Morgunblaðið - 15.12.2004, Blaðsíða 30

30 MIÐVIKUDAGUR 15. DESEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
FYRIR nokkru bárust af því
fregnir að borgarstjórn, með Árna
Þór Sigurðsson í broddi fylkingar,
ætlaði ekki að fara út í fram-
kvæmdir á gatnamótum Miklu-
brautar og Kringlumýrarbrautar á
næstu árum eins og það var orðað.
Þó eru þessi gatnamót þau lang-
umferðarþyngstu og slysamestu á
öllu landinu með yfir
áttatíu þúsund bíla
umferð á dag. Í a.m.k.
fimmtán ár hefur ver-
ið beðið eftir úrlausn.
R-listinn hefur tvisvar
tekið umrædd gatna-
mót út úr skipulaginu
og kvartar yfir því að
ríkið sé ekki tilbúið
með fjármagn. Borg-
ararnir sitja uppi með
umferðarhúta og slys.
Það hefur því miður
ekki komið fram hvert
eitt af hinum stóru
vandamálum gatnamóta Kringlu-
mýrar- og Miklubrautar er. Það
eru of fáar akreinar fyrir umferð úr
Hafnarfirði, Álftanesi, Garðabæ og
Kópavogi sem er á leið vestur í bæ.
Það er meira að segja ljóst hvert
yfir 80% þeirrar umferðar er að
fara. Þetta er fólk á leið vestur á
Landspítala – háskólasjúkrahús,
Háskóla Íslands og Íslenska erfða-
greiningu. Þessi umferð þarf að
komast nánast öll upp á Bústaða-
vegsbrúna þar sem einungis sex
bílar komast yfir á Miklubraut-
vestur á hverjum ljósum og allir á
rauðu ljósi, með mikilli hættu á aft-
anákeyrslu, enda um 60% allra um-
ferðarslysa á þessum gatnamótum
aftanákeyrslur. Hluti af þessari
umferð reynir að komast framhjá
umferðarteppunni með því að fara
um Hamrahlíðina með tilheyrandi
hættu fyrir íbúana og þau börn og
ungmenni sem sækja Hamrahlíðar-
og Hlíðaskóla.
Hvar eru lausnirnar?
Það eru til margar lausnir fyrir
umferðarmestu gatnamót landsins
en R-listinn hefur gert sér úrræða-
og aðgerðaleysi að góðu. Steinunn
Valdís Óskarsdóttir hefur látið hafa
eftir sér að hún sé á móti „blikk-
beljunni“ og samþykki ekki nein
steypumannvirki á gatnamótum
Kringlumýrar- og Miklubrautar.
Hún segist vilja efla almennings-
samgöngur. Gott og vel. Nú hefur
Steinunn Valdís tækifærið enda
orðin borgarstjóri.
Það væri stórgóð lausn að taka
Breiðholtsumferðina og hluta af
Kópavogsumferðinni í stokk í gegn-
um Fossvogsdalinn sem kæmi upp
úr jörðinni nálægt flugvellinum.
Þetta er í raun einföld framkvæmd
sem myndi létta stór-
lega álagi af Kringlu-
mýrar- og Miklubraut.
Margar lausnir eru
svo til fyrir gatnamót
Kringlumýrar- og
Miklubrautar, t.d.
þessi með stokk fyrir
Miklubraut undir
Kringlumýrarbraut og
netta brú yfir Miklu-
braut með hringtorgi á
milli fyrir alla beygju-
umferð. Þetta eru fyr-
irferðarlítil gatnamót
sem ættu ekki að
trufla nálæga byggð meira en nú
er.
Röng forgangsröðun
Þróun umferðarmannvirkja í land-
inu hefur verið með endemum síð-
ustu tíu árin. Við erum búin að
bora yfir 30 kílómetra af göngum
um landið en getum ekki sett
Miklubraut eða Fossvogsbraut í
nokkur hundruð metra stokk! Það
er eitthvað bogið við þessa for-
gangsröðun. Og svo stendur til að
bora tíu kílómetra norður í Héðins-
firði! Það er einhver mesta vitleysa
sem sett hefur verið á vegaáætlun.
Það hafa engir arðsemisútreikn-
ingar verið lagðir fram sem rétt-
lætt gætu slíka framkvæmd. Það er
illa farið með Vegagerðina, sem
hefur til margra ára reiknað út arð-
semi helstu vega og umferðarmann-
virkja, að setja Héðinsfjarðargöng
á dagskrá. Það ætti að gera það að
algeru forgangsatriði að ljúka við
hringveginn áður en borun hefst í
Héðinsfirði. Helstu rökin sem
heyrst hafa eru að það yki ferða-
mannastrauminn til Siglufjarðar!
Með sömu rökum ættum við þá að
setja hábrú út í Hrísey? Eða ætla
Siglfirðingar virkilega að fara að
keyra til Akureyrar í vinnu? Eða
eru Eyfirðingar allt í einu orðnir
svona sameiningarsinnaðir að best
sé að taka næstu firði með af því
þeim gengur illa að sameina Eyja-
fjörð? Norðlendingar líðið ykkur
nær. Hvernig væri nú að laga
Norðurárdalinn nyrðri og afleggja
fjórar einbreiðar brýr í leiðinni. Sá
u.þ.b. tíu km kafli er einhver
hættulegasti kafli hringvegarins.
Þar er hlykkjóttur og mjór vegur,
nánast ekkert uppbyggður, ekki
með neinum vegöxlum sem þýðir að
þegar bíll mætir flutningabíl þarf
hann að víkja út fyrir veg. Nú þeg-
ar strandsiglingar eru að leggjast
af stóreykst umferð flutningabíla
með aukinni hættu.
Vantar yfirsýn
Það vantar heildaryfirsýn og for-
gangsröðun í vegamál. Ég hvet til
bættra vega um land allt en við
getum ekki látið stóru málin sitja á
hakanum í Reykjavík. Þau mann-
virki eru líka fyrir alla landsmenn.
Því ber auðvitað að fagna að
R-listinn skuli vilja setja Sunda-
braut á dagskrá, þörf framkvæmd
sem kemur öllum vel, en betur má
ef duga skal. Sjálfur forseti borg-
arstjórnar, Árni þór Sigurðsson,
hefur látið hafa eftir sér að hann
telji að við getum ekki farið bæði í
Sundabraut og Miklubraut, sem
hann reyndi svo að draga til baka.
Vill ekki einhver taka að sér þetta
mikilvæga frumkvæði? Hvað með
samgönguráðherrann Sturlu Böðv-
arsson? Hér þarf að bretta upp
ermarnar áður en stóru borarnir
við Kárahnúka sleppa lausir. Er
ekki kominn tími til að ríki og
sveitarfélög sýni að þau geti unnið
að sameiginlegum markmiðum að
minnsta kosti í mestu þjóðþrifamál-
unum?
Þjóðvegagerð í þéttbýli
Magnús Halldórsson
fjallar um samgöngumál ’Við erum búin að borayfir 30 kílómetra af
göngum um landið en
getum ekki sett Miklu-
braut eða Fossvogs-
braut í nokkur hundruð
metra stokk!‘
Magnús Halldórsson
Höfundur er iðnfræðingur.
HINN 16. febrúar 1952 fór Ari
Guðmundsson, þá vegaverkstjóri í
Borgarnesi, fyrstur manna á bíl yfir
sk. Heydal og norður yfir Snæfells-
nessfjallgarð. Voru
þeir 7 saman á tveimur
bílum. Með þessu vildi
Ari sanna, að hægt
væri að aka þessa leið á
vegleysum um hávetur,
þegar aðrar leiðir s.s.
Brattabrekka væru að-
eins færar fuglinum
fljúgandi. Hann vildi
opna vetrarleið fyrir
Dalamenn sem jafn-
framt gæti gagnast
samgöngum að vetri til
frá Norðurlandi, Vest-
fjörðum og norðan-
verðu Snæfellsnesi.
Á þessum tíma voru veittar um 20
þúsund krónur árlega af fjárlögum
til væntanlegs Heydalsvegar. Snjó-
mokstur í eitt skipti á Bröttubrekku
gat á sama tíma kostað um 10 þús-
und krónur. Ari spáði því, að með
sama áframhaldi yrði vegur um Hey-
dal ekki kominn fyrr en upp úr 1970.
Það fór reyndar eftir. Kostnaður við
vegagerð um Heydal fór margfaldur
í snjómokstur á Bröttubrekku á
þessum áratugum. Núverandi vegur
um Heydal er aðeins á annað hundr-
að metra yfir sjávarmáli, en nýi veg-
urinn um Bröttubrekku liggur hæst í
um 400 metra hæð.
Árið áður, 1951, var fyrst hægt að
fara á bílum um Skógarströnd og
milli Snæfellsness og Dala með ruðn-
ingi vegar fyrir Álftafjörð. Það hefur
svo tekið tímann sinn að gera þokka-
lega akfæran veg þessa leið um inn-
anvert Snæfellsnes. Áform um brú
yfir Álftafjörð hafa verið slegin út af
borðinu og malbikun
ekki á dagskrá. Skóg-
arstrandarvegur og
Heydalsvegur eru hinir
gleymdu vegir og það
er eins og það muni
ekki koma framar vet-
ur á Íslandi.
Fyrir skömmu vakti
ég máls á því, hvort
byggðirnar við Breiða-
fjörð og á Snæfellsnesi
ættu ekki að sameinast
í eitt sveitarfélag? Lyk-
ilatriði væri bættar
samgöngur milli Dala
og Snæfellsness með betri vegum
um Skógarströnd og Heydal. En
fleira kemur til. Ef aðalleiðin til og
frá Vestfjörðum færist aftur um Dal-
ina með nýjum vegi milli Reykhóla-
hrepps og Steingrímsfjarðar, kemur
sér vel að hafa greiðan og öruggan
vetrarveg um Skógarströnd og Hey-
dal. Hið sama á við um Norður-
landið. Holtavörðuheiðin verður allt-
af á sínum stað og hugmyndin um
brú yfir Hrútafjörð, beinir sjónum
að Laxárdalsheiði sem greiðri leið að
vetri til og síðan áfram suður í Borg-
arfjörð. Hinn nýi og ágæti vegur um
Vatnaleið getur á stundum verið
varasamur vegna hálku. Þá kæmi
sér vel greið leið um Heydal. Um
Dali lágu krossgötur öldum saman
og þaðan var fjölfarið út á Snæfells-
nes. Brú yfir Hrútafjörð gæti haft
umtalsverð áhrif á hringveginn um
Ísland og Dalirnir og Snæfellsnes
orðið að góðum valkostum á hringn-
um. Einnig má minna á hringveg
kringum allt Snæfellsnes með
bundnu slitlagi, en brátt verður það
aðeins innsti hlutinn sem vantar í
hringinn. Svona má lengi spinna
áfram.
Frá því Heydalsvegur opnaðist
um 1970, hefur margur ferðalang-
urinn átt honum að þakka greiða
leið, þegar fannir tepptu för um
Bröttubrekku, Holtavörðuheiði og
Kerlingarskarð. Þessi leið á sér hins
vegar formælendur fáa, þegar um er
að ræða ráðamenn á Alþingi og í hér-
aði. Hefðbundinn búskapur er nán-
ast horfinn á Skógarströnd og fá-
menni í sveitum. Engan öflugan
þrýstihóp er að finna þegar kemur
að baráttunni um fjármagnið í veg-
ina. Sagan frá því á öldinni sem leið
virðist vera að endurtaka sig og leið-
irnar um Skógarströnd og Heydal að
gleymast. Þess vegna eru þessar lín-
ur festar á blað.
Gleymdu vegirnir á Vesturlandi
Reynir Ingibjartsson skrifar
um samgöngumál ’Engan öflugan þrýsti-hóp er að finna þegar
kemur að baráttunni um
fjármagnið í vegina.‘
Reynir Ingibjartsson
Höfundur er fyrrverandi íbúi
í Kolbeinsstaðahreppi.
FRÁ því að ég fór að geta lesið bæk-
ur hef ég verið mikill bókmenntaunn-
andi og fylgst vel með því sem gerst
hefur á bókamark-
aðnum hverju sinni. En
nú finnst mér auglýs-
ingamennskan vera
orðin alveg yfirgnæf-
andi með áróður sinn og
oftúlkun í kringum
bókaútgáfuna. Tilteknir
höfundar, sem tilheyra
trúlega hinni útvöldu
klíku, eru hafnir svo til
skýjanna að það mætti
einna helst halda að
aldrei hefði verið skrifað
neitt fram til þessa sem
bragð væri að. Og alltaf
er nýjasta bókin sögð sú
besta sem frá höfund-
inum hefur komið!
Klifað er á því í stór-
auglýsingum um ein-
stakar bækur að þær
hafi verið tilnefndar til
Íslensku bókmennta-
verðlaunanna og útgef-
endur þeirra óska höf-
undum þeirra
opinberlega til ham-
ingju með framann og
sjálfum sér væntanlega
um leið í hljóði til ham-
ingju með ábatann. Allt
þjónar þetta sölumennskunni en öllu
síður bókmenntunum.
Svo á að veita fyrrnefnd verðlaun
einhvern tíma í janúar svo að nokkrar
bækur í hverjum fagflokki njóti þess í
jólasölunni að þær hafi verið tilnefndar
til þeirra. Í óðagoti sölumennskunnar
gefst jafnvel ekki tími til að kanna
hvort um frambærileg verk sé að ræða
svo verðlaunatilnefningin virðist jafn-
vel geta lent af þeim sökum hjá óverð-
ugum!
Umsagnir „bókmenntafræðing-
anna“ fela núorðið í sér æðimikið af
gífuryrtum yfirlýsingum sem eiga lítið
skylt við skynsamlega yfirvegun og
hófstillingu í dómum, en sverja sig því
meira í ætt við auglýsingaæði og sölu-
mennsku.
„Fantagóð bók“ sagði einn speking-
urinn og umsögninni var slegið upp í
fjölmiðlum hvað eftir annað. Reyndar
er ekki ýkja langt síðan önnur bók
fékk nákvæmlega sömu umsögn og
sama uppslátt. En hvað er fantagóð
bók, hvað felst í lýsingarorðinu „fanta-
góður“? Í fyrsta lagi er fantur ekki
góður og því mikil spurning hvað þetta
lýsingarorð segir í raun um viðkom-
andi bókmenntaverk. Er kannski átt
við að viðkomandi bók sé góð aflestrar
fyrir fanta eða það sé gott að drekka
Fanta við lestur hennar?
Um einn höfundinn var bókuð í fjöl-
miðlum umsögnin: „Það er engin
spurning, hann er bestur!“ Bestur í
hvaða skilningi? Af íslenskum rithöf-
undum eða öllum rithöfundum? Svona
frasar eru einskis virði, að mínu mati, í
bókmenntalegu tilliti. Sölumennsku-
áróðurinn skín þar hins vegar alveg í
gegn. Um eina bókina
var viðhöfð umsögnin
„guðdómlegur stíll“. Þó
er viðkomandi höfundur
ekkert sérlega þekktur
eða viðurkenndur meðal
þjóðarinnar. Einn höf-
undur var svo í ofanálag
sagður betri en Laxness!
Ég held að það sé ver-
ið að skapa gjá milli al-
mennings og „bók-
menntafræðinganna“ í
þessu landi. Og það eru
sjálfir sérfræðingarnir
sem standa að því verki.
Þeir dásama bækur út-
valinna gæluhöfunda
sem eru að rembast við
að skrifa hástemmt um
einhverja hluti, oftar en
ekki einhverjar innan-
skammir sínar og ann-
arra, meðan almenn-
ingur reynir að verða sér
úti um lestrarefni sem
venjulegt fólk getur skil-
ið.
Bókmenntafræðing-
arnir hafa, að mér finnst,
gengið fram í því í seinni
tíð að gera bókaþjóðina
afhuga bókum með dýrkun sinni á því
sem þjóðin metur greinilega ekki mik-
ils. Í bókmenntalegu tilliti horfa þeir sí-
fellt á nýju fötin keisarans.
Ég er sannfærður um að þessir
gæluhöfundar sem eru hafnir svo til
skýjanna í dag af vinum og samstarfs-
mönnum í bókmenntageiranum verða
gleymdir um leið og opinber umfjöllun
tengdra hagsmunaaðila er að baki. Gíf-
uryrðin um stílsnilld og stórhæfni
þessara manna munu gleymast fljótt
þar sem inneignin fyrir þeim er tak-
mörkuð. Gömlu höfundarnir munu
hins vegar halda velli og verða lesnir
áfram þegar þessir gervihöfundar nús-
ins verða horfnir í skuggann.
Ég gef lítið fyrir Íslensku bók-
menntaverðlaunin sem slík enda fæ ég
ekki séð annað en þau séu beinlínis út-
gerðarþáttur beinna hagsmunaaðila í
sölu bóka hér á landi.
Sannar bókmenntir eru hins vegar
lífsnauðsyn fyrir menningu hverrar
þjóðar. Á öllum tímum hafa það verið
andlegir yfirburðamenn sem hafa
skapað sönn stórvirki í bókmenntum.
Verk þeirra verða með sjálfbærum
hætti vitnisburður um verðleika
þeirra.
Slíkir yfirburðamenn verða hins
vegar aldrei skapaðir með sölu-
mennsku og áróðri.
Bókmenntaleg afturför
Rúnar Kristjánsson
skrifar um bókmenntir
Rúnar Kristjánsson
’Gömlu höfund-arnir munu hins
vegar halda velli
og verða lesnir
áfram þegar
þessir gervihöf-
undar núsins
verða horfnir í
skuggann.‘
Höfundur er bókmenntaunnandi.
ANDSTAÐA yfir-
gnæfandi meirihluta Ís-
lendinga við innrásina í
Írak er ekkert til að
fara með í felur. Þvert á
móti. Þess vegna er
flestum fagnaðarefni að
hópur íslenskra borgara
undir nafni Þjóðar-
hreyfingarinnar gengst
fyrir fjársöfnun til að
kynna afstöðu okkar á
alþjóðlegum vettvangi.
Einhverjir upplifa þó
sem guðlast allt sem
túlka mætti sem gagn-
rýni á stjórnvöld og
velja forvígismönnum
söfnunarinnar alls kyns
uppnefni og orðskrípi,
en láta rök liggja milli hluta. Mark-
miðið er að hræða fólk frá því að gagn-
rýna og láta að sér kveða. Það er ekki
gott. Siðað samfélag er borið uppi af
borgurunum sjálfum og
láti þeir ekki til sín taka
eins og siðað fólk, þá
grafa þeir undan lýðræð-
inu. Íslendingar mega
gagnrýna afglöp stjórn-
valda og ber siðferðileg
skylda til þess – sér-
staklega á tímum þegar
það er mjög illa séð. Lát-
um ekki efla með okkur
vanmáttartilfinningu. Við
erum ekki aðeins melt-
ingarvegur, neytendur
sem greiða atkvæði á
fjögurra ára fresti, held-
ur borgarar sem bera
ábyrgð á að veita stjórn-
völdum aðhald. Þess
vegna borða Íslendingar
ekki bara SS-pylsur
heldur hringja líka í söfn-
unarsíma þjóðarhreyf-
ingarinnar, 90-20000. Það er gott.
Íslendingar borða
ekki bara SS-pylsur
Hjörtur Hjartarson skrifar
um söfnun Þjóðar-
hreyfingarinnar
Hjörtur Hjartarson
’Látum ekkiefla með okkur
vanmáttartil-
finningu.‘
Höfundur er kynningarstjóri.