Morgunblaðið - 29.11.2003, Qupperneq 48

ÚR VESTURHEIMI
48 LAUGARDAGUR 29. NÓVEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
F
yrir um tveimur ára-
tugum kom það fyr-
ir að maður rakst
inn á skólaskemmt-
anir sem þá voru að
vinna sér sess og hafa verið vin-
sælar allar götur síðan. Skemmt-
unin fólst í því að sitja í stórum
sal og hlusta á menn skiptast á
að stíga í ræðustól og halda fram
ákveðnum málstað. Málstaðurinn
skipti engu máli og menn töluðu
jafn oft þvert á skoðanir sínar og
fyrir þeim. Það sem einkenndi
keppnina var að ræðumenn
reyndu jafnan að slá andstæð-
inginn út með stórkarlalegum yf-
irlýsingum, meinfyndni eða ein-
hvers konar undarlegheitum sem
féllu í kramið.
Leið sumra ræðumanna þess-
ara skólaskemmtana hefur í
seinni tíð
legið inn á
vettvang
stjórnmál-
anna og
sumir hafa
vafalaust
nýtt reynsluna til góðs og hún
hefur hjálpað þeim við að fylgja
málum sínum eftir. En maður
hefur á tilfinningunni að sumir
hafi alveg fest sig í þeim ræðu-
stíl sem hafður var í hávegum á
skemmtununum góðu og telji að
enn gildi hið sama og áður. Þeim
virðist finnast heppilegast að
halda því fram sem best hljómar
og koma meinlegum höggum á
andstæðinginn, að því er virðist í
þeim tilgangi að fanga athygli
áheyrendanna – með öðrum orð-
um fjölmiðlanna.
Þetta er nú svo sem að vísu
ekkert nýtt í stjórnmálunum og
ef til vill óþarfi að kenna ósiðum
sem menn temja sér í ræðu-
keppni um framgöngu stjórn-
málamanna löngu síðar. Á Al-
þingi hafa af og til setið menn
sem farið hafa svo geyst í mál-
flutningi sínum að flestu fólki
hefur ofboðið, þótt hörðustu
stuðningsmönnum hafi líkað vel.
Einn þeirra sem voru þekktir
fyrir að fara offari í þessum efn-
um á fyrri hluta síðustu aldar
var Jónas Jónsson frá Hriflu og
ólíklegt er að nokkur hafi jafnað
málflutning hans síðan. Á seinni
hluta aldarinnar kom að vísu
fram þingmaður sem lét ekki sitt
eftir liggja í þessum efnum, en
sá hefur nú horfið til annarra
ábyrgðarstarfa.
Nýr þingmaður hefur hins
vegar farið allgeyst á fyrstu dög-
um og vikum setu sinnar á Al-
þingi, þótt því verði ekki haldið
fram að hann sé farinn að ógna
Jónasi eða öðrum af helstu orð-
hákum Alþingis. Fyrr í vikunni
beindi þingmaðurinn, Helgi
Hjörvar, orðum sínum til Jóns
Kristjánssonar heilbrigð-
isráðherra í tengslum við um-
ræðu um fjárlagafrumvarp rík-
isstjórnarinnar. Málefnið var
aukinn stuðningur við öryrkja,
en ágreiningur er um hvort
þingmeirihlutinn muni með fjár-
lagafrumvarpinu efna loforð sem
gefin hafa verið. Bæði fjár-
málaráðherra og heilbrigð-
isráðherra hafa haldið því fram
að með fjárlögunum sé loforðið
efnt og heilbrigðisráðherra hefur
sagt að frekari aðgerðir muni
fylgja síðar. Aðrir eru á öndverð-
um meiði og Helgi Hjörvar er
sem sagt einn þeirra, sem er
eins og við má búast af stjórn-
arandstöðuþingmanni. Stjórn-
arandstöðuþingmenn þurfa þó
eins og aðrir að gæta hófs í mál-
flutningi sínum og það má að
minnsta kosti efast um að Helgi
Hjörvar hafi gætt hófs nú í vik-
unni, enda hélt hann því ítrekað
fram að heilbrigðisráðherra
myndi hvorki meira né minna en
tapa æru sinni ef málið fengi þá
afgreiðslu sem fyrirhuguð væri.
Nú er æra manna ekkert til að
hafa í flimtingum og fátt er
nokkurs virði ef hún glatast. En
ætli það sé virkilega svo að
Helgi Hjörvar telji æru heil-
brigðisráðherra í hættu vegna
þessa máls, jafnvel þótt við gef-
um okkur rökræðunnar vegna að
Helgi hafi rétt fyrir sér um það
að með fjárlagafrumvarpinu sé
ekki að fullu efnt það loforð sem
gefið var fyrr á árinu?
Það er svo sem ekki gott að
segja hvað öðrum mönnum
finnst að eigi að verða til æru-
missis, en í þessu sambandi má
taka mið af orðum og efndum frá
því fyrir fáeinum árum. Það
gerðist nefnilega fyrir sveit-
arstjórnarkosningarnar 1998 að
ungur frambjóðandi R-listans í
Reykjavík var spurður um það
helsta sem borgarbúar mættu
gera ráð fyrir ef R-listinn yrði
við völd og það stóð ekki á svari,
„lækkun gjalda á borgarbúa“ var
loforðið sem upp úr stóð. Þetta
loforð var „efnt“ með þeim eft-
irminnilega hætti að hækka út-
svar og ýmis fleiri af þeim gjöld-
um sem skattgreiðendur í
Reykjavík höfðu hlakkað til að
yrðu lækkuð að kosningum lokn-
um. Sá sem lofaði lækkun gjalda
var vitaskuld enginn annar en
Helgi Hjörvar og efndirnar voru
minni en engar; gjörðirnar voru
þvert á það sem lofað hafði ver-
ið.
Í þessari viku stóð þessi sami
Helgi sem sagt í ræðustól á Al-
þingi og taldi æru manna glataða
yrði ekki af fullum efndum. Það
nægi ekki að efna loforð í áföng-
um; þau skuli að fullu efnd strax
að viðlögðum ærumissi.
Nú skal enginn ágreiningur
gerður um það að menn, líka
stjórnmálamenn, eigi að halda
loforð sín og lofi menn upp í
ermina á sér lækka þeir óhjá-
kvæmilega í áliti. En er það trú-
legt að Helgi Hjörvar sé þeirrar
skoðunar að í afgreiðslu þingsins
á auknum stuðningi við öryrkja
felist ærumissir fyrir heilbrigð-
isráðherra? Getur verið að mað-
ur sem hækkaði gjöld eftir að
hafa lofað lækkun þeirra telji
æruna svo fallvalta? Ætli honum
þyki hann sjálfur án æru eftir að
hafa svikið kosningaloforð sitt,
eða ætli hann telji sig hafa máls-
bætur sem bjargi ærunni? Ég tel
fullvíst að svo sé þó að ég ætli
ekki sjálfur að leggja mat á æru
Helga Hjörvar. Ég held að lík-
legast sé að hann hafi í vikunni
hrokkið svo sem eins og tvo ára-
tugi aftur í tímann og fundist
ræðustóll Alþingis vera ómerki-
legt púlt á skólaskemmtun þaðan
sem flest mætti flakka og um-
mæli þyrftu ekki að vera í neinu
samhengi við fyrri orð eða fyrri
gjörðir.
Æruleysi
„Er það trúlegt að Helgi Hjörvar sé
þeirrar skoðunar að í afgreiðslu þings-
ins á auknum stuðningi við öryrkja fel-
ist ærumissir fyrir heilbrigðisráðherra?
Getur verið að maður sem hækkaði
gjöld eftir að hafa lofað lækkun þeirra
telji æruna svo fallvalta?“
VIÐHORF
Eftir Harald
Johannessen
haraldurj@mbl.is
FYRIR skömmu fór fram bálför
að hætti víkinga í Wynyard í
Saskatchewan í Kanada og þar
með var hinstu ósk Vestur-
Íslendingsins Rodneys Johann-
essons framfylgt.
Marilee Johannesson, ekkja
Rodneys, segir að eiginmaður
sinn hafi snemma þjáðst af
hjartasjúkdómum og aðeins ver-
ið 59 ára þegar hann lést. Þau
eignuðust þrjá syni og eina dótt-
ur og segir Marilee að Rodney
hafi oft haft á orði við sig og
börnin að hann vildi bálför að
hætti víkinga. Hann hafi einnig
sagt barnabörnunum frá ósk
sinni.
Þorgrímur lagður í skip
Í fornsögunum má lesa um
bálfarir víkinga. Í Snorra-Eddu
er til dæmis sagt frá bálför
Baldurs á skipinu Hringhorna og
í 17. kafla Gísla sögu Súrssonar
segir frá því þegar Þorgrímur
Þorsteinsson var lagður í skip
og heygður:
„Nú fagnar Gísli þeim og spyr
tíðinda. Þorkell kvað bæði mikil
og ill og spyr hverju gegna
mundi eða hvað þá skal til ráða
taka.
„Skammt er þá milli illra
verka og stórra,“ segir Gísli;
„Viljum vér til þess bjóðast að
heygja Þorgrím og eigið þér það
að oss er það skylt að vér gerum
það með sæmd.“
Þetta þiggja þeir og fara allir
saman á Sæból til haugsgerðar
og leggja Þorgrím í skip. Nú
Skipið smíðað. Rick Johannesson borar og Ron, bróðir hans, fylgist með.
Bálför að hætti
AÐALFUNDUR Þjóðræknisfélags
Íslands, ÞFÍ, verður haldinn í ráð-
stefnusal utanríkisráðuneytisins við
Rauðarárstíg í dag og að honum
loknum verður þjóðræknisþing á
sama stað, en þingið sækja meðal
annars gestir frá Bandaríkjunum
og Kanada.
Aðalfundurinn hefst klukkan
13:30 og er opinn öllum félögum
ÞFÍ, en allir, jafnt félagar sem aðr-
ir, eru velkomnir á þjóðræknisþing-
ið, sem áætlað er að hefjist kl.
14:20.
Fyrsti liður á dagskrá þingsins
er ávarp Sigrid Johnsons, fyrrver-
andi forseta Þjóðræknisfélagsins í
Norður-Ameríku. Síðan flytur
Curtis Olafson, formaður Íslend-
ingafélagsins í Norður-Dakóta,
ávarp. Að því loknu les Viðar
Hreinsson rithöfundur úr síðara
bindi ritverks síns um Stephan G.
Stephansson, Jónas Þór sagnfræð-
ingur greinir frá námskeiðum um
landnám Íslendinga í Vesturheimi,
Snorraverkefnið verður kynnt af
Almari Grímssyni, formanni verk-
efnisstjórnar, Ástu Sól Kristjáns-
dóttur verkefnisstjóra og þátttak-
endunum Shawn Bryant og Axel
Bjornsson, og Wincie Jóhannsdóttir
kynnir starfsemi Vesturfaraseturs-
ins á Hofsósi og segir frá heimsókn
landsstjóra Kanada í haust.
Gestir að
vestan á
þingi ÞFÍ
BRIAN D. Moser, kennari í Spanish
Fork í Utah, hefur gefið út kennslu-
bókina Lærum íslensku! (Let’s
Learn Icelandic!).
Markmiðið með útgáfunni er að
lesendur nái tökum á íslenskunni, en
bókin er 670 blaðsíður og uppfull af
dæmum sem eiga að gagnast í dag-
legu lífi.
Mikil áhugi er á Íslendingum og
öllu því sem íslenskt er í Utah, en Ís-
lendingar settust þar fyrst að fyrir
um 150 árum og eru nokkur hundruð
manns í Íslendingafélaginu. Starf-
semi þess undir stjórn Richard
Johnsons er mikil en Brian Moser
kennir m.a. félagsmönnum íslensku.
Árin 1986 til 1988 var Brian á Ís-
landi á vegum Kirkju Jesú Krists
hinna síðari daga heilögu, The
Church of Jesus Christ of Latter-
day Saints, og lærði þá íslensku.
Þegar hann fór aftur til Utah tók
hann upp íslenskukennslu með há-
skólanámi og kennir nú í Spanish
Fork.
Brian D. Moser, kennari í Spanish Fork í Utah, með bókina sína.
Gefur út kennslubók
í íslensku í Utah