
nýjum og lítt þekktum leiðtoga
Verkamannaflokksins, Amram
Mitzna, að stýra þjóðarskútunni
núna. Ekki síst þegar búast má við
ólgusjó í Miðausturlöndum fari svo
að Bandaríkjamenn ráðist á Írak.
Verkamannaflokkurinn hefur í
síðustu könnunum fengið um og
innan við 20 þingsæti. Ísraelski
sagnfræðingurinn Tom Segev segir
að hryðjuverkin síðustu árin hafi
valdið því að þorri ísraelskra kjós-
enda sé nú mjög ráðvilltur. Menn
velti ekki fyrir sér málunum heldur
bregðist við í fáti, óbeislaðar tilfinn-
ingar ráði ferðinni. Þess vegna taki
flestir Sharon fram yfir Mitzna.
„Ariel Sharon er kreppti hnefinn
sem mun leita hefnda meðal hermd-
arverkamanna, Palestínumanna og
araba almennt,“ segir Segev í grein
á vefsíðu vinstri-dagblaðsins Haar-
etz í gær. Hann segir ennfremur að
menn hafi í kosningabaráttunni
fjargviðrast út af spillingarmálum,
þau hafi verið blásin upp vegna þess
að rifrildið um þau hafi verið ein að-
ferðin til að flýja veruleikann.
Rétt eins og í öðrum þróuðum
löndum deila Ísraelar um markaðs-
hyggju og velferð, skatta og spill-
ingu, umhverfismál og lífeyrismál.
Þráteflið endalausa við Palestínu-
menn um skikann sem báðar þjóð-
Friðarsinninn Mitzna ge
langt í því að undirstrika m
sér og harðlínuöflum fyr
mönnum að hann segir ek
til greina að Verkamann
inn gangi aftur til liðs
steypustjórn undir fory
ósveigjanlega Sharons.
mönnum í flokki Mitzna le
blikuna og sagt er að sum
hafi hvíslað að fréttamön
þeir meintu þetta ekki bók
Vinstrisinnar styðja mar
etz-flokkinn sem vill málam
deilunum við Yasser A
menn hans. Aðrir óánæg
endur hallast nú að miðjuf
Shinui sem hefur stundum
unum mælst stærri en
mannaflokkurinn. Shinu
gegn ofurvaldi Shas og fl
stafstrúarflokka sem hafa
ist í oddaaðstöðu á þingi
förnum árum og getað þ
gegn ýmis baráttumál sín
trúarlegar hömlur á dag
Ísraela, sem margir eru lít
eða jafnvel guðleysingjar
víðtækar að minnir oft á
frá Íran klerkanna.
Hægt að velja Grænt
Flokkarnir eru yfir tuttu
kvæði dreifast mjög. Þótt
augljóslega mun öflugri e
mannaflokkurinn að þes
segir dagblaðið Haaretz a
hægrimenn óttist að einn
irnar segjast eiga er samt það sem
ræður ferðinni. Sprengjutilræðin
gegn óbreyttum borgurum og
skelfingin í kjölfar þeirra, deilur um
aðgerðir hersins á svæðum Palest-
ínumanna, allt tengist þetta órjúf-
anlega búksorgum eins og þeim að
erlendu ferðamennirnir láta ekki
lengur sjá sig og tekjurnar af þeim
eðlilega ekki heldur. Þjóðarfram-
leiðsla dregst saman, vonleysi og
hræðsla ráða ríkjum.
Víða kvarta kjósendur í lýðræð-
islöndum yfir því að lítill munur sé á
stefnu flokkanna og engu skipti
hver nái kjöri. En munurinn á
stefnu Likud og Verkamanna-
flokksins gagnvart Palestínumönn-
um er að þessu sinni skýr: Sharon
og menn hans vilja helst ekkert
gefa eftir, hyggjast halda Palest-
ínumönnum í skefjum með öllum
ráðum. Fátt bendir til að Likud
muni leggja niður landnemabyggð-
ir gyðinga á hernumdu svæðunum.
Breytist kre
hnefinn í sátta
Flestir spá því að Ariel
Sharon muni aftur
mynda stjórn í Ísrael,
segir í grein Kristjáns
Jónssonar. Á óvissu-
tímum treysta margir
kjósendur manninum
sem þeir þekkja fyrir
öryggi sínu.
Stuðningsmaður Ariels Sharons, forsætisráðherra Ísraels, veifar
með mynd leiðtogans á kosningafundi í borginni Haifa á sunnuda
’ Og sjálfstæðaPalestínuríkið sem
Sharon lýsir yrði
lítil og tætingsleg
ríkisnefna undir
raunverulegri
stjórn Ísraels. ‘
AFLEIÐINGAR SKILNAÐAR
LÖGREGLAN OG
HLJÓÐRITUNARTÆKNIN
Dómari við HéraðsdómReykjavíkur, Pétur Guð-geirsson, hefur í dómi sett
fram gagnrýni á að lögreglan skuli
ekki hljóðrita yfirheyrslur yfir
sakborningum og vitnum í saka-
málum.
Í dómi í líkamsárásarmáli, sem
sagt var frá í Morgunblaðinu á
sunnudag, segir dómarinn: „Ekki
þarf að hafa mörg orð um það
hvernig staða ákæruvaldsins
styrkist í einstökum málum ef játn-
ing sökunauts liggur fyrir í hljóð-
upptöku. Þá þarf ekki að fjölyrða
um það hversu hagsmunir sakborn-
ings eru betur tryggðir, beri hann
það fyrir sig að á hann hafi verið
hallað í yfirheyrslunni eða að
skýrsla rannsóknarans um hana sé
ekki rétt, að hlýða má á upptöku af
henni í dómi. Þá er óþarft að minna
á allan þann tíma og óþarfa fyr-
irhöfn sem nú fer í það – í hverju
málinu á fætur öðru – að prófa fyr-
ir dómi hvernig orð hafa fallið í
lögregluyfirheyrslu. Er vafalaust
að það myndi spara tíma og auka á
skilvirkni réttarvörslukerfisins ef
hljóðupptökur af lögregluyfir-
heyrslum yrðu almennar. Loks er
það alkunna að tækin sem notuð
eru við hljóð- og myndupptökur
eru tiltölulega ódýr og þægileg í
notkun.“
Þetta er raunar ekki í fyrsta
sinn, sem þessi gagnrýni kemur
fram því að í öðrum dómi Péturs
Guðgeirssonar, sem kveðinn var
upp fyrir réttu ári, var með sama
hætti vakin athygli á þeim tíma,
fyrirhöfn og peningum sem færu í
súginn vegna þess að yfirheyrslur
hjá lögreglu hefðu ekki verið hljóð-
ritaðar.
Gagnsemi þess að hljóðrita yfir-
heyrslur lögreglu virðist liggja
fullkomlega í augum uppi. Öll þau
rök, sem Pétur Guðgeirsson telur
upp, eru góð og gild og því má
bæta við að víða í nágrannaríkjum
okkar hefur lögreglan fyrir löngu
tekið hljóðritunar- og myndbands-
upptökutæknina í sína þjónustu.
Engin viðbrögð hafa hins vegar
komið frá lögreglunni við tveimur
dómum í Héraðsdómi Reykjavíkur
og ummæli Harðar Jóhannessonar,
yfirlögregluþjóns í Reykjavík, í
Morgunblaðinu á sunnudaginn
benda ekki til að lögreglan ætli að
fara að orðum dómarans, þótt
vissulega telji hann „æskilegt að
þetta sé gert oftar“ og lögreglan
eigi búnað til að hljóðrita yfir-
heyrslur – raunar er hann til á all-
flestum einkaheimilum.
Í lögum er heimild til að hljóð-
rita yfirheyrslur, þótt ekki sé það
skylda, og virðist lögreglan setja
það atriði fyrir sig. Ef einhver vafi
leikur á því að heimilt sé í öllum
tilvikum að hljóðrita yfirheyrslur
ætti dómsmálaráðherra að beita
sér fyrir því að honum verði eytt.
Þetta er augljóslega hagsmunamál
lögreglu, ákæruvalds, dómstóla,
sakborninga og skattgreiðenda.
Í Morgunblaðinu sl. laugardagbirtist frétt um niðurstöður viða-
mikillar könnunar, sem gerð var fyr-
ir félagsmálayfirvöld í Svíþjóð, þar
sem fram kemur að tíðni fíkniefna-
neyzlu og misnotkunar á áfengi, geð-
rænna kvilla og sjálfsvíga er mun
hærri meðal skilnaðarbarna en ann-
arra barna. Voru niðurstöður þessar
birtar í brezka læknatímaritinu
Lancet nú um helgina.
Í þessari athugun var kannaður
ferill milljón barna. Þar af voru 65
þúsund börn foreldra sem höfðu skil-
ið. Þótt tekið væri tillit til áhrifa at-
vinnuleysis, tekjumunar eða geð-
rænna sjúkdóma hjá foreldrum var
tíðni félagslegra vandamála og
heilsufarsvandamála tvöfalt hærri
hjá skilnaðarbörnum en öðrum börn-
um.
Skoðanir hafa lengi verið skiptar
um áhrif skilnaða á börn. Sumir
halda því fram að það sé verra fyrir
börn að búa við óhamingjusamt
hjónaband foreldra en skilnað þeirra
sem leiði til þess að hvoru foreldri
um sig eða öðu hvoru þeirra líði bet-
ur en áður.
Aðrir hafa verið þeirrar skoðunar
að fátt hafi verri áhrif á börn á við-
kvæmum aldri en skilnaður foreldra
og fullorðið fólk sem á annað borð
hafi eignazt afkomendur verði að
axla þá ábyrgð sem því fylgir og
halda þannig á málum að skilnaður
marki ekki líf barnanna nánast alla
ævi.
Á okkar tímum virðast meiri svipt-
ingar í lífi fólks að þessu leyti en
framan af 20. öldinni. Því er m.a.
haldið fram að eftir því sem langlífi
hafi orðið algengara sé ekki hægt að
búast við að ákvörðun sem tekin er á
ungum aldri endist ævina alla. Það
er líka töluvert breytilegt hvaða
kröfur trúarbrögð gera í þessum
efnum.
Auðvitað er hér um að ræða einka-
mál fólks en þó er ljóst m.a. af þeirri
könnun sem hér er vísað til að þessi
einkamál geta haft býsna mikil áhrif
á samfélagið allt og þróun þess. Því
óhamingjusamari sem þegnar þjóð-
félagsins eru þeim mun meiri líkur
eru á að upp komi vandamál sem hafi
neikvæð áhrif á umhverfið.
Það þýðir ekki að segja við fólk að
það megi ekki skilja. En það er hægt
að gera kröfu til þess að meiri at-
hygli sé beint að afleiðingum skiln-
aða fyrir börn en nú er gert. Ekki
sízt þegar hægt er að sýna fram á al-
vöru málsins fyrir börn með tilvísun í
svo umfangsmikla könnun sem hér
er um að ræða. Að því þurfa allir þeir
sem við sögu koma þegar skilnaður
vofir yfir að vinna.