Morgunblaðið - 23.05.2004, Blaðsíða 63

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 23. MAÍ 2004 63
Á dögunum var ég beð-inn um að taka á mótium 30 manna hópi íSiglufjarðarkirkju.Þetta var árgangur
1940, sem fermst hafði nákvæm-
lega 50 árum áður í umræddu
musteri. Þetta fólk er nú búsett
víða um land, en sumir voru þó
komnir lengra að, t.a.m. einn frá
Bandaríkjunum og þrír frá Sví-
þjóð. Og tilgangurinn? Jú, að hitt-
ast og rifja upp daginn forðum,
16. maí 1954.
Þetta sýnir vel þau ítök sem
kirkjan á í hjörtum einstakling-
anna. Þótt kannski ekki sé mætt
til guðsþjónustu hvern sunnudag,
og e.t.v. ekki nema bara um jólin,
er óhætt að fullyrða, að trúin er
þarna inni, og allt sem henni
fylgir, kærleikurinn og vænt-
umþykjan. Íslendingum er bara
ekki gjarnt að bera þau mál á
torg.
Núverandi Siglufjarðarkirkja
var tekin í notkun árið 1932; hún
er byggð úr steini. Hin eldri,
timburkirkja, reist árið 1890, var
þá tekin að lasna mjög. Við flutn-
inginn úr gömlu í nýtt var ýmsum
helgum munum komið fyrir í
geymslu í bænum, en upp úr 1980
fengu þeir inni á kirkjuloftinu, þar
sem nú er vísir að safni. Þar er
m.a. að finna orgelið gamla og fót-
stigna, sem Bjarni Þorsteinsson,
prestur og þjóðlagasafnari, samdi
hátíðarsöngva sína á og eflaust
mörg önnur lög. Og einnig er
varðveitt þar eitt og annað úr
kirkjunni sem var í firðinum á
undan hinni gömlu. Það var hið
síðasta margra guðshúsa, sem
verið höfðu á Hvanneyrarhólnum
allt frá 1614.
Allt þetta gat ég sýnt áð-
urnefndum fermingarbörnum,
sem nutu þess greinilega út í ystu
æsar, að fá að kynnast þessum
arfi byggðarlagsins og njóta góðs
anda hans.
En það eru ekki allir lands-
menn jafn heppnir og Siglfirð-
ingar, því gömlum kirkjumunum
var í eina tíð iðulega safnað í höf-
uðstaðinn, og kom þar ýmislegt
til. Húsin, einkum á landsbyggð-
inni, stóðu eftir tóm og snautleg,
rúin helgum dómum sínum.
Sigurbjörn Einarsson biskup
gerði þetta að umtalsefni í grein
sem nefndist „List og trú“ og er
að finna í bókinni Haustdreifar
(1992). Þar sagði hann m.a.:
Íslendingar hafa á sumum sviðum verið
furðu hirðulausir og slysagjarnir í meðferð
arfhelgra verðmæta. Og þegar menn fóru
að skilja, að kirkjugripir geta verið ómet-
anlega dýrmætir, varð stefnan sú að svipta
þeim úr augsýn fólksins og hrúga þeim
saman á einum stað, á safni í Reykjavík.
Segja má að þetta hafi verið ill nauðsyn. Án
efa hafa munir með þessu móti bjargast úr
klóm erlendra og innlendra kirkjuræningja
og úr loppnum lúkum umsjármanna, fá-
tækra jafnt að aurum og smekkvísi. Það ber
að þakka. En stefnan er röng allt um það og
fráleit nú á dögum. Nothæfir kirkjulegir
listmunir frá fyrri tíð eiga sem flestir að
varðveitast í kirkjum, þeim til nota og ynd-
is, sem þangað koma, og þeir eru stórum
fleiri en hinir, sem sækja söfn sér að gagni.
Það hlýtur að vera hin eina eðlilega, op-
inbera stefna, að helgidómar landsins njóti
þeirrar virðingar og aðhlynningar, að dýr-
gripir, sem þeim hafa verið lagðir af góðum
hug og menningarlegum metnaði, fái að
vera þar óhultir og gegna með því sínu rétta
hlutverki.
Tveimur árum áður, 1990, hafði
Björn Th. Björnsson listfræð-
ingur ritað um sama efni í Yrkju,
afmælisrit Vigdísar Finn-
bogadóttur.
Ástæðan fyri því að ég nefni
þetta hér er að nú liggur fyrir á
Alþingi tillaga þess efnis, að rík-
isstjórninni verði falið „að skipa
fimm manna nefnd til að vinna að
því að kirkjugripum í vörslu Þjóð-
minjasafnsins verði skilað í kirkj-
urnar þar sem þeir voru upp-
haflega eða þeir afhentir söfnum
heima í héraði. Nefndin hugi m.a.
að því hvaða munir gætu stuðlað
að menningartengdri ferðaþjón-
ustu á viðkomandi stað“, eins og
orðrétt segir í þingskjali 602.
Flutningsmaður er Önundur
Björnsson, sóknarprestur í
Breiðabólsstaðarprestakalli,
Rangárvallaprófastsdæmi. Og í
greinargerð með þingsályktun-
artillögunni segir m.a.:
Listbúnaður í kirkjum er mikilvæg umgjörð
alls helgihalds. Kirkjur hafa eignast dýr-
mæta gripi sem fólk hefur gefið af góðum
hug. Gripirnir auðga kirkjurnar, bæði í aug-
um sóknarbarna og ferðamanna. Áður fyrr,
einkum í lok 19. aldar og á fyrri hluta 20.
aldar, voru margir merkir gripir teknir úr
kirkjum og settir á safn þar sem þeir hafa
verið varðveittir. Allt frá upphafi 20. aldar
hafa aðilar á vegum Þjóðminjasafnsins safn-
að eða jafnvel numið á brott muni sem
kirkjur víða um land hafa átt. Mörgu hefur
verið bjargað með því móti, ekki síst þar
sem flestar kirkjur voru vanbúnar til að
varðveita dýrmæta listgripi. Nú er öldin
önnur, núorðið eru kirkjur yfirleitt vel
byggðar og þeim vel við haldið, þeirra er yf-
irleitt vel gætt og vel hugsað um kirkjugrip-
ina. Ýmsir kirkjugripir hafa mikið aðdrátt-
arafl og fólk vill njóta þeirra í réttu
umhverfi. Æskilegt er að greiða fyrir því að
gripir sem varðveittir hafa verið á söfnum
komist aftur á upprunalegan stað óski
heimamenn þess og verði því við komið.
Þessi tillaga er komin í nefnd.
Vonandi farnast henni vel; það á
hún skilið. Því allir, sem eitthvað
hugsa um þessi mál, sjá að það er
auðvitað hárrétt sem biskup ritaði
fyrir 12 árum og sr. Önundur
áréttar núna. Og á tímum þegar
hinar dreifðu byggðir eiga mjög
undir högg að sækja myndi heim-
koma dýrmætra og áhugaverðra
kirkjugripa sannarlega hleypa
nýju lífi í glæðurnar, fylla menn
stolti og auðvelda marga hluti
aðra.
Ég heiti á þingmenn að veita
tillögunni brautargengi.
Kirkjan mín
sigurdur.aegisson@kirkjan.is
„Íslendingar eru
kristnir, án þess að
vera það,“ er haft eft-
ir góðum manni. Þar
átti hann við, að þeir
án nokkurs vafa elski
kirkjurnar sínar, en
heimsæki þær samt
ekki nema endrum
og sinnum, flestir
a.m.k. Sigurður
Ægisson lítur í dag
á mál þessu skylt.
HUGVEKJA
Opinn fræðsluráðsfundur
í Iðnó 24. maí 2004 kl. 14:30-17:30
STAÐA STRÁKA
Í SKÓLA
Eiga strákar
erfiðara
uppdráttar
í námi
en stelpur?
Hentar
skólinn ekki
þörfum stráka?
Ef svo er,
hvers vegna?
Fyrirlesarar á fundinum eru:
Inga Dóra Sigfúsdóttir frá Rannsóknum og greiningu
BerglindRósMagnúsdóttir, starfandi jafnréttisfulltrúi Háskóla Íslands
Hafsteinn Karlsson, skólastjóri Salaskóla
Júlíus K. Björnsson forstöðumaður Námsmatsstofnunar
Fundurinn er fyrir foreldra, stjórnmálamenn,
skólafólk, fræðimenn og aðra
sem láta sig þjóðfélagsmál varða
All ll ii rr vee ll koomnii rr
Fræðsluráð
Reykjavíkur
SMELLTU ÞÉR Á FÓLKIÐ Á
MBL.IS OG TAKTU ÞÁTT Í
LÉTTUM LEIK ...SVARAÐU 3
SPURNINGUM RÉTT OG ÞÚ
GÆTIR UNNIÐ!
10 HEPPNIR ÞÁTTTAKENDUR FÁ MIÐA FYRIR 2 Á TÓNLEIKANA
ÞANN 25. MAÍ. VINNINGSHAFAR VERÐA LÁTNIR VITA MEÐ
TÖLVUPÓSTI MÁNUDAGINN 24. MAÍ.
FERÐ ÞÚ Á PIXIES?
ÖLDUNGARÁÐIÐ, samtök
fyrrverandi starfsmanna
Landhelgisgæslu Íslands og
Sjómælinga Íslands sem
komnir eru á eftirlaun, skorar
á stjórnvöld og Landhelgis-
gæslu Íslands að varðveita
varðskipið Óðin þegar því
verður endanlega lagt. Sam-
þykkt ráðsins er svohljóðandi:
„Óðinn kom til landsins ný-
smíðaður í febrúar 1960. Hann
hefur þjónað sem varðskip í
gegnum þrjú þorskastríð.
Bjargað fjölda mannslífa og
skipum, þjónað kringum land-
ið í 44 ár.
Margar þjóðir varðveita
merkileg skip, eru stoltar af
þeim og hafa þau til sýnis.
Okkur finnst tími til kominn
að menn átti sig á því að mörg
skip sem vert hefði verið að
varðveita voru brennd, þeim
sökkt eða seld úr landi sem
brotajárn.
Væri t.d. ekki þjóðarsómi að
varðveita eitt eldra varðskip,
eiga nú einn nýsköpunartog-
ara eða 20 tonna bátana sem
voru smíðaðir hér á landi milli
1920 og 1930.
Við endurtökum áskorun
okkar að Óðni verði lagt í
Reykjavíkurhöfn og þá í
tengslum við fyrirhugað sjó-
minjasafn úti á Grandagarði.
Fyrsta varðskip sem Íslend-
ingar létu smíða var vs. Óðinn
er kom til landsins 23. júní
1926 frá Danmörku.“
Vilja varð-
veita varð-
skipið Óðin
INNLENT
FASTEIGNIR mbl.is