Morgunblaðið - 31.01.2004, Blaðsíða 31

föstu starfi í Sinfóníuhljómsveit Ís-
lands og lengst af verið kennari við
Tónlistarskólann í Reykjavík, en að-
stæður hafa hagað því þannig að ég
hef æ meir einbeitt mér að starfi
Kammersveitarinnar undanfarin ár,
enda hvílir þetta næstum allt á mín-
um herðum.“
Að sögn Rutar tekur enginn þátt í
starfi Kammersveitarinnar nema
þeir sem tilbúnir eru að starfa af hug-
sjón, „því við höfum ekki bolmagn til
að borga sem skyldi. Þeir sem taka
þátt hafa virkilegan áhuga á starfinu
og finnst gaman að starfa með sveit-
inni og fá greinilega mikið út úr því að
glíma við öll þessi spennandi verkefni
okkar.“
Rut bendir á hljóðfæraleikarar
leggi mikið á sig til að geta tekið þátt í
starfi Kammersveitarinnar. „Þannig
þurfum við t.d. að finna tíma sem fólk
er laust úr öðrum störfum og þurfum
þá að æfa á tímum þegar aðrir eru í
fríum og allir vildu kannski helst fá að
vera heima hjá sér með fjölskyldum
sínum. Við erum að æfa á kvöldin, á
sunnudögum og jafnvel á laugardags-
kvöldum. En þetta sannar aftur fyrir
mér hvað fólk er reiðubúið að leggja á
sig.“
Beðin að nefna nokkra hápunkta í
starfi Kammersveitarinnar nefnir
Rut flutning sveitarinnar á Pierrot
Lunaire, einu frægasta verki Arnolds
Schönbergs, á Listahátíð 1980 undir
handleiðslu Pauls Zukofskys. „Þetta
var fyrsti flutningur verksins á Ís-
landi og markaði tímamót, enda er
fólk enn að tala um þessa tónleika. Til
marks um þær kröfur sem Zukofsky
gerir til samstarfsfólks síns má nefna
að ég lærði að spila á víólu til að geta
bæði spilað á fiðlu og víólu í verkinu.
Hópurinn hittist á um fimmtíu æfing-
um yfir heilt ár og vorum orðin svo
samstillt að þegar okkur bauðst að
fara til Noregs að spila verkið ári
seinna og í ljós kom að Zukofsky
kæmist ekki með okkur þá treystu
allir í hópnum sér til að spila verkið
án stjórnanda, sem er mjög sér-
stakt.“
Af nógu er að taka og nefnir Rut
flutning Kammersveitarinnar á verk-
inu Kvartett um endalok tímans eftir
Olivier Messiaen sem flutt var árið
1977 en það var fyrsti flutningur
verksins á Íslandi og tónleika Kamm-
ersveitarinnar í Þjóðleikhúsinu 1. maí
1999 á 100 ára afmæli Jóns Leifs þar
sem flutt voru fjögur verk Jóns og
höfðu flest þeirra ekki heyrst áður.
„Það var síðan magnað og mjög
sérstakt að fá Arvo Pärt hingað til
lands þegar við, í samvinnu við
Hamrahlíðarkórana, fluttum efnis-
skrá tileinkaða honum í ársbyrjun
1998. Það þótti mörgum sérstakt af-
rek að mér skyldi takast að fá hann til
landsins. Það er oft skemmtilegt
hvernig eitt leiðir af öðru, því hann
samdi síðan verk fyrir Þorgerði syst-
ur mína til að flytja með Röddum
Evrópu á menningarborgarárinu. Ég
held það hafi verið tilkomið vegna
þess að hann var búinn að koma hing-
að og kynnast Þorgerði og kórunum
hennar.“
Kammersveitin hefur á þessum
þremur áratugum gert víðreist um
heiminn, farið til Norðurlandanna,
Kína og Japans, verið fulltrúi Íslands
á Expo í Lissabon 1998 og í Hannover
árið 2000 svo eitthvað sé nefnt.
Það er greinilegt að tónleikaferð
Kammersveitarinnar til Belgíu og
Rússlands með Vladimir Ashkenazy í
maílok 2003 er Rut líka ofarlega í
huga. Enda ómetanlegur heiður fyrir
Kammersveitina, en ekki síður fyrir
íslenskt menningar- og tónlistarlíf, að
listamaður á borð við Ashkenazy
skyldi bjóða íslenskri hljómsveit með
sér í tónleikaferðalag.
„Kammersveit Reykjavíkur er svo
sannarlega búin að sanna sig með
þrjátíu ára hugsjónastarfi og það er
bara óskandi að hún fái að dafna í
ókominni framtíð. Við höfum á und-
anförnum árum hlotið mikla við-
urkenningu og eru bæði ferðin með
Ashkenazy, frábærir dómar um
geisladiska okkar í erlendum blöðum
og nú síðast Íslensku tónlist-
arverðlaunin fyrir Brandenborg-
arkonserta Bachs dæmi um það.
Í raun finnst mér starf hennar síð-
ustu þrjá áratugi hafa verið eitt stórt
ævintýri,“ segir Rut að lokum.
silja@mbl.is
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 31. JANÚAR 2004 31
SÍM-húsið, Hafnarstræti 16, kl.
14 Kjuregej Alexandra Argunova
opnar sýningu á mósaík- og „applic-
ation“-verkum. Sýninguna kallar
hún „Við erum aðeins gestir …“ og
stendur hún til 22. febrúar. Opin
virka daga kl. 10–16.
Í DAG
AXEL Kristinsson opnar málverka-
sýningu í Listasafni Borgarness kl.
14 í dag, laugardag. Á sýningunni
eru um 15 olíumálverk frá árunum
2002–2004. Axel segir að ólíkt mörg-
um öðrum máli hann það sem honum
þykir fallegt og er myndefnið á sýn-
ingunni konan frá ýmsum sjónar-
hornum.
Þetta er önnur einkasýning Axels
en sú fyrri var á sama stað fyrir
tveimur árum og kom hann þá ekki
fram undir nafni af ótta við að vera
sakaður um dónaskap og að misnota
aðstöðu sína sem forstöðumaður
Safnahúss Borgarfjaðar en Lista-
safn Borgarness er hluti af því. Axel
hefur nú látið af störfum og kveður
Borgarfjörð með þessari sýningu.
Sýningin stendur til 25. febrúar og
er opið kl. 13–18 virka daga en til kl.
20 þriðjudaga og fimmtudaga.
Konan í verk-
um Axels
Kristinssonar
Axel við eitt verka sinna.
GUNNAR J. Árnason listheimspek-
ingur flytur fyrirlestur um Ólaf Elí-
asson í Listasafni Reykjavíkur –
Hafnarhúsi kl. 15 á morgun. Gefið
verður yfirlit yfir feril Ólafs og rætt
um þær hugmyndir sem hann byggir
verk sín á auk þess sem skoðuð verð-
ur samvinna hans við Einar Þorstein
Ásgeirsson arkitekt. Gunnar byggir
fyrirlesturinn á grein sem hann ritar
í sýningarskrá Frost Activity, sem
kemur út fyrstu vikuna í febrúar.
Leiðsögn verður um sýninguna
frá kl. 13–15 þann dag.
Fyrirlestur um
Ólaf Elíasson
KYNSLÓÐABILIÐ kraftbirtist í
öllu sínu veldi þegar ungi Finninn
Pekka Kuusisto, er sumir muna eftir
frá úrslitum „Kontrapunkts“ í Hels-
inki 1998, lék Fiðlukonsert Beethov-
ens með SÍ á fimmtudaginn var. Sást
það bezt á undirtektum áheyrenda.
Yngri deildin hreifst upp úr skónum,
en öldungum var miður skemmt.
„Jæja, þá er búið að hippa Beet-
hoven!“ var fyrsta hugsunin sem sló
niður í undirritaðan þegar sólistinn
byrjaði að kitla sig á ofurveiku pian-
isissimo gegnum einleikspart þessa
einlægasta og göfugasta vinar
mannkyns meðal sígildra fiðlukons-
erta. Því spilamennskan var frá upp-
hafi svo gegnsýrð „HIP“ (= hist-
orically informed performance)
hreyfingu síðari áratuga að halda
mætti að fornherji á við Fabio
Biondi stæði á sviðinu, nýkominn úr
sagnháréttum flutningi á Vivaldi-
konsert. Alltjent er hætt við að þeim
hlustendum er aðeins mættu með
hálfrar aldar gömlu en enn rómuðu
túlkun Davids Oistrakhs fyrir innra
eyranu hafi brugðið hastarlega.
Ekki bara þegar Kuusisto gekk
feimnislega með veggjum á allt að
því ámáttlegu hvísli þar sem gamla
kempan skartaði hlýjum og blóðrík-
um tóni, heldur líka gagnvart ýms-
um öðrum „upprunatiktúrum“ eins
og andstuttum hendingalokum, fiðr-
ildisflagsandi óeirð í mótun smá-
hrynja og m.a.s. votti af klukkudýn-
amísku „messa di voce“ í ör-
styrkbreytingum, sem maður hélt
hingað til að ætti einungis við bar-
okkið.
Og hljómsveitin lék með í stíl.
Annað hefði að vísu verið hjákátlegt
í stöðunni, þó að
tilhneiging henn-
ar til að flýta á
forte gæti varla
talizt sagnfræði-
lega verjandi,
enda verkaði hún
annarleg og jafn-
vel eins og við-
vaningsslys í ung-
mennri
skólahljómsveit.
Á hinn bóginn var ekki laust við að
sterku andstæður einleikarans og
stjórnandans í áferð og einkum
styrk (því áhrifameiri sem yztu
mörkin voru á vart heyranlegum
botni skalans og svigrúmið upp á við
því gífurlegt) ljæðu túlkuninni
óvænta spennu. Það var líka segin
saga, að þegar kom að lokarondóinu,
var maður farinn að sætta sig öllu
betur við nálgun þeirra félaga og
m.a.s. tekinn að hugleiða hvort ekki
gæti verið töluvert til í henni. Hvort
„kenjarnar“ gætu ekki – a.m.k.
stundum – verið til marks um ein-
læga innlifun frá ferskum sjónarhóli,
frekar en bara tilgerð sprottna af
tízku eða þörf fyrir að skera sig úr.
Enda var margt bráðfallega leikið,
og þó að sólófiðlan væri ekki alltaf
jafnörðulaus og vænta mátti af al-
þjóðlegum virtúós – auk þess sem
lágværasta „kitlið“ barst illa til öft-
ustu sæta kvikmyndahússins – náði
Pekka Kuusisto vissulega að sperra
eyru áheyrenda í meira en einum
skilningi. Enda uppskar hann fun-
heitar undirtektir í viðeigandi and-
stöðu við kuldabolann utan dyra, er
minnkuðu ekki eftir tindilfætta með-
ferð hans á aukalaginu, Double-til-
brigðinu um Saraböndu h-moll part-
ítu J.S. Bachs.
Um jörmunvaxna fjórðu sinfóníu
Dmitris Sjostakovitsjar hefur svo
margt verið skrifað og skrafað, að
tildrög hennar og háskalegar kring-
umstæður sovézka tónskáldsins
ættu að vera flestum áhugamönnum
um sígilda tónlist vel kunn. Hún var
nú flutt í fyrsta sinn hér á landi (sem
gleymdist að geta í annars prýðilegri
úttekt tónleikaskrár), nærri sjötíu
árum eftir tilurð sína og rúmlega 40
eftir frumflutninginn í Moskvu. Í
alla staði magnað listaverk fyrir
stærstu gerð sinfóníuhljómsveitar
eða 108 spilendur, þar sem tíma-
bundin pallstækkun Háskólabíós frá
því fyrir jól kom í góðar þarfir.
Hvað gerðist í smáatriðum í ríf-
lega klukkustundar langri hljóm-
kviðunni myndi ekki aðeins æra
óstöðugan heldur einnig sprengja
alla ramma þessa ritvangs. Nægja
verður að segja, að hér hafi hlust-
endur notið áhrifamestu sinfónískr-
ar upplifunar sem völ er á, og sem
telja verður meðal ótvíræðu há-
punkta ekki aðeins núverandi vetr-
ardagskrár SÍ heldur einnig margra
undangenginna. Líkt og hjá Gustav
Mahler, er áleit að sinfónía ætti að
vera jafnvíðfeðm og lífið sjálft í stóru
sem smáu (allt niður í hið lítilsverða
ef með þyrfti), nær Fjarki Sjostak-
ovitsjar yfir allar 360 gráður mann-
legs sjóndeildarhrings. Að formi til
líklega djarfasta framlag hans til
greinarinnar, þar sem í fljótu bragði
virðist ægja saman ólíklegustu efni á
tröllauknu hljómtjaldi meistarans er
spannar allt frá auðmjúkum einleik í
breiðfylktan berserksgang. Þrátt
fyrir það er úrvinnslan engu minni
en stórbrotin, og nístandi djúpur
boðskapur höfundar og takmarka-
laust hugvit hans í orkestrun lét eng-
an ósnortinn. Enda sat maður nán-
ast sem lamaður eftir sannkallaða
lífróðurstúlkun SÍ, sem fylgdi sínum
manni fram í rauðan dauðann frá
fyrsta til síðasta tóns.
Í verki af þvílíkri stærðargráðu er
vitaskuld óendalega margt hægt að
fægja og snurfusa, og veitti í raun
ekki af helmingi lengri æfingartíma
en veslum fjórum dögum til að gera
öllu fullkomin skil. Séð í því ljósi var
túlkun Rumons Gamba og meðreið-
arsveina hans stórafrek sem lengi
verður í minnum haft.
Tilgerð eða innlifun?
TÓNLIST
Háskólabíó
Beethoven: Fiðlukonsert í D-dúr Op. 61.
Sjostakovitsj: Sinfónía nr. 4 í c-moll Op.
43. Pekka Kuusisto fiðla; Sinfón-
íuhljómsveit Íslands u. stj. Rumons
Gamba. Fimmtudaginn 29. janúar kl.
19:30.
SINFÓNÍUTÓNLEIKAR
Ríkarður Ö. Pálsson
Pekka Kuusisto
LISTASAFN Sigurjóns Ólafssonar verður aftur
opið um helgar milli klukkan 14 og 17 frá og með
1. febrúar. Í safninu er sýningin Listaverk Sig-
urjóns Ólafssonar í alfaraleið sem samanstendur
af 14 frumdrögum og skissum að opinberum lista-
verkum og ljósmyndum af á þriðja tug listaverka í
alfaraleið. Sýningunni fylgir myndskreyttur
bæklingur með skýringatextum eftir Æsu Sig-
urjónsdóttur listfræðing. Að vanda verður kaffi-
stofa safnsins opin á sama tíma og safnið.
Listasafn Sigurjóns
Ólafssonar opnað
Íslandsmerkin, listaverk eftir Sigurjón Ólafsson.
♦♦♦