Morgunblaðið - 09.12.2005, Qupperneq 46

46 FÖSTUDAGUR 9. DESEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
VONANDI er orðabelgur ekki
alveg fullur enn um kvennadaginn
mikla fyrir 30 árum og nýafstaðna
ítrekun á honum. Það er til dæmis
ekki úr vegi að láta
nýútkomna bók sem
Hildur Hákonardóttir
tók saman vekja
nokkrar hugleiðingar
um það, hvað þær
konur sem fyrir þrem
áratugum sögðu hátt
og skýrt „Já, ég þori,
get og vil“ helst vildu
og hvað um það varð.
En bókin ber einmitt
nafn ágæts söngs sem
á orðum þessum
hófst.
Eitt af því sem hef-
ur mjög breyst í umræðunni á 30
árum er mat á því hvað talið er
pólitískt verkefni í samfélaginu og
hvað er látið heita einskonar
óbreytanlegt náttúrulögmál. Fyrir
30 árum töldu þeir sem höfðu
áhyggjur af misrétti og mismunun
í samfélagi að kjaramunur væri
pólitísk staðreynd og að það væri
raunhæft verkefni í stjórnmálum
að vinna gegn honum með sam-
stöðustefnu sem legði höfuðáherslu
á að bæta kjör láglaunafólks. Aftur
á móti var það ofarlega, ef ekki í
hugum manna þá í raunverulegri
breytni, að munur á körlum og
konum í samfélagi væri einskonar
náttúrulögmál sem seint yrði við
ráðið (þótt svo allir skrifuðu undir
„sömu laun fyrir sömu vinnu“ eða
þættust gera það).
Nú finnst þeim sem leggur eyra
við umræðunni sem þetta dæmi
hafi snúist við. Sá munur sem er á
kjörum fólks, kaupi og
tekjum, er talinn eins-
konar náttúrulögmál.
Ríkjandi tekjuskipting
er því eitthvað sem
telst sjálfsagt og eðli-
legt – og munurinn
ætti helst að vera enn
meiri til að markaðs-
öflin nytu sín betur.
Aftur á móti er sá
munur sem enn er á
körlum og konum inn-
an hvers tekju- og
valdahóps í samfélag-
inu talinn verkefni
sem unnt sé að leysa með pólitísk-
um aðgerðum og innrætingu.
Þessi þróun á sér fleiri rætur en
eina en hún er m.a. tengd því
hverju sú hreyfing fékk áorkað,
sem ruddist fram á kvennadaginn
mikla – og hverju hún fékk ekki
breytt. Eins og glöggt kemur fram
í bók Hildar Hákonardóttur, sem
byggist mest á textum þess tíma,
réðust konur fyrir 30 árum af
miklum krafti og hugviti gegn
ríkjandi hugmyndum um „nátt-
úrulega“ skiptingu hlutverka milli
kynja. Og konum hefur síðan um
margt tekist að breyta bæði við-
horfum og praxís í samfélaginu,
styrkja áræði og sjálfstraust
kvenna og bæta stöðu þeirra í
raun, þótt enn sé margt ógert eins
og oft hefur veri tíundað á síðast-
liðnum vikum. En konur sem
gerðu garðinn frægan fyrir 30 ár-
um, fóru um leið af stað með víð-
tækari og viðfelldnari hugmyndir
um jafnrétti en felast í áherslum
okkar tíma á að sjá verði til þess
að ríkar konur séu jafnmargir og
ríkir karlar, jafnmargir stór-
forstjórar af báðum kynjum – og
svo áfram niður allan tekjustigann.
Á þetta minnir bókin „Já, ég þori,
get og vil“ ágætlega. Þar er m.a.
vitnað til orða Vilborgar Harð-
ardóttur, sem vel og mikið kom við
sögu kvennadagsins, en hún sagði
á afmælisfundi um kvennaárið 25
árum síðar:
„Við vildum að konur kæmust í
áhrifastöður í þjóðfélaginu til að
færa með sér breytingu en ekki
bara til að komast við hlið karla,
breytingu sem þýddi ekki einungis
að yfirstéttarkonur fengju sömu
stöðu og karlar og verkakonur
sömu laun og verkakarlar.“
„Ekki bara til að komast við hlið
karla“ – þetta er afstaða sem flest-
um virðist gleymd. Fyrir 30 árum
fylgdu konur henni eftir með því
að leggja höfuðáherslu á að ræða
um og við láglaunafólk og hvetja
konur af þeim vettvangi til orða og
dáða. Nú eru breyttir tímar. Sú
umræða sem heyrist tekur mestöll
mið af því að það sé kauðalegt,
hallærislegt og úrelt að fjasa mikið
um þá og þær sem neðst standa í
kjarastiganum. Gott ef það er ekki
bara hugsað heldur sagt upphátt
að „það er eitthvað að hjá þessu
fólki“ – og þar með er fundin rétt-
læting fyrir því að þau sem eru á
sinni prívatuppleið, hvort heldur
karlar eða konur, tefji ekki fyrir
sér með því að tengja sig við
óspennandi og nafnlausa lúsera.
Síðan er haldið áfram þindarlausu
fjölmiðlasmjaðri um ofurkonur og
ofurstráka í rekstri og frægð –
kannski með nokkrum harmatölum
stundum um að því miður séu það
enn bara strákar sem hafa aðstöðu
til að taka sér nokkur hundruð
miljónir í kaupréttarsvartagaldri í
bönkum.
Gáum að þessu.
Hvers konar
jafnrétti og réttlæti?
Árni Bergmann fjallar um
kvennabaráttu sl. 30 ára ’Nú eru breyttir tímar.Sú umræða sem heyrist
tekur mestöll mið af því
að það sé kauðalegt,
hallærislegt og úrelt að
fjasa mikið um þá og
þær sem neðst standa í
kjarastiganum. ‘
Árni Bergmann
Höfundur er rithöfundur.
AÐ UNDANFÖRNU hefur nokk-
uð borið á því að ýmsir reyni mikið til
að fella pólitískt gengi Ingibjargar
Sólrúnar, formanns
Samfylkingarinnar.
Stækir íhaldsmenn
verja tíma sínum í
greinaskrif sem lýsa
„áhyggjum“ þeirra af
ástandi mála hjá Sam-
fylkingunni, fylgistap
og ósætti skv. lýs-
ingum skríbentanna.
Og allt Ingibjörgu Sól-
rúnu að kenna sbr. fyr-
irsagnir: „Sápukúlan
Ingibjörg Sólrún“ og
„Ingibjörg Sólrún –
Ræðusnilld á röngum
tíma“. Og í Stak-
steinum Morgunblaðs-
ins er nafnlaust gelt og
tuð gegn Ingibjörgu
sem passar lítt við hið
virðulega yfirbragð
sem blaðið að öllu
jöfnu tileinkar sér.
Sem áskrifandi í a.m.k.
þrjá áratugi þykja mér
skrif í Staksteinastíln-
um vera blettur á ann-
ars góðu blaði.
Ungur maður að
nafni Hjörtur J. Guðmundsson (einn
af ritstjórum vefritsins íhald.is) gerir
mikla atlögu sem eingöngu byggist á
niðurstöðum skoðanakannana (Mbl.
6. des.). Allur málatilbúnaður hans
hrynur ef næsta skoðanakönnun
sýnir vaxandi gengi Samfylking-
arinnar – Hjörtur er ekki mál-
efnalegri en svo. Annað nýlegt dæmi
um þessa iðju kemur frá Baldri Her-
mannssyni (Mbl. 3. des.). Grein sem
er ekkert nema fullyrðingar – engin
tilraun gerð til að styðja mál sitt með
rökum. Skrifkúnstir Baldurs eru sér-
kennilegar þar sem hann skrifar í
hring og fellir sína eigin spilaborg
með glæsibrag í lok greinar sinnar.
Í upphafi greinarinnar setur hann
fram kenningu um að síhækkandi
menntunarstig þjóðarinnar leiði til
þess að almenningur sjái í gegnum
„lýðskrum og blekkingar“ Ingi-
bjargar Sólrúnar. Eftir
útlistanir Baldurs á
stöðu Ingibjargar
(„vitlaus kona á vit-
lausum stað og vitlaus-
um tíma“ sem „vekur
góðlátlega fyrirlitn-
ingu“) og Samfylking-
arinnar lýkur hann
grein sinni með því spá
því að Vinstri grænir
hirði fylgið af Ingi-
björgu og verði næst-
stærsti flokkur lands-
ins eftir næstu
kosningar – („eins
geðslegir og þeir nú
eru“, skrifar Baldur).
En hvað varð þá um
hækkandi þekking-
arstig þjóðarinnar ef
væntanlegur næst-
stærsti flokkur lands-
ins nýtur góðs af fylgi-
shruni
Samfylkingarinnar
sem orsakaðist af auk-
inni menntun og þekk-
ingu kjósenda? Síaukin
menntun þjóðarinnar
hefði átt að leiða til útþurrkunar
Vinstri grænna ef upphafleg kenn-
ing Baldurs stæðist sínum eigin höf-
undi snúning!
Tíðni og innihald þessara stílæf-
inga sem hér hefur verið lýst gæti
bent til þess að um skipulagða her-
ferð væri að ræða – en ef svo er þá
þarf herforinginn, ef hann er þá til,
að vanda um fyrir fótgönguliðunum
og biðja þá um að vera málefnalegir.
En verði þeir við því þá hætta þessi
greinaskrif sennilega af sjálfu sér.
Menn í hlekkjum
hugarfarsins
Hjálmtýr Heiðdal svarar skrif-
um um fylgistap Samfylkingar
Hjálmtýr Heiðdal
’Sem áskrifandií a.m.k. þrjá ára-
tugi þykja mér
skrif í Stak-
steinastílnum
vera blettur á
annars góðu
blaði. ‘
Höfundur er
kvikmyndagerðarmaður.
RAFSÓL
Skipholti 33 • 105 Reykjavík
Sími:
553 5600
ENDURNÝJUN
OG VIÐHALD
E
i
n
n
t
v
e
i
r
o
g
þ
r
í
r
2
6
6
.0
0
2
lögg i l tu r ra fverk tak i
RÍKISSTJÓRNIN hefur lagt fram
frumvarp til laga um breytingu á laga-
ákvæðum er varða réttarstöðu sam-
kynhneigðra (sambúð, ættleiðingar,
tæknifrjóvgun). Það er svo sannarlega
ástæða til að fagna
þessu framtaki rík-
isstjórnarinnar. Hún
hefur nú gengið með
skörungshætti í að leið-
rétta þennan mismun
sem verið hefur við lýði.
Samkynhneigðum hefur
allt fram til þessa verið
meinað að sitja við sama
borð og þeir sem skil-
greina sig gagnkyn-
hneigða. Eins og málum
hefur verið háttað hing-
að til hefur samfélagið
flokkað samkynhneigða
sem væru þeir annars flokks þjóð-
félagsþegnar.
Þegar frumvarpið var fyrst kynnt
opinberlega var ekki annað hægt en
að finna fyrir ánægju yfir að vera þegn
þessa lands. Það sem gleður jafnframt
er að þetta frumvarp lítur ekki út fyrir
að vera neitt hálfkák. Heldur er geng-
ið alla leið. Eftir stendur þó að þjóð-
kirkjan og önnur trúfélög bregðist við
og opni á þann möguleika að samkyn-
hneigð pör geti gengið í heilagt hjóna-
band.
Með frumvarpinu er verið að rétta
hlut samkynhneigðra hvað varðar al-
menn sjálfsögð mannréttindi sem lúta
m.a. að vali á sambúðarformi og að
tveir einstaklingar sem eru í sam-
vistum geti nú skráð sambúð sína í
þjóðskrá á sameiginlegu lögheimili.
Samkynhneigðum verður ef frumvarp
þetta verður að lögum heimilað að
stofna til sambúðar með sömu rétt-
aráhrifum og gagnkyn-
hneigð pör.
Nú lítur svo út sem
tími fordóma og úreltra
hefða sé brátt að baki.
Það eru ekki einungis
samkynhneigðir sem
fagna heldur einnig allir
þeir sem búa yfir heil-
brigðri réttlætiskennd.
Við erum einstaklingar
sem eigum samleið, bú-
um á sömu plánetunni
og höfum þar af leiðandi
skyldur og ábyrgð gagn-
vart hvert öðru. Við
höfnum alls kyns mismunun og for-
dómum á grundvelli séreinkenna ein-
staklingsins hvort sem það er lit-
arháttur hans eða trúarbrögð. Hvers
vegna ættum við því að viðhalda mis-
munun á grundvelli kynhneigðar ein-
staklingsins?
Frumvarpið felur einnig í sér að
gerðar verði nauðsynlegar lagabreyt-
ingar til að tryggja að samkynhneigð
pör geti ættleitt börn og gengist undir
tæknifrjóvgun. Ef þetta frumvarp
verður að lögum verður samkyn-
hneigðum á sama hátt og gagnkyn-
hneigðum heimilaðar frumættleið-
ingar á íslenskum og erlendum
börnum. Í frumvarpinu er kveðið á um
að lesbískum pörum verði heimiluð að-
stoð með tæknifrjóvgun með sömu
rökum og skilmálum er varða gagn-
kynhneigð pör.
Það sem eftir stendur er að sjá
hvernig þjóðkirkjan og önnur trúfélög
ætla að bregðast við og þá sér í lagi
þeim þætti sem snýr að kirkjulegri
hjónavígslu fólks af sama kyni. Ein-
hvern veginn finnst manni að þeir sem
hafa valið það að ævistarfi að breiða út
boðskap kristinnar trúar hafi sjálfir
slíkan kærleik að bera að þeir líti á alla
menn sem jafna. Auðvitað þrífast inn-
an prestastéttarinnar ólíkar skoðanir
og viðhorf. Samt sem áður myndi mað-
ur ætla að þessir einstaklingar hafi
einmitt sóst eftir því að vera boðberar
kristinnar trúar af þvi að þeir eru sér-
staklega miklir mannvinir og hafi að
bera sterka réttlætiskennd. Í huga
hins sanna kærleiksríka manns þrífast
fordómar illa og gamlar hefðir og úrelt
viðhorf verða lítilvæg. Með kærleik-
ann að leiðarljósi blasa svörin við.
Ríkisstjórnin á hrós skilið
Kolbrún Baldursdóttir fjallar
um frumvarp um réttarstöðu
samkynhneigðra ’Í huga hins sanna kær-leiksríka manns þrífast
fordómar illa og gamlar
hefðir og úrelt viðhorf
verða lítilvæg.‘
Kolbrún Baldursdóttir
Höfundur er sálfræðingur.
ÞAÐ er deginum ljósara að tor-
færumótorhjólaíþróttir eru ekki
lengur jaðarsport. Mótorhjólaí-
þróttir hafa vaxið svo mikið að
gera má ráð fyrir
tvöföldun iðkenda ár-
lega síðastliðin fjögur
ár.
Ef ekki verður á
næstunni bætt úr
brýnni þörf á æf-
ingasvæðum stefnir
fljótlega í mikið
óefni.
Ástæða þess að ég
sting niður penna um
málefni vélhjólafólks
nú, er umræðan sem
fram fór á Alþingi á
dögunum um að-
stöðuleysi þessarar annars mjög
skemmtilegu og fjölskylduvænu
íþróttar.
Nú í ár hafa verið flutt til
landsins um 700 torfæruskráð
mótorhjól sem hvergi má aka
nema á þar til gerðum aksturs-
íþróttasvæðum. Einnig um 200
torfæruhjól til viðbótar sem hægt
er að götuskrá og aka má á göt-
um, en af öllum þessum hjólum
hefur verið greitt í ríkissjóð á
milli 250 til 350 milljónir í op-
inber gjöld sem renna í ríkissjóð
í formi tolla og virðisaukaskatt-
s.Eins og staðan er í dag fá eig-
endur þessara hjóla nánast ekk-
ert til baka frá ríkinu.
Þennan mikla áhuga á torfær-
umótorhjólum má eflaust þakka
góðu og öflugu
keppnishaldi vél-
hjólaíþróttaklúbba
víðsvegar um landið.
Ber þar hæst
keppni sem árlega er
haldin á Kirkjubæj-
arklaustri, en í síð-
ustu keppni voru
keppendur um 400
frá mörgum þjóðum,
en alls á keppn-
issvæðinu öllu um
2.500 manns. Miðað
við þennan fjölda
keppenda og áhorf-
enda er þetta einn af stærri
íþróttaviðburðum ársins á land-
inu.
Fyrir nokkru spurði Siv Frið-
leifsdóttir, fyrrum umhverf-
isráðherra, núverandi ráðherra
hvort ekki væri þörf á að fjölga
æfingarsvæðum fyrir torfær-
umótorhjól.
Ráðherra svaraði því til að
mikil þörf væri á að fjölga æfing-
arsvæðum, en vísaði á sveit-
Æfingarsvæði
fyrir torfæru-
mótorhjól
Ómar Jónsson fjallar
um æfingaaðstöðu fyrir
torfæruvélhjól
Ómar Jónsson