Morgunblaðið - 23.05.2004, Blaðsíða 50

UMRÆÐAN
50 SUNNUDAGUR 23. MAÍ 2004 MORGUNBLAÐIÐ
FYRIR 2000 árum var orðtæki í
Róm að það sem Júpíter leyfðist
leyfðist ekki nautinu.
Júpíter var æðsti guð
Rómverja og skírskot-
unin var því til þess. Þó
á fyrri tímum hafi iðu-
lega verið miðað við að
aðallinn mætti gera
ýmislegt sem almúg-
anum var ekki heimilt
þá verður í dag að gera
þær kröfur til þeirra
sem fara með almanna-
hagsmuni að þeir sýni
þjóðinni og þeirri
ábyrgð sem þeir bera
tilhlýðilega virðingu.
Undanfarið hafa dag-
farsprúðir stjórn-
málamenn umhverfst
og sýnt á sér allt aðra
hlið en á þeim tyllidög-
um sem þjóðin fær
venjulega að sjá þá. Það
er grafalvarlegt mál að
stjórna almannahags-
munum. Ekki er við-
unandi að stjórn-
málamenn hagi sér eins
og götustrákar í umræðum á Alþingi
eða hnútukasti sín á milli í fjöl-
miðlum. Tilefnið er e.t.v. merkilegt,
svokallað fjölmiðlafrumvarp. Frum-
varp sem hefði ekki átt að leggja
fram þar sem engin þörf er á þeirri
lagasetningu eins og nú háttar til.
Ríkisútvarpið er markaðsráðandi
aðili á sviði útvarps- og sjónvarps-
rekstrar í landinu. Mest áhorf er á
ríkissjónvarpið og mestar auglýs-
ingatekjur. Mest hlustun er á aðra
rás ríkisútvarpsins.
Aðrir fjölmiðlar í land-
inu hvort heldur Norð-
urljósasamstæðan eða
fyrirtækið sem rekur
Skjá einn skulda gríð-
arlega fjármuni. Hing-
að til hafa eigendur
þessara miðla þurft að
leggja verulega frjár-
muni til reksturs
þeirra. Skoðanir geta
verið skiptar um gæði
einstakra fjölmiðla en
fjölmiðlun á Íslandi
hefði verið fátæklegri
ef eigendur markaðs-
ráðandi fyrirtækja
hefðu ekki á umliðnum
árum lagt fram fjár-
muni til að gera rekst-
ur þeirra mögulegan.
Miðað við reynsluna
sýnist líklegt, komi til
þess að fjölmiðla-
frumvarpið verði sam-
þykkt, að fjölmiðlum
fækki. Ægivald rík-
isútvarpsins yrði þá algjört. Stuðn-
ingsmenn frumvarpsins lýsa því yfir
að ýmsir hlutir geti gerst sem rétt-
læti samþykkt frumvarpsins. Engir
slíkir hlutir hafa þó átt sér stað og
því er engin nauðsyn lagasetningar.
Hvaða vandamálum þarf að huga
sérstaklega að varðandi fjölmiðlun?
Helst kemur til skoðunar sjálfstæði
og hlutleysi og hlutlægni fréttastofa.
Hægt er að hugsa sér að þeir sem
standa að fjölmiðlarekstri samþykki
ákveðnar siðareglur um starfsemi
fjölmiðla einkum um sjálfstæði og
hlutlægni fréttastofa. Sérstök óháð
eftirlitsnefnd gæti líka starfað svipað
og gerist í sumum löndum sem
mundi fjalla almennt um gæði fjöl-
miðla og efnistök þeirra. Samkeppn-
islög eiga hins vegar að nægja til að
koma í veg fyrir að umferðarreglur
markaðarins í fjölmiðlun eins og á
öðrum sviðum viðskiptalífsins séu
brotnar.
Höfðingjarnir geta ekki
leyft sér hvað sem er
Hvað sem líður fjölmiðlafrumvarpi
þá geta helstu forystumenn þjóð-
arinnar ekki leyft sér að haga sér
ósæmilega. Er þingmanni sæmandi
að kalla forsætisráðherra gungu og
druslu? Það má saka forsætisráð-
herra um ýmislegt, en hann er alla
vega ekki gunga eða drusla. Spyrja
má einnig hvort afskipti forsetans af
löggjafarmálum meðan mál eru til
umræðu og afgreiðslu á Alþingi séu
viðeigandi. Athæfi forsetans afsakar
þó ekki ummæli forsætisráðherra
um meint vanhæfi forsetans. Því fer
fjarri að þeir sem eru á móti fjöl-
miðlafrumvarpinu gangi allir erinda
einhvers annars en samvisku sinnar
og heilbrigðrar skynsemi. Fjölmiðla-
frumvarpið er svo óþarft og gallað að
það er með ólíkindum að þingmeiri-
hluti skuli vera fyrir samþykkt þess.
Hvað sem því líður mega umræður
um löggjafarmálefni ekki vera á
sama stigi og heitingar götustráka.
Eru stjórnmál
fyrir götustráka?
Jón Magnússon fjallar um
fjölmiðlafrumvarpið
’Ekki er viðun-andi að stjórn-
málamenn hagi
sér eins og götu-
strákar í um-
ræðum á
Alþingi. ‘
Jón Magnússon
Höfundur er hæstaréttarlögmaður
og Formaður
stjórnmálasamtakanna Nýtt afl.
UNDANFARNAR vikur hefur
þjóðin borist á bana-
spjótum vegna fjöl-
miðlafrumvarpsins um-
deilda. Síður blaðanna
hafa verið fullar af
fréttum og greinum þar
sem rök með og á móti
frumvarpinu eru reifuð
og sér ekki enn fyrir
endann á þessu við-
kvæma máli. Það væri
að æra óstöðugan að
rita enn eina greinina
um frumvarpið en einn
angi þessa máls, hug-
takið „ljósvakamiðill,“
er þess eðlis að ég finn mig knúinn til
þess að gera hann að umtalsefni hér.
Í tungumáli okkar er að finna ýmis
ummerki um eldri og nýrri kenningar
í raunvísindum. Hugtök eins og gen
eða stökkbreyting eru t.d. á hvers
manns vörum enda hefur umræða
undanfarinna ára um líftækni tryggt
það. Vitneskja af þessum toga tryggir
hins vegar ekki að orðum eða orða-
samböndum, sem vísa í úreltar kenn-
ingar, sé hent út úr tungumálinu.
Besta dæmið um þetta er þegar við
tölum um að sólin „rísi“ eða „setjist“.
Þessi talsmáti á rætur
sínar að rekja til þess
tíma er við héldum að
jörðin væri miðja al-
heimsins og sólin og
pláneturnar snerust í
kringum hana. Það sem
að öllum líkindum skýr-
ir af hverju við notum
enn orðfæri sem tengist
úreltri heimsmynd er
að samkvæmt skyn-
reynslu okkar er það
sólin sem hreyfist, sama
hvað Kópernikus, Kep-
ler, Galíleó, Newton og
aðrir stjörnufræðingar segja. Annað
gott dæmi um þetta er orðið ljósvaki.
Ljósvakamiðlar hafa verið mikið til
umræðu undanfarnar vikur enda
stendur hinn pólitíski styr um hversu
langt eigi að ganga í lagasetningu á
þessa miðla. En ef litið er til sögu
hugtaksins „ljósvaki“ kemur í ljós að
ekki er hægt að setja lög á „ljós-
vakamiðla,“ því þeir eru ekki til. Lít-
um nánar á málið. Samkvæmt Orða-
bók Háskólans virðist hugtakið
„ljósvaki“ vera runnið undan rifjum
Jónasar Hallgrímssonar en hann not-
aði það árið 1842 í þýðingu sinni á
Stjörnufrædi, ljett og handa alþídu,
eftir G.F. Ursín. Ljósvaki er þýðing á
enska orðinu „ether“ en eins og Björn
Jensson benti á í Stjörnufræði sinni
árið 1889 „halda náttúrufræðingar al-
mennt, að geimurinn sje ekki al-
gjörlega efnislaus, heldur sje í honum
mjög þunnt efni, sem nefnt er æther
eða ljósvaki.“ En samkvæmt grein
sem birtist árið 1917 Ársriti Hins ís-
lenska fræðafjelags er ljósvakinn efn-
ið „sem ber ljósið frá … endimörkum
alheimsins til skilningarvita vorra.“
Ljósvaki var frumspekileg smíð
eðlisfræðinga á 19. öld er þeir notuðu
til þess að skýra hegðun rafseg-
ulbylgna, en röksemdafærslan var sú
að á sama hátt og hljóðbylgjur þurfi
loft til þess að berast á milli staða
hljóti rafsegulbylgjur að þurfa á ein-
hverju sambærilegu að halda, þ.e.
ljósvakanum. Ljósvakatilgátan var
alla tíð umdeild og árið 1887 komu al-
varlegir brestir í hana er bandarísku
eðlisfræðingarnir Michelson og Mor-
ely sýndu fram á að ljósvakinn geti
ekki verið raunverulegur. Albert Ein-
stein rak síðan síðasta naglann í lík-
kistu ljósvakans árið 1905 með sér-
tæku afstæðiskenningunni. Af þessu
leiðir að ljósvakinn er ekki og hefur
aldrei verið til, sem aftur leiðir til
þess að „ljósvakamiðlar“ geta ekki
verið til. En að öllu gamni slepptu þá
finnst mér ótækt að notast við úrelt
vísindahugtak sem samheiti fyrir út-
varp og sjónvarp. Í mínum huga hef-
ur hugtakið „ljósvakamiðill“ enga
merkingu, en ég neita því hins vegar
ekki að orðið hans Jónasar er þjált í
munni og mjög hljómfagurt. En
spurningin hlýtur alltaf að snúast um
hvort rétt sé að halda í merkingarlaus
hugtök.
„Ljósvakamiðlar“ ekki til
Steindór J. Erlingsson
skrifar um ljósvakamiðla ’… finnst mér ótækt aðnotast við úrelt vísinda-
hugtak sem samheiti fyr-
ir útvarp og sjónvarp.‘
Steindór J. Erlingsson
Höfundur er vísindasagnfræðingur.
Opið hús
Tröllaborgir 4 - 112 RvÍk.
Glæsileg eign með stórkostlegu útsýni! Húsið skipt-
ist í 2 samþykktar íbúðir auk einnar 42 fm stúdíó-
íbúðar. Aðalhæð er til afh. strax, neðri hæð um
miðjan júní. Selst í einu eða tvennu lagi.
Svanfríður tekur á móti gestum í dag, sunnu-
dag, milli kl 14.00 og 17.00.
valholl.is
Opið virka daga frá kl. 9-17.30
Höfum þrjá ákveðna kaupendur með bein ákveðin
kaup í huga að eftirfarandi eignum í Grafarvogi:
Sérhæð, sérbýli, raðhús, parhús, 18-24 millj.
Einbýli, parhúsi eða endaraðhúsi, 22-30 millj.
Einbýlishúsi allt að 40 millj. Góðar greiðslur og
langur afhendingartími í boði í öllum tilvikunum.
Áhugasamir hafið samband við
Ingólf Gissurarson lögg. fasteignasala
í 896 5222.
Vantar strax í Grafarvogi
Lágmói - Glæsilegt einbýli - Njarðvík
Höfum til sölu einbýlishús á einni hæð
með tvöföldum bílskúr. 4 svefnherbergi
og aukaherbergi í bílskúr. Húsið er vel
staðsett í enda götu. Óbyggt svæði
baka til. Glæsilegt nýlegt eldhús og
bað. Garður frágenginn með sólpöllum.
Ákveðin sala. Verðtilboð.
HB FASTEIGNIR
Suðurlandsbraut 12 • 108 Reykjavík • Sími 520 9300
SKÓLABRAUT
- EFRI SÉRHÆÐ
Mjög falleg 4ra herbergja efri sérhæð, auk 30 fm bíl-
skúrs. Eignin skiptist m.a. í hol, eldhús, baðher-
bergi, þrjú svefnherbergi og góða stofu.
Sérgeymsla er við hliðina á bílskúr.
Húsið er sem nýtt. V. 26,0 m.
EIÐISTORG
- „PENTHOUSE“-ÍBÚÐ
Um er að ræða mjög fallega „penthouse“-íbúð í fjöl-
býlishúsi við Eiðistorg á Seltjarnarnesi. Eignin skipt-
ist m.a. í hol, baðherbergi, 4 svefnherbergi, stofur,
eldhús o.fl. Glæsilegt útsýni. V. 21,0 m..
LAUGAVEGUR
- VERSLUNARHÚSNÆÐI
Var að fá í sölu mjög gott verslunarhúsnæði sem er
á tveimur hæðum. Húsnæðið er laust til afhending-
ar. V. 26,0 m.
VANTAR
Vantar fyrir öflugt fyrirtæki glæsilegt ca. 1000 fm
skrifstofuhúsnæði til kaups með góðri aðkomu, helst
miðsvæðis í Reykjavík, annað svæði kemur til
greina.
LÓÐIR
Hef verið beðinn um að útvega byggingarlóðir fyrir
fjársterk byggingarfélög - allt skoðað.
KRISTINN R KJARTANSSON SÖLUSTJÓRI,
símar 897 2338 eða 520 9312
Upplýsingar í síma 896 5222.
Nýr (frá des. ´03) þriggja sæta sófi m. tveimur lúxus sætum og
útdraganlegu borði í miðju. Leður sem nýtt. Er selt nýtt í dag á
165 þús. en fæst á aðeins 110.000.- Einnig nýr alveg ónotaður
lúxus hægindastóll á snúningsfæti. Kostar nýr 65 þús., en fæst á
aðeins 40 þús. Einstök verð fyrir svo til nýja og einstaklega
þægilega sófa. Fyrstur kemur fyrstur fær.
Til sölu sjónvarpssófi og
stóll. 5 mánaða gamalt.