Morgunblaðið - 15.12.2004, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 15. DESEMBER 2004 31
UMRÆÐAN
Mikið úrval af Henson göllum og skóm
á börn og fullorðna.
Frábært verð.
Sendum í póstkröfu um allt land.
Garðatorgi, Garðabæ s. 565 6550
Hafnarstræti 106, Akureyri s. 462 5000
Laugavegi 62
sími 511 6699
Glæsibæ
sími 511 6698
Gar›atorgi
sími 511 6696
afsláttur50%
af barnaumgjörðum til jóla!
Fannahvarf
glæsilegar sérhæðir
útsýni yfir Elliðavatnið
Galtalind - fallegt útsýni
Til sölu á frábærum útsýnisstað
tvæ ca.125 fm efri sérhæðir og
ein ca.120 fm neðri hæð með
sérgarði. Sérinngangur. Glæsilegt
útsýni af efri hæðum yfir Elliða-
vatnið. Mjög stórar suðursvalir.
Íbúðirnar afhendast fullbúnar að
innan með vönduðum innrétting-
um. Verð frá 22,5-23,5 m.
Vönduð 115 fm íb. á 2 hæð í 5
íbúða húsi. Parket. Sérþvottahús.
Stórar sólarsvalir. 3 góð svefn-
herb. Frábær staðsetn. í lokuðum
botnlanga. Verð 20,5 m.
Álfkonuhvarf - ný 3ja-bílskýli. Verð 17,5 m.
Furugrund - 4ra-aukaherb. Verð 16,5 m.
Naustabryggja - 3ja, laus fljótl.
Sérinngangur. Sérgarður.V.15,8 m.
Hringbraut - 3ja + bílskýli. Sérinngangur. Verð 16,8 m.
Skipasund - 3ja herb. Sérinng. Laus fljótl. Verð 11,9 m.
Drápuhlíð - 3ja í risi. Rúmgóð falleg íb. Verð 13,5 m.
Blikahólar - 2ja. Í lyftuhúsi, ca. 60 fm. Verð 9,4 m.
Skjólbraut - Kóp. Sérinng. Laus fljótl. Verð 11,8 m.
Seljabraut - 2ja. Steníklætt hús. Verð 8,3 millj.
Skipasund - 2ja. Sérinng. Falleg íb. Verð 9,7 m.
Ingólfur G. Gissurarson, logg. fast.
www.valholl.is
-Opið virka daga frá kl. 9-17.30.
Síðumúla 2 • sími 588 4477 • fax 588 4479
Í GEGNUM aldirnar hafa öðru
hverju risið upp deilur hér á landi
um eignarrétt yfir hálendi lands-
ins, þ.e. þeim landsvæðum sem
lengst af hafa verið nefnd afréttir
og almenningar. Slíkar deilur eru
skiljanlegar þar sem að um 60% af
landsvæði Íslands er utan byggða.
Deilur þessar hafa í senn verið
uppi í umræðum
manna úti í þjóðfélag-
inu, á Alþingi og í ein-
stökum dómsmálum
sem rekin hafa verið
vegna ágreinings um
ákveðin landsvæði.
Ekki hefur alltaf
ríkt sátt um þá dóma
sem dómstólar hafa
fellt og varða þennan
ágreining. Til að
mynda má nefna hér
niðurstöður Hæsta-
réttar í svokölluðum
Landmannaafrétt-
ardómum frá 1955 og
1981. Hér verður ekki amast við
efnisniðurstöðu þessara dóma en
hins vegar má með gildum rökum
gagnrýna eftirfarandi málsgrein
sem fylgdi rökstuðningi Hæsta-
réttar í niðurstöðu sinni í Land-
mannaafréttardóminum frá 1981;
,,Handhafar ríkisvalds, sem til
þess eru bærir, geta í skjóli vald-
heimilda sinna sett reglur um
meðferð og nýtingu landsvæðis
þess, sem hér um ræðir, en líta
ber þó til þess, að fyrirsvarsmenn
ríkisins hafa viðurkennt rétt
byggðamanna til upprekstrar og
annarra afréttarnota, sem lög og
venjur eru fyrir.“
Hér virðist dómurinn góðfúslega
vera að benda löggjafarvaldinu á
þá staðreynd að það fari með lög-
gjafarvaldið og geti þ.a.l. sett regl-
ur um meðferð og nýtingu þessa
landsvæðis. Það er ekki hlutverk
dómstóla að fara út fyrir gerðar
dómkröfur með þessum hætti. Sá
grundvallarmunur er á viðfangs-
efnum annars vegar löggjafar-
valdsins og hins vegar dómsvalds-
ins að á meðan löggjafinn býr til
réttarreglur kemur það í hlut
dómstólanna að kveða á um hvern-
ig þeim verði beitt í tilteknu til-
viki, en ekki hvort þörf sé á að
setja þær. Má segja að með þess-
ari málsgrein hafi akurinn verið
plægður fyrir lögfestingu sams
konar reglu og rutt hafði sér til
rúms, með eflingu konungsvalds, í
Danmörku og Noregi þegar á mið-
öldum. Það er réttarreglan um
ríkiseign á landi utan eignarráða
einstaklinga, þ.e. það sem enginn
á, það á konungurinn, samsvarandi
2. gr. laga nr. 58/1998 um þjóð-
lendur og ákvörðun marka eign-
arlanda, þjóðlendna
og afrétta.
Talsverður styr hef-
ur staðið síðastliðin ár
um framangreind lög
sem óþarfi er að rekja
hér. Landeigendur,
sem kunnugt er orðið,
voru tilneyddir til að
taka til varna eftir að
íslenska ríkið hafði
lýst kröfum sínum.
Fimmtudaginn 21.
október sl féllu í
Hæstarétti fyrstu
tveir dómarnir í svo-
kölluðum þjóðlend-
umálum. Efnisniðurstaða málanna
verður ekki gerð að umfjöllunar-
efni hér. Hins vegar má gagnrýna
þá röksemdafærslu sem býr að
baki niðurstöðum dómsins.
Ein af meginröksemdum land-
eigenda í framangreindum málum
var að þeir töldu eignarrétt sinn
varinn af 72. gr. stjórnarskrár-
innar og 1. gr. samningsviðauka
nr. 1 við mannréttindasáttmála
Evrópu. Í rökstuðningi sínum vís-
ar Hæstiréttur ekki einu orði til
nefndra ákvæða. Slíkt verður að
teljast varhugavert þar sem þess-
um ákvæðum er ætlað að vernda
grundvallarmannréttindi, þ.e. frið-
helgi eignaréttarins. Hefðu þessi
sjónarmið, sem landeigendur
byggðu á við mat á því hvað teljist
eign í skilningi framangreindra
ákvæða, verið tekin til greina er
augljóst að þau væru til þess fallin
að styðja eða breyta niðurstöð-
unni.
Dómstólum hefur verið fengið
það hlutverk að skera úr um hvort
lög hafa verið brotin og leysa úr
ágreiningi manna. Af þessu má
leiða að niðurstaða dóms skuli
vera rökstudd um sönnunar- og
lagaatriði. Í þessu felst að ekki er
einungis gerð krafa um að þær
forsendur sem dómurinn leggur til
grundvallar niðurstöðu sinni séu
raktar, heldur þyrftu einnig þau
rök aðila sem væru til þess fallin
að styðja eða breyta niðurstöð-
unni, væru þau tekin til greina, að
vera hafnað með viðunandi rökum.
Slíkt var ekki gert í þessum tveim
dómsniðurstöðum.
Ríkari kröfur má gera til rök-
stuðnings dóma í þeim tilvikum
þar sem almannahagsmunir krefj-
ast þess, s.s. í mikilvægum málum
sem ætlað er að vera stefnumark-
andi. Ljóst er að deilum um há-
lendissvæði landsins er langt frá
því að vera lokið enda bíður fjöld-
inn allur af málum efnismeðferðar
hjá óbyggðanefnd og dómstólum.
Beri borgarar það fyrir sig að í
viðskiptum sínum við ríkisvaldið
hafi verið brotið á grundvallar-
mannréttindum sínum verða dóm-
stólar að taka afstöðu til slíkrar
kröfugerðar. Það er hlutverk dóm-
stóla og þá ekki síst Hæstaréttar
að túlka gildandi rétt. Komi dóm-
stólar sér undan því hlutverki,
getur stafað hætta að hinu dýna-
míska eðli grundvallarmannrétt-
inda.
Rökstuðningur dóma
Torfi Ragnar Sigurðsson
skrifar um dómsmál ’Ríkari kröfur má geratil rökstuðnings dóma í
þeim tilvikum þar sem
almannahagsmunir
krefjast þess, s.s. í mik-
ilvægum málum sem
ætlað er að vera stefnu-
markandi.‘
Torfi Ragnar
Sigurðsson
Höfundur er laganemi á 5. ári við
lagadeild Háskóla Íslands.
smáauglýsingar mbl.is
Stórhöfða 21, við Gullinbrú, s. 545 5500.
www.flis.is ● netfang: flis@flis.is
lím og fúguefni