Morgunblaðið - 06.07.2003, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 6. JÚLÍ 2003 29
Eins og fram kemur í viðtalinu við May var það
Ólafur en ekki safnið sem átti frumkvæðið að
þessari framvindu vinnuferlisins við sýninguna í
túrbínusalnum. Óneitanlega vekur það nokkra
eftirtekt að innan jafnstórrar stofnunar og Tate
Modern skuli vera slíkt svigrúm fyrir þá lista-
menn sem þar sýna til að hafa mótandi áhrif á
safnastarfið. Það er þó vitaskuld til mikillar fyr-
irmyndar og fyrst og fremst til marks um hversu
mikla áherslu safnið leggur á að þróa stefnumót-
un á sviði sýningarstjórnar er endurspeglar
ferskustu strauma í myndlistarheimi samtímans í
stað þess að sjóða saman nýjar sýningar á göml-
um og hugsanlega úreltum forsendum.
Markaðssetning
listarinnar
En þeim er vinna í
myndlistarheiminum í
dag er ekki einungis
nauðsynlegt að fylgj-
ast vel með á sviði sýningarstjórnar og þeirrar
hugmyndafræði sem þar liggur að baki. Eins og
fram kemur hjá Bonami hér að ofan standa söfn
ekki einvörðungu í ströngu við að móta sýning-
arstefnu sína, heldur eru þau einnig háð því efna-
hagslega umhverfi sem listirnar búa við hverju
sinni. Það er því ekki síður mikilvægt fyrir allt
fagfólk á sviði myndlistar að fylgjast með mark-
aðsþróun innan hins alþjóðlega myndlistarheims,
sem óneitanlega er mikilvægur kraftur við að
knýja listirnar áfram – rétt eins og aðra þætti nú-
tímasamfélags. Það er því engin tilviljun að helsta
listkaupstefna heims, listkaupstefnan í Basel,
hefst þegar opnunardögum Feneyjatvíæringsins
lýkur.
Staðreyndin er sú að flestir safn- og sýning-
arstjórar lykilsafna í hverju landi leggja sig fram
um að skoða tvíæringinn í Feneyjum á opnunar-
dögum hans og slá síðan tvær flugur í einu höggi
með því að fara þaðan beinustu leið til Basel. Í
Feneyjum kynnast þeir grasrót myndlistarinnar,
þar sem bæði heimsþekktir og lítt þekktir lista-
menn eiga sviðið, auk þess að fylgjast með hug-
myndafræðilegri stefnumótun. Í Basel efla þeir
síðan tengsl sín við þá sem sjá um að listin gangi
kaupum og sölum; galleríin og safnarana. Þetta
gera þeir sem fulltrúar sinna stofnana og ekki síð-
ur sem forystumenn menningarlífs þess lands
sem þeir starfa í. Þannig verða þeir að þátttak-
endum í alþjóðlegri orðræðu þessa starfsvett-
vangs, afla sér trúverðugleika í starfi og um leið
þýðingarmikilla sambanda við aðra starfsfélaga.
Listkaupstefnan í Basel var að þessu sinni
haldin í þrítugasta og fjórða skipti, og umsagn-
irnar sem hún fékk hjá virtum fjölmiðlum segja
sitt um það vægi sem hún hefur í heimi listanna.
Fjölmiðlar hafa ekki sparað hrósið í lýsingum sín-
um á þessum viðburði; dagblaðið „Le Monde“ í
Frakklandi gaf kaupstefnunni einkunnina „sú
besta í heimi“, „New York Times“ sagði hana
samsvara „ólympíuleikum listheimsins“, „Frank-
furter Allgemeine Zeitung“ notaði orðalagið „list
í sinni bestu mynd“ og „Welt am Sonntag“ sagði
„hvergi í heiminum er svo mikið – og undantekn-
ingarlaust í hæsta gæðaflokki – til sýnis af list
eins og í Basel“.
Flestir eru því á einu máli um að þótt í Basel sé
auðvitað fyrst og fremst verið að selja list, sé það
umhverfi sem henni er þar skapað í mjög háum
gæðaflokki. Þannig fá einungis bestu gallerí
heims að taka þátt, þau þurfa að uppfylla marg-
vísleg fagleg skilyrði til að komast að, svo það nál-
arauga sem þau fara í gegnum er augljóslega afar
þröngt. Þau verk sem þarna eru á boðstólum eru
auðvitað fyrst og fremst eftir þá listamenn 20. og
21. aldar sem þegar hafa sett mark sitt á listheim-
inn. En samt sem áður er ætlast til þess að þau
virtu gallerí sem þarna sýna standi undir nafni
sem mótandi afl í listheiminum með því að kynna
lítt þekktari spámenn til sögunnar samhliða þeim
sem eftirsóttastir eru. Að öðrum kosti er hætta á
að þau standi ekki undir væntingum þeirra kaup-
enda sem þekkja listmarkaðinn best og að þeir
beini fjármunum sínum annað.
Til að styrkja mótandi hlutverk kaupstefnunn-
ar enn frekar er hluti sýningarrýmisins helgaður
nýsköpun og endurnýjun með þeim hætti að
framsæknum galleríum, sem ekki eru meðal
fastagesta kaupstefnunnar, er boðið að taka þátt
og sýna verk eins listamanns að eigin vali, oftast
einhvers sem þegar hefur vakið eftirtekt án þess
þó að slá í gegn. Þessi hluti, sem gengur undir
heitinu „Art Statements“ (sem útleggja mætti
sem „Listyfirlýsingar“) er afar áhugaverður vett-
vangur fyrir unga listamenn og þá ekki síður fyrir
þá listsafnara sem gjarnan vilja „uppgötva“ lista-
menn áður en verðið á verkum þeirra fer að
hækka.
Það aðdráttarafl sem Basel hefur fyrir þátttak-
endur í listheiminum hefur ennfremur verið auk-
ið undanfarin fjögur ár með metnaðarfullri list-
sýningu sem sett er upp í tengslum við
kaupstefnuna. Sýningin ber heitið „Art Unlim-
ited“, (eða „List án takmarka“) sem vísar til þess
að þar eru sýningarmöguleikum nánast engin
takmörk sett – öfugt við það sem oft gerist í hefð-
bundnu sýningarrými. Framkvæmdastjóri kaup-
stefnunnar, Samuel Keller, segir í kynningu sinni
að sýningunni að þessu sinni að leiðarljós þeirra
sem að henni standa hafi frá upphafi verið að
afmá þau takmörk sem listum eru of oft sett, svo
sem hvað varðar rými, umfang, þyngd, lýsingu,
hljóðmynd og fleira. Þá er markmiðið ekki síður
að sýna fram á hvers markaðsöflin eru megnug á
sviði lista, því reynt er að sjá til þess að engum
góðum verkum sé hafnað vegna þess að þau kosti
of mikla fjármuni eða það sé of tímafrekt að koma
þeim fyrir. Eins og margir þeir sem sóttu kaup-
stefnuna að þessu sinni bentu á, er það ekki oft
sem listum eru skapaðar slíkar kjöraðstæður
enda hlaut sýningin í ár einróma lof.
Listumhverfið
hér á landi
Því miður hefur það
myndlistarumhverfi
sem við búum við hér á
landi ekki enn tekið á
sig þá mynd að við getum talist öflugir þátttak-
endur í þeirri orðræðu menningarheima sem á
sér stað á alþjóðavettvangi myndlistarinnar.
Þrátt fyrir að hér séu nú loks til staðar nánast all-
ir þeir grunnþættir á þessu sviði sem aðrar þjóðir
hafa þróað á löngum tíma, svo sem listaháskóli,
listasöfn, sýningarsalir og gallerí, auk listamann-
anna sjálfra og fræðimanna, hefur okkur ekki
tekist að skapa íslenskri myndlist þau sóknarfæri
er duga til að íslenskir myndlistarmenn geti látið
að sér kveða utan landsteinanna. Auðvitað ber að
þakka það sem vel er gert og óhætt er að segja að
þátttaka Rúríar í Feneyjatvíæringnum núna, og
sú athygli sem hún hefur notið í kjölfarið, sé gott
dæmi um hvers íslenskir myndlistarmenn eru
megnugir þegar verkum þeirra er fylgt eftir með
kraftmikilli og útsjónarsamri sýningarstjórn.
En ef umhverfið hér á að þróast með sama
hætti og í nágrannalöndum okkar er jafnframt
nauðsynlegt að við eigum okkar þátt í þeirri hug-
myndafræðilegu stefnumótun sem stöðugt á sér
stað í kringum okkur. Þá skiptir engu hvort við
erum sammála eða ósammála þeim hræringum
sem hér hefur verð tæpt á, heldur það eitt að við
gerum sjónarmið okkar kunn. Og til þess að svo
megi verða er ekki nóg að senda listamenn stöku
sinnum til útlanda í þeirri von að þeir verði upp-
götvaðir – þeir þurfa á sama stuðningi að halda í
sínu starfsumhverfi og listamenn nágrannaþjóða
okkar njóta, hvað hugmyndafræðileg samskipti
og eftirfylgni við markaðssetningu varðar.
Morgunblaðið hefur áður bent á nauðsyn þess
að hér sé til staðar samtímalistastofnun, eða list-
ráð, eins og hin Norðurlöndin hafa sett á stofn.
En annar mikilvægur þáttur í þessu sambandi er
auðvitað að íslenskir safn- og sýningarstjórar
verði sýnilegir þátttakendur í helstu viðburðum
hins alþjóðlega listheims, svo sem Feneyja-
tvíærningnum og kaupstefnunni í Basel, rétt eins
og starfssystkini þeirra í nágrannalöndunum. Því
þótt myndlist sé auðvitað þess eðlis að hún geti
miðlað miklu til þeirra sem komast í tæri við hana
þá talar hún ekki máli sínu sjálf – ekki frekar en
fiskur eða hvað annað sem við reynum að mark-
aðssetja utan landsteinanna. Sýningar og kaup-
stefnur eru afar mikilvægur vettvangur markaðs-
setningar íslenskra lista sem full ástæða er til að
rækta ef sá mikli fjöldi frambærilegra listamann
sem hér er búið að mennta til skapandi starfa á
ekki einvörðungu að vera til taks á tyllidögum,
heldur ná að þroskast í stærra samhengi en fyr-
irfinnst á okkar smáa og lítt þróaða listmarkaði.
Morgunblaðið/Árni Torfason
Óneitanlega vekur
það nokkra eftirtekt
að innan jafnstórrar
stofnunar og Tate
Modern skuli vera
slíkt svigrúm fyrir
þá listamenn sem
þar sýna til að hafa
mótandi áhrif á
safnastarfið. Það er
þó vitaskuld til mik-
illar fyrirmyndar og
fyrst og fremst til
marks um hversu
mikla áherslu safnið
leggur á að þróa
stefnumótun á sviði
sýningarstjórnar er
endurspeglar fersk-
ustu strauma í
myndlistarheimi
samtímans í stað
þess að sjóða saman
nýjar sýningar á
gömlum og hugs-
anlega úreltum
forsendum.
Laugardagur 5. júlí