Morgunblaðið - 15.12.2004, Blaðsíða 24

24 MIÐVIKUDAGUR 15. DESEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
MENNING
Ég held að það séóhætt að segja aðþetta sé ein sérstæð-
asta barnabókin á mark-
aðnum fyrir þessi jólin,“
segir Guðjón Sveinsson rit-
höfundur og annar tveggja
höfunda bókarinnar Njóla
náttröll býður í afmæli.
Guðjón er einn af okkar
þekktustu og vinsælustu
höfundum barna- og ung-
lingabóka til margra ára og
eftir hann liggur á 3. tug
bóka fyrir börn á öllum
aldri ef svo má segja.
Ekki má samt misskilja
orð Guðjóns hér að ofan á
þann veg að
hann telji sög-
una öðrum
fremri. Honum
er eingöngu
mikið í mun að halda á lofti minn-
ingu Einars Árnasonar, sem mynd-
skreytti söguna á mjög sérstæðan
hátt og af einstöku listfengi.
  
Einar hefði orðið áttræður hinn30. nóvember sl., en hann lést
fyrr á þessu ári. Einar var bóndi á
Felli í Breiðdal en fæddur í
Loðmundarfirði og bjó um nokk-
urn tíma í Borgarfirði eystra en
flutti í Fell í kringum 1960. Þar
bjó hann þar til hann og kona hans
létu af búskap fyrir 2–3 árum síð-
an og fluttu til Breiðdalsvíkur,“
segir Guðjón. „Einar var mjög list-
fengur og einstaklega laginn við
að klippa út alls kyns myndir og
hafði stundað það lengi þó bústörf-
in hefðu ætíð forgang. Ég kynntist
þessari listsköpun Einars í Felli á
þann veg að kona mín kom eitt
sinn heim með innrammaða klippi-
mynd og spyr hvort ég viti hver
hafi gert þessa mynd. Þá hafði ég
aldrei heyrt af þessari myndlist
hans. Ég fór svo að ræða þetta við
hann og svo fór að við gerðum
saman eina barnabók árið 1991,
Leitina að Mórukollu. Fljótlega
eftir það fórum við að hugsa um
að gera aðra bók sem einnig væri
á þjóðlegum nótum. Það varð úr
að ég gerði sögu og Einar settist
niður og klippti. Mér fannst vel til
takast og fór með handritið í
nokkur forlög og þeim leist vel á
en þó fékk ég alltaf sama svarið;
því miður hentar þetta ekki fyrir
okkur. Þá varð úr að við Einar
ákváðum að gefa bókina út sjálfir.
Það var ekki síst fyrir hvatningu
frá Pétri Behrens listmálara sem
við réðumst í þetta.“
  
Sagan af Njólu Nátttrölli ersannarlega þjóðleg því þar
segir af því er Njóla ákveður að
bjóða landvættunum, álfum, hrein-
dýrum og fleiri fulltrúum ís-
lenskra þjóðsagna og náttúru til
þúsund ára afmælis síns. Njóla fær
vinkonu sína Hvítkló snæuglu til
að fara um landið og flytja gestum
afmælisboðið en Njóla sjálf heldur
til mannabyggða til að ræna
manneskju til aðstoðar við veislu-
undirbúninginn.
Guðjón segir að eftir að útgáfan
var ákveðin hafi Guðjón Bragi
Stefánsson haft umsjón með
vinnslu bókarinnar og m.a. hafi
hann lagt mikla áherslu á að brot
bókarinnar væri nægilega stórt
svo myndirnar fengju notið sín.
„Einar vissi alveg hvernig bókin
myndi líta út en honum auðnaðist
samt ekki að sjá hana í endanlegri
gerð.“
Guðjón segir að þegar hann hafi
farið að forvitnast meira um
klippimyndagerð Einars Árnason-
ar hafi komið í ljós að Einar hafi
stundað þetta frá barnæsku. „Það
var meiriháttar galdur að horfa á
hann klippa því að hann klippti
allt fríhendis án þess að draga eitt
einasta strik á pappírinn fyrst.
Hann klippti oft myndir af hús-
dýrum og byrjaði þá alltaf á aft-
urfótunum. Og svo var hann að
tala við mann á meðan um eitt og
annað og klippti og klippti og
skærin gengu upp og niður þar til
allt í einu spratt hestur á harða-
stökki útúr pappírnum eða hundur
að spangóla útá hól. Þetta var al-
veg ótrúlegt að sjá.“
  
Guðjón segir að lokum að það séengan veginn réttmætt að
lýsa bókinni þannig að hann sé
höfundur og Einar hafi mynd-
skreytt. „Þetta er bara bókin okk-
ar Einars og hann á eiginlega vel
bróðurpartinn af henni. Þannig er
henni best lýst.“
Klippimyndir og
rammíslensk saga
’… og skærin genguupp og niður þar til allt í
einu spratt hestur á
harðastökki útúr papp-
írnum …‘
AF LISTUM
Hávar Sigurjónsson
havar@mbl.is
Einar Árnason Guðjón Sveinsson
FÉLAG íslenskra gullsmiða fagnar
80 ára afmæli sínu um þessar mundir
og hefur af því tilefni verið sett upp
sýning á verkum um 35 gullsmiða í
Gerðarsafni í Kópavogi.
Fjölda áhugaverðra muna er að
finna á sýningunni og er ánægjulegt
að sjá úr hve ólíkum áttum íslenskir
gullsmiðir og skartgripahönnuðir
leita fanga. Þannig gengur hin gam-
algróna vinna víravirkisins í end-
urnýjun lífdaga í meðförum gull-
smiða á borð við Dóru G. Jónsdóttur
og Helgu Óskar Einarsdóttur, á með-
an að náttúrulegri lögun perlna er
leyft að njóta sín í verkum Láru
Magnúsdóttur og silfrið fær á sig allt
að því frostkennda áferð í ævintýra-
legum hring Kjartans Arnar Kjart-
anssonar.
Demantar, gimsteinar og aðrir eð-
alsteinar, sumir hverjir allvoldugir,
setja þá víða mark sitt á gripina og er
gaman að sjá hve hlutur þessara
steina virðist hafa vaxið í íslenskri
skartgripahönnun undanfarin ár.
Silfur og rósakvarts armband Jó-
hönnu G. Jónsdóttur er gott dæmi
um þetta og skyggir nútímalega arm-
bandshönnun Jóhönnu til að mynda í
engu á ljósbrot steinsins sem arm-
bandið prýðir. Ástralski ópalinn nýt-
ur sín þá ekki síður í gjörólíkri
hringahönnun Höllu Bogadóttur.
Loðfeldurinn virðist þá einnig vera
að ryðja sér til rúms líkt og m.a. má
sjá dæmi um í hönnun Sigríðar A.
Sigurðardóttur, sem sýndi svarta sel-
skinnstösku skreytta hnúðóttum
gullhnöppum í anda verka hennar og
ekki er munúðarfullt minkaskinns-
hálsmen Dýrfinnu Torfadóttur síðra
dæmi.
Gróf og ójöfn áferð þar sem inn-
blásturinn var sóttur í hraun og
hrjóstruga íslenska náttúru var lengi
vel áberandi í hönnun íslenskra gull-
smiða. Sá tími virðist hins vegar lið-
inn ef marka má munina sem afmæl-
issýningin geymir. Náttúran setur
vissulega enn sinn svip á munina, en
svo virðist sem hún sé nú öllu fín-
legri, mótaðri og agaðri en áður. Gefa
fínlegar drekaflugur þeirra Ásu
Gunnlaugsdóttur og Guðbjargar Kr.
Ingvarsdóttur þessa þróun vel til
kynna ekki síður en fjölbreytt og oft
á tíðum framandleg efnisnotkun við
gerð annarra gripa.
Hönnuðir sýningarinnar, þau Egill
Ingibergsson og Móeiður Helgadótt-
ir, eiga hrós skilið fyrir frumlega
uppsetningu. Enda veita dekkuð
langborð hlaðin dýrgripunum undir
íburðarmiklum kristalsljósakrónum
kærkomna hvíld frá öllu hefðbundn-
ara sýningarformi skartgripa.
Afmælissýning Félags íslenskra
gullsmiða er hins vegar ekki eina
sýningin sem Gerðarsafn geymir
þessa dagana og er vel þess virði fyr-
ir gesti að virða einnig fyrir sér
einkar skemmtilega búninga þýska
búningahönnuðarins Barbara Brok-
ate fyrir útfærslu á óperu Richard
Strauss, Salóme, sem nær á áhuga-
verðan hátt að sameina það fram-
andlega og hið forna. Að sama skapi
má vel virða fyrir sér sýningu á verk-
um úr einkasafni þeirra Þorvaldar
Guðmundssonar og Ingibjargar Guð-
mundsdóttur þar sem sjaldséð verk
meistara á borð við Kjarval, Ásgrím
Jónsson, Þórarin B. Þorláksson, Jón
Stefánsson og Mugg eru vel þegin til-
breytingu frá kunnuglegri verkum
þessara gömlu meistara.
Glóandi gull og
glitrandi steinar
MYNDLIST
Gerðarsafn
Safnið er opið alla daga nema mánudag
frá kl. 11–17. Sýningunni lýkur 19. des-
ember.
Ný íslensk gullsmíði
Morgunblaðið/Jim Smart
Altarissett Stefáns B. Stefánssonar.
Anna Sigríður Einarsdóttir