Fréttablaðið - 17.11.2005, Side 28

17. nóvember 2005 FIMMTUDAGUR
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 – prentmiðlar RITSTJÓRI: Kári Jónasson FRÉTTARITSTJÓRI: Sigurjón M. Egilsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FRÉTTASTJÓRI: Arndís Þorgeirsdóttir VARAFRÉTTASTJÓRI:
Trausti Hafliðason FULLTRÚI RITSTJÓRA: Guðmundur Magnússon RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir RITSTJÓRN OG AUGLÝSINGAR: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI:
550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is UMBROT: 365 – prentmiðlar PRENTVINNSLA:
Ísafoldarprentsmiðja ehf. DREIFING: Pósthúsið ehf. dreifing@posthusid.is Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá
blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871Frí heimsending • Pöntunarsími: 554-6999
www.jumbo.is
Ábyrgastir
Torfi Kristjánsson viðskiptafræðingur
fjallar um vaxtahækkun Landsbankans
á vefritinu Deiglunni í gær. Hann talar
um Landsbankannn sem „ábyrgasta
banka landsins“ og segir að gera megi
ráð fyrir að draga muni úr þenslu á
markaði ef áframhald verður á því að
aðilar hans hækki húsnæðisvexti sína
til einstaklinga. Torfa finnst forvitnilegt,
„að einkafyrirtæki sýni fyrirhyggju á
meðan að sjóður í eigu ríkisins hugsi
nánast eingöngu um samkeppni, en
ekki þróun á markaði og stöðugleika í
efnahagslífinu“.
Synjunarvaldið
Björn Bjarnason flutti erindi í stjórn-
málaskóla Sjálfstæðisflokksins á
þriðjudaginn. Hann segir á vefsíðu
sinni að hann hafi m.a. rætt um „þann
einstæða atburð, þegar Ólafur Ragnar
Grímsson beitti synjunarvaldinu á
fjölmiðlalögin“. Björn minnir á að á
landsfundi Sjálfstæðisflokksins hafi
verið samþykkt að afnema synjun-
arvaldið. „Það sé miklu nær að hafa
ákvæði í stjórnarskrá, sem mæli fyrir
um þjóðaratkvæðagreiðslu og geri ráð
fyrir því, að ákvörðun um hana hafi
aðdraganda sem byggist á gegnsæi
og umræðum, en byggist ekki á því,
að tekin sé ákvörðun fyrirvaralaust
og án alls efnislegs rökstuðnings og
ekki sé unnt að ræða hana, þar sem
ákvörðunin sé tekin af þeim, sem sé
ábyrgðarlaus af stjórnarathöfn-
um og friðhelgur. Erfitt sé að
átta sig á því, að stjórnar-
hættir af því tagi samrýmist
kröfum um skýra ábyrgð á
stjórnarathöfnum og þær
byggist á augljósum rökum“,
skrifar hann.
Vandlifað
DV slær því upp á forsíðu í gær að
Elín Hirst, fréttastjóri Sjónvarpsins, og
Kjartan Gunnarsson, framkvæmdastjóri
Sjálfstæðisflokksins, sem lengi hefur
verið talinn einn mesti valdamaður
landsins, hafi fundað á veitingahúsi í
vikunni. Af einhverjum ástæðum tengir
blaðið þetta við útkomu bókar
Jóns Ólafssonar. Elín upplýsir
hins vegar að þau Kjartan hittist
nokkrum sinnum í mánuði og
hafi gert það í tuttugu ár. Varla er
hægt að banna fólki að vera vinir,
en veruleikinn er líklega sá
að þessi nánu tengsl hafa
orðið kveikja að tortryggni
gagnvart fréttaflutningi
Sjónvarpsins. Það getur
verið vandlifað í litlu
þjóðfélagi.
gm@frettabladid.is
Margir virðast halda, að Ísland sé
stærra en það er. Á heimskortum
virðist eldgamla Ísafold yfirleitt
slaga hátt upp í Spán, þótt Spánn
sé að flatarmáli fimm sinnum
stærri en Ísland. Með líku lagi
virðist Grænland á mörgum kort-
um nálgast gervalla Afríku að
ummáli, en samt er Grænland í
reyndinni minna en Súdan – já,
Súdan! – að fermetratali. Mörg
heimskort eru villandi vegna
þess, að þau ýkja flatarmál landa
nálægt heimskautunum. Ísland er
í reyndinni miðlungsland, ef flat-
armálið er haft til marks. Af öllum
ríkjum heimsins, ríflega 200 tals-
ins, eru um 100 minni en Ísland, og
hin 100 eru stærri. Á mælikvarða
mannfjöldans er Ísland samt klár-
lega smáland, en samt ekki dverg-
ríki. Um 40 lönd eru fámennari en
Ísland. Það er álitlegur hópur.
Sjálfstæðum ríkjum hefur fjölgað
verulega síðan 1946, eða úr 76 upp
fyrir 200. Þegar nýlendustefn-
an byrjaði að líða undir lok um
og eftir miðja síðustu öld, hlaut
sjálfstæðum ríkjum að fjölga. Í
Afríku einni voru stofnuð 25 ný
ríki frá 1960 til 1964. Hrun komm-
únismans fjölgaði sjálfstæðum
ríkjum Austur-Evrópu um tíu og
Vestur-Asíu um sex. Helmingur
allra ríkja heimsins er minni – þ.e.
mannfærri en Danmörk með rösk-
ar fimm milljónir manna. Heim-
urinn er nú safn smáríkja, því að
smálöndin eru svo mörg og stór-
veldin fá. Evrópusambandið er
smáríkjasamband.
Skiptir stærðin máli? Mannfæð-
in er mesta félagsböl Íslendinga,
sagði Einar Benediktsson. Hann
og aðrir lögðu til, að Íslendingar
flyttu inn erlent vinnuafl í stórum
stíl til að stækka landið. Hugmynd-
in var þessi: það er engin leið að
bjóða Íslendingum viðunandi lífs-
kjör til langs tíma litið nema með
því að fjölga þeim nóg til að ná
því, sem eðlisfræðingar tóku síðar
að kalla „krítískan massa“, og
þennan krítíska fólksmassa töldu
þeir liggja langt yfir 100 þúsund,
sem var íbúafjöldi landsins 1925.
Í Aþenu til forna bjuggu 200.000
manns, og þar var ýmislegt eins
og það átti að vera. Feneyjar og
Flórens blómstruðu á miðöldum
með 115.000 og 70.000 íbúa, en þar
bjuggu menn að vísu í alfaraleið
ólíkt Íslendingum og gátu því leyft
sér mannfæðina. Ísland þurfti á
fleira fólki að halda til að bæta
sér upp óhagræðið af smæðinni og
fjarlægðinni frá öðrum löndum í
öllu samgönguleysinu.
Innilokunarmönnum, sem lögðust
af alefli gegn innflutningi erlends
fólks á sínum tíma, var umhugað
um þjóðernið, tunguna, menn-
inguna. Þeir höfðu ekki gleymt
því, að íslenzkan var beinlínis við
dauðans dyr á 18. öld líkt og prúss-
neskan gamla hafði áður verið
og írskan var síðar. Nú er prúss-
neskan dauð og grafin, en írskan
komst af með naumindum og lifir
enn sem opinber þjóðtunga Íra og
frumtunga, en þó aðeins að nafn-
inu til. Og íslenzkan er still going
strong. Opingáttarmenn höfðu
aðra sýn. Þeir litu svo á, að fjölg-
un mælenda íslenzkrar tungu um
þúsundir eða jafnvel tugi þúsunda
myndi efla þjóðarvitund okkar,
metnað og menningu. Þeir litu á
þjóðlega reisn og fólksfjölgun að
utan sem falskar andstæður. Inni-
lokunarmennirnir höfðu betur.
Íslendingar hafa flutt inn tiltölu-
lega lítið af erlendu fólki í tímans
rás, en þetta hefur samt verið að
breytast að undanförnu. Árið 2000
voru Íslendingar fæddir erlendis
tæp 6 prósent mannfjöldans líkt
og í Danmörku. Hlutfallið var um
2 prósent í báðum löndum 1960. Í
Bandaríkjunum hækkaði hlutfall
íbúa af erlendum uppruna úr 5
prósent 1960 í 12 prósent 2000.
Gamli ágreiningurinn um inn-
flutning vinnuafls gengur aftur í
umræðunni nú um kosti þess og
galla fyrir Íslendinga að ganga
inn í Evrópusambandið. Víglín-
urnar eru hinar sömu. Sumir líta
út fyrir landið og áfram veginn og
vilja, að Ísland stækki. Aðrir líta
inn á við og aftur í tímann og vilja
standa á varðbergi gegn erlend-
um áhrifum: þeir vilja, að Ísland
haldi áfram að vera smáland. Enn
aðrir vilja hvort tveggja og hugsa
sér, að stækkun Íslands þurfi
ekki endilega að tefla þjóðlegri
sérstöðu okkar í tvísýnu. Hefur
aðild að Evrópusambandinu rýrt
þjóðarvitund nokkurs núverandi
aðildarlands? Kannast nokkur við
það? Eru Svíar minni Svíar en þeir
voru? Svarið er nei. ■
Smálandafræði og föðurlandsást
Í DAG
MANNFÆÐ Í
LITLUM LÖNDUM
ÞORVALDUR
GYLFASON
Hefur aðild að Evrópusam-
bandinu rýrt þjóðarvitund
nokkurs núverandi aðildar-
lands? Kannast nokkur við
það? Eru Svíar minni Svíar en
þeir voru? Svarið er nei.
AUGL†SINGASÍMI
550 5000
FYLGIR FRÉTTABLA‹INU ALLA MI‹VIKUDAGA
Mest lesna
vi›skiptabla›i›
G
al
lu
p
k
ö
n
n
u
n
f
yr
ir
3
6
5
p
re
n
tm
i›
la
m
aí
2
0
0
5
.
Sauðfjárbændur hafa um árabil verið ein helsta lágtekju-stétt á Íslandi. Þeir stunda tímafreka og bindandi vinnu við afar erfið skilyrði. Launin hafa tæpast dugað til fram-
færslu fjölskyldu. Ofan á það bætist að þótt bændurnir framleiði
einhverja hollustu og bestu neysluvöru þjóðarinnar hefur þjóð-
félagsumræðan um atvinnugreinina og landbúnað í heild verið
neikvæð. Margt af gagnrýninni hefur að vísu verið réttmætt
– og raunar fremur beinst að ríkisvaldinu en bændum – en fram-
hjá því verður ekki horft að bændastéttin hefur tekið þetta til sín
og inn á sig. Umræðan hefur skapað letjandi og jafnvel þrúgandi
andrúmsloft í kringum sauðfjárbúskapinn og lífið í sveitunum.
Í þessu ljósi eru þær uppörvandi fréttirnar af stöðu sauðfjár-
ræktar á Íslandi sem birtust í gær í Markaðinum, sérriti Frétta-
blaðsins um viðskipti. Hagur sauðfjárbænda virðist smám saman
vera að batna í kjölfar hagræðingar hjá sláturhúsum, stækkun-
ar meðalbúsins og áframhaldandi tæknivæðingar. Aukin eftir-
spurn eftir sauðfjárafurðum hefur síðan leitt til verðhækkana
til bænda. Að vísu er enn borgað með atvinnugreininni úr ríkis-
sjóði, þrír milljarðar á ári, en opinberir styrkir til landbúnaðar
hafa þó dregist saman á undanförnum árum auk þess sem nýting
þeirra hefur batnað. Sem stendur sjá menn kannski ekki fyrir
sér að sauðfjárbúskapur geti staðið á eigin fótum, en vel má vera
að það breytist þegar fram líða stundir. Í því sambandi er rétt að
benda á hinar miklu breytingar sem orðið hafa á fjárhagslegum
aðstæðum mjólkurbúskapar hér á landi. Mjólkurkvóti gengur
nú kaupum og sölum sem hefðu þótt ótrúlegar fréttir fyrir ekki
mörgum árum.
Í fréttaskýringu Markaðarins í gær er haft eftir Jóhannesi
Sigfússyni, formanni Landssambands sauðfjárbænda, að ekki
séu forsendur til að lifa eingöngu af fjárbúskap nema vera með
500 fjár eða fleiri. Núverandi meðalbú með um 300 fjár þarf
því að bæta sig talsvert. En Jóhannes segir að fleiri en áður séu
farnir að líta á sauðfjárbúskapinn sem alvöru atvinnugrein og
það er auðvitað framfaraspor.
Velta sauðfjárbúanna verður kannski aldrei mjög mikil
þannig að bændur verði hátekjustétt, en hún verður að komast á
það stig að atvinnugreinin verði lífvænleg og kjörin viðunandi.
Það mun duga til að halda búskapnum við – og þar með hinum
dreifðu byggðum – enda er ástæðan fyrir því að bændur stunda
sauðfjárrækt þrátt fyrir erfið skilyrði ekki bara sú að þeir séu
fastir á sínum heimaslóðum og geti ekki brugðið búi; þetta er
líka val þeirra – þetta er gefandi atvinna fyrir þá sem vilja vera í
tengslum við náttúruna og í hæfilegri fjarlægð frá ýmsum fylgi-
fiskum þéttbýlismenningar. ■
SJÓNARMIÐ
GUÐMUNDUR MAGNÚSSON
Sauðfjárbúskapur virðist vera að rétta
úr kútnum.
Viðreisn í sveitum
landsins
Velta sauðfjárbúanna verður kannski aldrei mjög
mikil þannig að bændur verði hátekjustétt, en hún
verður að komast á það stig að atvinnugreinin verði
lífvænleg og kjörin viðunandi.