Morgunblaðið - 11.01.2004, Blaðsíða 43

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 11. JANÚAR 2004 43
Ný talmeina- og sálfræðistofa
Hef opnað talmeina- og sálfræðistofu í Dómus Medica,
Egilsgötu 3, 101 Reykjavík - Tímapantanir í síma 563 1040.
Greining. Ráðgjöf. Þjálfun. Meðferð.
Tal-, mál- og framburðarþjálfun. Uppeldis- og sálfræðiráðgjöf.
Persónuleikaþáttapróf. Ráðgjöf varðandi náms- og hæfnismat.
Þórey Eyþórsdóttir, talmeinafræðingur, sálfræðingur /Cand.Pæd.Psych.,
uppeldis- og sérkennslufræðingur/Cand.Paed.Spec. Netfang: thoreyey@isl.is
Lífrænt ræktaðar vörur
Kárastíg 1, 101 Reykjavík, sími 562 4082.
ÍSLENSKIR læknar eru lítill
hluti af alþjóðlegri stétt lækna, sem
á sér nokkur þúsund ára sögu. Saga
lækna er saga endalausrar baráttu
við misvitur stjórnvöld um frelsi til
að beita þekkingu sinni í þágu hinna
sjúku og líðandi. Það
er vegna þessa að
læknastéttin nýtur
virðingar um hinn
gjörvalla heim, nema í
löndum þar sem
stjórnvöld náðu of-
urvaldi á stéttinni, eins
og t.d. Sovétríkjunum
ofl. Þar sem læknar
hafa tapað frelsi sínu,
hefur stéttin staðnað
hratt. Íslensk lækn-
isfræði er fyrst og
fremst innflutt þekk-
ing, aðallega sótt er-
lendis af sér-
fræðilæknum, því
læknisfræði verður
ekki lærð af bókum
eingöngu. Þessi stór-
felldi þekkingarinn-
flutningur hefur verið
þjóðinni að kostn-
aðarlausu. Það er
vegna þessa að á okkar
litla og afskekkta landi
hefur þróast eitt allra ódýrasta og
besta heilbrigðiskerfi í heimi.
Íslenskir læknar hafa frá upphafi
almannatrygginga (1936) kosið að
semja við almannatryggingar, nú
Tryggingastofnun ríkisins (TR), til
að tryggja hinum fátækari aðgang
að þjónustu sinni.
Hagnast sjúklingar/
almenningur á samningum?
Samningurinn hefur fram til þessa
tryggt sjúklingum, sérstaklega þeim
fátækari, möguleika á læknishjálp
og dregið úr útgjöldum þeirra, og þá
auðvitað mest þeirra veikustu.
Læknar hafa jafnframt tekið að sér
að rukka TR fyrir hönd sjúklingsins
og þannig hefur sjúklingurinn ekki
þurft að leggja út fyrir kostnaði, eða
gera sér ferð niður á TR til að fá
endurgreitt. Einnig hefur tilvist
samningsins aukið framboðið, þann-
ig að í dag hafa sjúklingar t.d. raun-
verulega valkosti til hvaða sér-
fræðilæknis þeir leita.
Hagnast TR á samningum?
Með samningum við lækna kom TR
á skilvirku greiðsluformi á þeim
kostnaði, sem sjúklingar eiga rétt á
vegna skattgreiddra sjúkratrygg-
inga sinna. Það að læknar rukka TR,
í stað þess að hver einstakur sjúk-
lingur mæti með reikning sinn niður
á TR, leiðir til mikils sparnaðar í
húsnæði og mönnun og þannig forð-
ast daglegar biðraðir út á götu. Jafn-
framt hefur tekist að halda verði
þjónustunnar í því lágmarki, sem
hún er í dag og þannig spara útgjöld
til hinna sjúkratryggðu. TR fær
einnig betri yfirsýn yfir starfsemi
lækna og möguleika á að áætla út-
gjöld fyrir hina sjúkratryggðu, tala
lækna er nokkuð þekkt og afköst
þeirra einnig.
Hagnast læknar á samningum?
Með samningi við TR geta læknar
sinnt fátækum sjúklingum og þurfa
ekki að fara í mann-
greinarálit, sem er í
raun andstætt lækn-
ishugsjóninni. Nið-
urgreiðlur TR vegna
hins sjúkratryggða
þýða, að lækninum eru
nokkuð örugglega
tryggðir fleiri sjúkling-
ar, en utan samnings,
einfaldlega vegna þess
að flestir sjúklingar
vilja ekki, eða hafa ekki
efni á að leita til dýrari
lækna.
Af ofangreindu má
sjá að allir aðilar ættu
að geta hagnast á
samningi lækna við
TR. Sú athyglisverða
staða hefur komið upp
að ýmsir halda að sér-
fræðilæknar geti gert
út á „heilbrigðishítina“,
„ríkisspenann“ eins og
sumir kalla það. Sér-
fræðilæknar eiga enga
möguleika, eða rétt á greiðslum úr
„heilbrigðishítinni“. Það eru ein-
göngu sjúklingarnir sjálfir, sem eiga
rétt á greiðslum úr sjóðum TR. Það
að læknar rukka TR fyrir sjúkling-
inn hefur einhvern veginn breyst, í
hugum sumra, yfir í að læknar séu í
vinnu hjá TR, en ekki hjá sjúklingn-
um sjálfum, sem aftur bendi lækn-
inum á að þeir séu tryggðir hjá TR
og að hann geti sent hluta reiknings-
ins þangað. Svo langt hefur þessi
hugsun náð, að fyrir nokkrum árum
sömdu læknar af sér frelsi sitt til að
sinna sjúklingum með fullri afkasta-
getu. Þetta hefur þungavigtarmaður
í þjóðmálaumræðunni, Jón Steinar
Gunnlaugsson prófessor, nýlega
bent á. Raunveruleiki sjálfstætt
starfandi sérfræðilækna hvað at-
vinnufrelsi varðar hefur síðustu ár
verið sá, að nánast óhugsandi er að
reka læknastofu án samnings við TR
vegna þess að sjúklingar fá sömu
þjónustu niðurgreidda annars staðar
og framboðið er gott. Læknar hafa
nú kynnst afleiðingum þess að semja
af sér atvinnufrelsið og neita að end-
urnýja þann samning aftur (og er
hann úr sögunni frá áramótum).
Norska leiðin
Undirritaður rak eigin sér-
fræðilæknastofu í Noregi í allmörg
ár og kynntist samvinnu lækna og
þarlendra almannatrygginga vel.
Heilbrigðisyfirvöldum þar hefur
lengi verið ljóst að sérfræðilækna-
þjónustan er ekki nægjanleg vel út-
byggð og hafa lagt sig fram við að
fjölga sérfræðilæknum, sérstaklega
í vissum sérgreinum. Þar er meiri
vinna lögð í að tryggja sjúklingum
eðlilegt aðgengi að sérfræðilæknum,
en að hengja sig í hvar sjúklingar fá
sína þjónustu og hvort einhver lækn-
ir taki einhverjum krónum meira
fyrir sína þjónustu, en aðrir læknar.
Almannatryggingarnar borga
ákveðna upphæð fyrir hvert lækn-
isverk, eins og hér á landi, en hins
vegar ræður læknir sjálfur hvaða
heildarverð hann þarf að taka fyrir
sinn rekstur, sem reynist, í lang-
flestum tilfellum, tiltölulega lítil
hækkun á þeirri upphæð (lágmarks-
taxta), sem norska læknafélagið og
almannatryggingar koma sér saman
um reglulega. Um þetta ríkti sátt í
samfélaginu, kostnaður samfélags-
ins var fyrirsjánlegur og fjárlög fóru
ekki úr böndunum. Ekki var að sjá
að læknar misnotuðu þessa aðferð
og engin ástæða til að halda að slíkt
myndi gerast hérlendis. Læknar
geta eins og aðrir í viðskiptum „prís-
að sig út af markaðinum“. Slíkt hef-
ur, að því er mér skilst, gerst hjá
tannlæknum á íslandi, þannig að
menn hafa þurft að lækka sig aftur.
Út um allan heim starfa læknar á
eigin læknastofum, bæði heilsu-
gæslulæknar og sérfræðilæknar við
hlið heilbrigðiskerfis hins opinbera
og ríkir um það sátt. Þurfa Íslend-
ingar að hafa þetta öðruvísi?
Að undanförnu hefur verið sótt að
3 meginsviðum íslenska heilbrigð-
iskerfisins; sjúkrahúsum, heilsu-
gæslunni og nú sjálfstætt starfandi
sérfræðilæknum. Ef heldur áfram,
sem horfir, er hætta á því að rík-
isstjórnar Davíðs Oddsonar verði
helst minnst sem ríkisstjórnarinnar
sem „rústaði“ besta og ódýrasta
heilbrigðiskerfi í heimi. Mér finnst
að ríkisstjórnin eigi betri eftirmæli
skilið.
Hvers vegna semja læknar við
Tryggingastofnun ríkisins?
Einar Guðmundsson skrifar
um deilu sérfræðilækna og
Tryggingastofnunar
’Læknar hafanú kynnst
afleiðingum
þess að semja af
sér atvinnu-
frelsið…‘
Einar Guðmundsson
Höfundur er sjálfstætt
starfandi geðlæknir.