Morgunblaðið - 27.01.2004, Síða 35

MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 27. JANÚAR 2004 35
áhuga og krafti, mótaði þegar í upp-
hafi, í samstarfi við vísindamenn í haf-
rannsóknum, rækilega áætlun um
rannsóknir á lífríki hafsins í kringum
Ísland og vakti yfir verkefninu meðan
það stóð yfir, þau fimm ár sem Lýð-
veldissjóður starfaði, 1995–99. Sam-
tals gengu um 250 millj. kr. til rann-
sóknanna og munaði rækilega um
það. Unnsteinn sýndi í þessu starfi
mikla víðsýni, var mannþekkjari góð-
ur og kunni vel til verka, var skýr í
hugsun og agaður í vinnubrögðum.
Við sem unnum í Lýðveldissjóði
með Unnsteini þessi ár eignuðumst
nýjan og góðan vin, áreiðanlegan og
traustan. Brátt skapaðist einstakur
andi innan stjórnarinnar svo að fund-
ir þar urðu ávallt tilhlökkunarefni.
Unnsteinn átti mestan þátt í því með
hlýju sinni og glettni. Hann var sögu-
maður góður og oft óborganlega
fyndinn. Það jók líka á glaðværðina
hvað Unnsteinn gat verið utan við sig
en að því öllu hló hann manna mest
sjálfur.
Starf Lýðveldissjóðs reyndist
annasamt, einkum þegar dró að út-
hlutun styrkja. Unnsteinn sparaði sig
þó hvergi, lét sig aldrei vanta á fundi,
var vel undirbúinn og úrræðagóður.
Hann var mjög laginn við að fá aðra
til samstarfs við sig. Árangurinn varð
líka góður og um starf Lýðveldissjóðs
skapaðist samstaða og sátt. Það starf
sem sjóðurinn átti þátt í að efla bless-
aðist vel. Unnsteinn átti ríkan þátt í
því.
Við sjáum nú á bak góðum vin. Það
var ánægulegt að kynnast Unnsteini
og mega leggja með honum góðu
verki lið. Við minnumst hans með
hlýju í huga, gleði og ánægju. Börn-
um hans og öðrum venslamönnum
sendum við samúðarkveðjur. Blessuð
sé minning Unnsteins Stefánssonar.
Rannveig Rist,
Jón G. Friðjónsson,
Helgi Bernódusson.
Ég hef verið beðinn og er bæði ljúft
og skylt að flytja fjölskyldu Unn-
steins Stefánssonar innilegustu sam-
úðarkveðjur frá þeim starfsmönnum
Hafrannsóknastofnunarinnar sem
voru honum samtíma þar á bæ. Hins
vegar hef ég af ýmsum ástæðum kos-
ið að hafa skrif mín um Unnstein hér
að neðan á persónulegum nótum.
Það var veturinn 1958–59 að ég
kynntist Unnsteini Stefánssyni fyrst.
Ég þurfti að velja mér ævistarf og eft-
ir nokkra umhugsun og vangaveltur
fór ég í heimsókn inn í Borgartún 7.
Þar var þá til húsa fiskideild atvinnu-
deildar Háskólans, en hún var forveri
Hafrannsóknastofnunarinnar. Eftir
stutta viðdvöl og samtöl við fræði-
menn ákvað ég að setja stefnuna á
sjávardýrafræði enda augljóslega
þörf á vinnukrafti í þeirri fræðigrein.
Of áliðið var til að fá inngöngu í nokk-
urn háskóla fyrr en haustið eftir. Ég
falaðist því eftir vinnu á atvinnudeild-
inni fram á næsta vor og fékk hana.
Þarna var mikið mannval saman
komið. Þar á meðal var Unnsteinn
sem ég taldi fljótlega einn hinn
fremsta meðal jafningja, enda hugs-
aði hann jafnan stórt og fékk ótrúlega
miklu áorkað þrátt fyrir takmarkað
rannsóknafé svo ekki sé meira sagt.
Ekki man ég lengur starfssvið mitt
þennan vetur, enda mun það hafa ver-
ið nokkuð vítt þótt ég ynni mest undir
stjórn Jakobs Jakobssonar. Eitthvað
mun ég þó hafa unnið fyrir Unnstein
bæði þá og síðar. Fékk hann fljótlega
mikið dálæti á þessum „sveitunga“
sínum sem hann kallaði jafnan svo
enda þótt einir fjórir firðir liggi milli
Stöðvarfjarðar og Mjóafjarðar! En
svona var Unnsteinn, smámunir voru
ekki til í hans orðabók. Sama gildir
raunar um það þegar Unnsteinn tal-
aði til eða hringdi í undirritaðan.
Sama hvað á gekk var ávarpið ávallt
„frændi“ og smám saman rann það
upp fyrir mér að þetta þýddi það
sama og þegar kóngar og drottningar
slá menn til riddara og þeir ávarpaðir
„Sir“ þaðan í frá!
Þessu skyld er umhyggjan sem
Unnsteinn bar ætíð í brjósti um vel-
líðan annarra og eftirfarandi saga frá
Jakobi félaga okkar er gott dæmi um.
Á þrjátíu og fimm ára afmæli sínu
buðu Unnsteinn og Guðrún kona
hans til veislu heima hjá sér í Smá-
íbúðahverfinu þar sem þau bjuggu. Á
borðum voru dýrindis veisluföng og
ekki segir frekar af gleðskapnum fyrr
en gestir taka að búast til brottfarar.
Þá heyrist skyndilega ofan úr stig-
anum sem lá upp á loftið þar sem
svefnherbergin voru og var þar kom-
in Kristín dóttir þeirra hjóna, þá smá-
stýri. „Alveg veit ég hvað pabbi og
mamma segja þegar þið eruð farin.“
Húsbóndi brást við snarlega, læsti
útihurðum með þeim orðum að þaðan
færi enginn fyrr en heimasætan hefði
yfir hvað sagt myndi verða. Og það
stóð ekki á svarinu: „Ég held þetta
hafi bara tekist ágætlega hjá okkur,
Guðrún mín, og allir farið saddir og
ánægðir.“ Tæpast þarf að taka fram
að heimasætan fékk dynjandi lófatak,
útidyrum var aflæst og gestir fóru
heimeiðis – saddir og sælir.
Unnsteinn var ákaflega eljusamur,
nákvæmur og afkastamikill vísinda-
maður og vel þekktur á heimsvísu.
Hann varði doktorsritgerð sína
North Icelandic Waters (um haf-
svæðið norðan Íslands) við Háskól-
ann í Kaupmannahöfn 1962, mikið
verk að vöxtum og ágæti og tíma-
mótaverk um haffræði á þeim slóðum.
Um þessar mundir var náið samstarf
Íslendinga, Norðmanna og Rússa um
rannsóknir á sjógerðum, plöntu- og
dýrasvifi og síldargöngum í hafinu
norðan Íslands, Austurdjúpi og Nor-
egshafi. Rannsóknatíminn var í maí
og framan af júní og rannsóknunum
lauk jafnan með sameiginlegum fundi
þátttakenda á Akureyri eða Seyðis-
firði. Nú bar svo við að skömmu eftir
að doktorsritgerð Unnsteins hafði
verið gefin út á ensku í Riti fiskideild-
ar að Unnsteinn gat ekki mætt á vor-
fundinn. Staðgengill hans var Birgir
Halldórsson, ungur maður sem féll
frá langt um aldur fram. Rússarnir
voru stundum með undarlegar túlk-
anir á gögnum af íslenskum svæðum.
Svo var einnig á þessum fundi og við
hin biðum spennt eftir viðbrögðum
Bigga. Þau voru hrein snilld og ætíð
hin sömu þegar upp kom ágreiningur
– nefnilega að veifa doktorsritgerð
Unnsteins með orðunum „but Doktor
Stefánsson says“. Við þetta sló þögn á
hópinn og málið þar með afgreitt!
Ég gat þess í upphafi að Unnsteinn
var bæði vinmargur og vinfastur.
Hann átti það líka til að biðja vini sína
að gera sér greiða þegar mikið lá við,
sem ég tel mönnum mjög til kosta. En
honum var líka mikið í mun að endur-
gjalda slíka greiða og eru viðskipti
okkar gott dæmi um þetta.
Eftir því sem börnum þeirra hjóna
fjölgaði í litla húsinu í Smáíbúða-
hverfinu jukust þrengslin og þau
Guðrún réðust í húsbyggingu í
Hrauntungu 19 í Kópavogi um 1970.
Nú ber svo við snemma einn laug-
ardagsmorgun á byggingartímanum
að sími minn hringir. Reyndist þetta
vera Unnsteinn og upp hefur samtal-
ið: „Sæll frændi, nú er illt í efni. Veð-
urstofan spáir snarvitlausu suðaustan
roki og mér líst ekkert á að láta
vinnupallana standa enda er búið að
nota þá.“ Ég sá auðvitað að frændi
hafði lög að mæla, dreif mig í vinnu-
galla og snaraðist suður í Hraun-
tungu. Verkið sóttist furðu vel þrátt
fyrir leiðindaveður og um kaffileytið
stóð ekkert eftir nema vesturhliðin en
hún var nokkuð vandasöm vegna veð-
urhamsins. Brugðum við á það ráð að
annar sló með sleggju á tiltekinn stað
að norðanverðu meðan hinn beitti kú-
beini á suðurhlutann. Að sjálfsögðu
var vísindalega út reiknað að þá
myndi það sem eftir stóð hrynja án
þess að valda skaða á næsta bæ. Við
tókum okkur því næst stöðu, talið var
að þremur, tólunum beitt og pallurinn
hrundi nákvæmlega eins og til stóð.
Hitt var verra að mér skrikaði fótur
og datt endilangur í drullusvaðið og
lenti þar með undir hluta af
palltimbrinu. Mig sakaði þó ekki,
enda mjúkt að detta í moldarflag eins
og þar stendur. Hins vegar var ég
ekki húsum hæfur eftir fallið og því
settur í sturtu, færður í föt af húsráð-
anda og settur að veisluborði. Heim
fór ég í þessum sama klæðnaði konu
minni til mikillar skemmtunar, enda
var ég mjög grannvaxinn á þessum
árum og lágvaxinn, a.m.k. í saman-
burði við Unnstein!
Nú liðu nokkur ár og Frændi
ámálgaði af og til hvort ég þyrfti ekki
að gera eitthvað sem hann gæti lið-
sinnt mér við. Loks kom þar að ég
hafði tekið mér fyrir hendur að mála
hús okkar að utan. Þegar verkið var
vel hálfnað var ákveðið að ég færi í
loðnu norður fyrir land og augljóst að
ekki yrði fullmálað nema með aðstoð.
Ég hringdi því í Frænda og félaga
Jakob sem brugðust við hið snarasta.
Ég hafði fengið lánaðan álvinnupall
sem gott var að vinna af og stillti hon-
um upp við húshliðina þar sem gott
var að athafna sig. Frændi var að
sjálfsögðu settur á pallinn enda best
að mála af honum og hann aldursfor-
seti þessa tríós. Eftir drykklanga
stund tek ég eftir því að óeðlilega
glamrar í pallinum og við nánari eft-
irgrennslan kom í ljós að það var
vegna þess hvað málarinn var loft-
hræddur. Ekki kom annað til greina
en að Frændi lyki pallvinnunni og það
get ég fullyrt að það sem málað var af
pallinum góða entist hvað best af
þeirri málningu sem fór utan á hús
okkar Kolbrúnar í þetta skiptið.
Unnsteinn ritstýrði um árabil Riti
fiskideildar þar sem Hafrannsókna-
stofnunin gaf út ritrýnt efni sem eink-
um tengdist íslenska hafsvæðinu og
næsta nágrenni. Á árunum 1989–92
tók ég saman allt efni sem til var um
íslensku loðnuna og samdi auk þess
yfirlit um aðra loðnustofna í Atlants-
hafi og Kyrrahafi og bar saman við
okkar þar sem það átti við. Úr þessu
varð talsverð bók, ekki ósvipuð verki
Unnsteins um hafið norðan Íslands
sem áður er getið. Í útgáfuvinnuna
fóru hátt í tvö ár hjá okkur félögum að
mig minnir. Þetta rit hlaut síðan
sömu örlög og bók Unnsteins 30 árum
fyrr, nefnilega þau að undirritaður
varði innihaldið til doktorsgráðu við
Háskólann í Björgvin. Og líklega hafa
fáar hænur verið jafnmontnar af
ungahópnum en Unnsteinn af „litla
frænda“ þegar hann kom til baka úr
þeirri frægðarför. Síðan tók við annað
tveggja eða þriggja ára tímabil vegna
útgáfu tveggja greina eftir sjálfan
mig og samantekt um þorsk- og ýsu-
merkingar eftir Jón Jónsson, fyrrum
forstjóra Hafrannsóknastofnunar-
innar. Þessi vinna var að langmestu
leyti unnin heima hjá Frænda. Þar
kynntist ég honum mest og best og ég
held að mér sé óhætt að fullyrða að
báðir nutum við mjög þessara sam-
verustunda.
Á þetta tímabil bar þó þann skugga
að Guðrún kona Unnsteins var komin
með Alzheimer. Í endurminningunni
finnst mér að ekki hafi borið mikið á
sjúkdómnum þegar við Unnsteinn
hófum útgáfustarfið. Hins vegar fór
Guðrúnu fljótt hrakandi og enda þótt
hún gæti lengi vel sinnt vissum heim-
ilisstörfum urðu samræður við hana
fljótlega tilviljanakenndar og sundur-
lausar. Það fór ekki framhjá mér að
búskapur þeirra hjóna var Unnsteini
mjög erfiður seinustu tvö árin. Það
var undravert að sjá hvað þessi ákafa-
og framkvæmdamaður gat verið þol-
inmóður og nærgætinn við konu sína.
En trúr sjálfum sér og þeim sem hon-
um þótti vænst um, hvarflaði ekki að
Frænda að senda Guðrúnu sína á
hjúkrunarheimili fyrir slíka sjúklinga
fyrr en löngu eftir að öllum öðrum var
orðið ljóst að til þess var fyllsta
ástæða sjálfs hans vegna.
Ég sendi börnum Unnsteins og
fjölskyldum þeirra mínar innilegustu
samúðarkveðjur. Sjálfur mun ég jafn-
an minnast Frænda þegar ég heyri
góðs manns getið.
Hjálmar Vilhjálmsson.
 Fleiri minningargreinar um Unn-
stein Stefánsson bíða birtingar og
munu birtast í blaðinu næstu daga.
Þökkum af alhug auðsýnda samúð og vinar-
hug við andlát og útför ástkærrar móður,
tengdamóður, ömmu og langömmu okkar,
KRISTÍNAR ELÍSABETAR
BENEDIKTSDÓTTUR WAAGE,
Gnoðarvogi 64.
Guð blessi ykkur öll.
Helga Erla Gunnarsdóttir, Ólafur Friðriksson,
Benedikt Einar Gunnarsson, Erla Magnúsdóttir,
barnabörn og barnabarnabörn.
Hjartans þakkir færum við öllum þeim, sem
sýndu okkur samúð og hlýhug við andlát og
útför móður okkar, tengdamóður og ömmu,
MARÍU SIGURÐARDÓTTUR
frá Hlíð.
Guð blessi ykkur öll.
Ásta Dómhildur Björnsdóttir, Ásgrímur Gunnarsson,
Hrönn Jóhannsdóttir, Einar Kr. Haraldsson,
Sigurður J. Jóhannsson, Jóna Berg Garðarsdóttir,
Gunnar L. Jóhannsson, Svanfríður Halldórsdóttir,
Jóhanna Lovísa Stefánsdóttir,
barnabörn og barnabarnabörn.
Okkar innilegustu þakkir til allra þeirra er
auðsýndu okkur samúð og vinarhug við andlát
og útför ástkærs föður okkar, tengdaföður, afa
og langafa,
ÓLAFS VALGEIRS SVERRISSONAR,
Víðihlíð, Grindavík,
áður til heimilis
á Sunnubraut 4, Grindavík.
Sérstakar þakkir til starfsfólksins á hjúkrunar-
heimilinu Víðihlíð, Grindavík.
Guðmundur Sv. Ólafsson, Guðmunda Jónsdóttir,
Arnþrúður S. Ólafsdóttir, Tryggvi Leósson,
Einar Jón Ólafsson,
Jósef Kr. Ólafsson, Hildur Guðmundsdóttir,
Sigurður Ólafsson, Sigríður Ágústsdóttir,
Arnar Ólafsson, Kolbrún Pálsdóttir,
Valborg Anna Ólafsdóttir, Elías Pétursson,
barnabörn og barnabarnabörn.
Innilegar þakkir til allra, sem sýndu okkur samúð og hlýhug við andlát
og útför föður míns, tengdaföður, afa, bróður, mágs og frænda,
SVEINS BERGMANNS HALLGRÍMSSONAR
(Dússa).
Inga Anna Bergmann, Harjit Delay,
Perla Rún, Birta Sól og Kai,
Kristín Th. Hallgrímsdóttir, Helgi Már Alfreðsson,
Hallgrímur S. Hallgrímsson,
Gísli Hallgrímsson, Hrefna Andrésdóttir,
Gunnar Hallgrímsson,
Helga Hallgrímsdóttir, Júlíus Aðalsteinsson,
Guðrún Hallgrímsdóttir, Alfreð Hafsteinsson,
Ásgeir Hallgrímsson, Rósa Martinsdóttir
og frændsystkini hins látna.
Elskulegur faðir okkar, tengdafaðir, afi, langafi
og vinur,
FRIÐJÓN ÞORLEIFSSON,
Einholti 9,
Garði,
andaðist á Heilbrigðisstofnun Suðurnesja
mánudaginn 26. janúar.
Jarðarförin auglýst síðar.
Þorleifur Már Friðjónsson, Brynhildur Njálsdóttir,
Guðfinnur Friðjónsson, Lilja Bara Gruber,
Sigurður Friðjónsson, Ingibjörg Aradóttir,
Guðmunda Friðjónsdóttir,
Guðbjörg Friðjónsdóttir, Sigurður Sveinbjörnsson,
Karen Ásta Friðjónsdóttir, Guðmundur Sigurðsson,
barnabörn, barnabarnabörn
og Helga Gunnólfsdóttir.
Minningarkort
Krabbameinsfélagsins
540 1990
krabb.is/minning