Fréttablaðið - 17.11.2005, Qupperneq 32

17. nóvember 2005 FIMMTUDAGUR
Misstir þú af Sálinni í Köben? Þú sérð hana á
YFIR 1.000 TÓNLISTARMYNDBÖND!
FRÍTT Í 14 DAGA!
Við hjá tónlist.is höfum aukið þjónustu okkar og opnum
nú sjónvarpsstöð með tónlistarmyndböndum
þar sem þú stjórnar dagskránni. Yfir 1.000 myndbönd og
tónleikar með íslenskum og erlendum listamönnum.
Fáðu prufuáskrift í 14 daga og þar með aðgang að
50.000 íslenskum lögum og yfir 1.000
tónlistarmyndböndum.
TONLIST.IS
Sífellt fleiri óhæfuverk Banda-
ríkjahers hafa komið upp á yfir-
borðið á síðustu mánuðum. Svo
virðist sem bandarískir fjölmiðlar
séu loksins að taka við sér og opna
augun eftir að hafa gegnt lykilhlut-
verki í að sannfæra bandarískan
almenning og fréttastofur Vestur-
landa um réttmæti stríðsaðgerða
síðustu ára eftir forskrift spuna-
meistara Bush stjórnarinnar.
Uppljóstranir The Washington
Post um leynileg fangelsi sem
notuðu eru í þeim tilgagni að fela
handtekna menn fyrir þeim sem
eiga að fylgjast með að þeir hljóti
mannsæmandi meðferð eru ekk-
ert annað en skelfileg staðfesting
á því sem marga hefur grunað í
nokkurn tíma. Viðbrögð Banda-
ríkjastjórnar eru athygliverð.
Neita tilvist slíkra fangelsa en
fyrirskipa jafnframt rannsókn á
því hver lak upplýsingunum um
þau til blaðamanna The Washing-
ton Post. Í kjölfarið bárust fréttir
í fréttaritinu Time af handtöku
Manadel al-Jamadi, uppreisnar-
manns sem talinn var tengjast
sprengingum í Bagdad. Eftir að
hafa verið yfirheyrður í 90 mín-
útur, í hinu alræmda Abu Ghraib
fangelsi, var hann úrskurðaður
látinn vegna köfnunar og af áverk-
um af völdum bareflis samkvæmt
krufningarskýrslum sem blaðið
hefur undir höndum. Síðar birtust
myndir á netinu af hermönnum
brosandi yfir líkinu. Leyniþjón-
ustumaðurinn Mark Swanner sem
yfirheyrði manninn kannast ekki
við neitt og starfar enn fyrir CIA.
Við fréttir sem þessar, sem
virðast byggðar á nokkuð áreið-
anlegum heimildum, er ekki
nema von að tvær grímur renni á
þá sem stutt hafa einarðlega allar
aðgerðir sem varða stríð gegn
hryðjuverkum. Enda er svo komið
að stjórnmálamenn í Bandaríkj-
unum eru loksins að vakna upp af
þyrnirósarsvefni sínum gagnvart
framgöngu hersins í Írak og víðar.
Öldungardeildarþingmaðurinn
John MCain, sem sjálfur var
pyntaður í Víetnamstríðinu, lýsti
því til dæmis yfir fyrir skömmu
að pyntingar ættu ekki að líðast af
hálfu Bandríkjahers. Stjórnmálin
eru komin heldur lengra í Bret-
landi þar sem senn hyllir undir
endalok ferils Tony Blair eftir að
þingið hafnaði tillögu stjórnar-
innar um að ganga á borgaraleg
réttindi til varnar hryðjuverkum.
Til marks um hversu úr takti við
raunveruleikann forsætisráðherr-
ann breski virðist orðinn lét hann
hafa eftir sér að það væri í góðu
lagi að tapa atkvæðagreiðslu ef
maður hefði góðan málstað. Mál-
staður sá að heimila fangelsun
fólks án sérstakrar ástæðu í allt
að þrjá mánuði.
Út af standa viðbrögð Íslend-
inga við göslaralegri framgöngu
haukanna í Washington. Við getum
ekki látið það óátalið að hluti af
hernaðaraðgerðum sem ríkis-
stjórnin styður felist í að kæfa
handtekna menn með plastpoka
og birta myndir af stirðnuðum
búk þess handtekna með glottandi
böðlunum. Er ekki kominn tími
til þess að Íslendingar mótmæli
með formlegum hætti við banda-
rísk stjórnvöld framgöngu þeirra
í hryðjuverkastríðinu? Þögnin er
ekkert annað en aumlegt sam-
þykki við því að fótum séu troðin
grunngildi vestrænna þjóða. Gildi
sem hryðjuverkastríðið snérist
upphaflega um að vernda fyrir
óðum öfgamönnum.
Höfundur er laganemi.
Fordæmum pyndingar
Bush stjórnarinnar
UMRÆÐAN
PYNDINGAR
HAUKUR LOGI KARLSSON
Við getum ekki látið það óátal-
ið að hluti af hernaðaraðgerð-
um sem ríkisstjórnin styður
felist í að kæfa handtekna
menn með plastpoka og birta
myndir af stirðnuðum búk
þess handtekna með glottandi
böðlunum.
Leiðari Fréttablaðsins þann 10.
nóvember endurómar fullyrðing-
ar Hafró um að veitt hafi verið
umfram ráðgjöf í 30 ár. Nokkurs
konar uppsafnaður vandi stjórn-
málamanna og gráðugra sjó-
manna.
Það er ekki hægt að líkja
afrakstri fiskstofns við vexti á
bankabók. Það eru mjög vafasöm
fræði að hægt sé að geyma fisk
um árabil í hafinu og láta hann
vaxa. Vöxtur einstaklinga hlýt-
ur að fara eftir fæðuframboði og
fjölda einstaklinga sem eru í sam-
keppni um fæðuna.
Þetta er álíka og ef að einhver
bóndi léti sér detta í hug að slá
annað hvort ár og fá sama hey-
feng og slægi hann árlega. Ekki er
bóndanum heldur straffað ef hann
slær tvisvar, sprettan árið eftir
verður sú sama, ef ekki meiri,
minni sina og grasið tekur fyrr
við sér.
Þá myndi bóndanum þykja fjar-
stæðukennt að kenna afa sínum
um lélega uppskeru, en gamli
maðurinn var vanur að slá niður
í rót.
Það verður að skoða rök Hafró
um umframveiði í þessu ljósi: Þeir
kenna uppsafnaðri veiði umfram
ráðleggingar, takið eftir umfram
ráðleggingar, vera orsök minni
þorskstofns nú. Í sjálfu sér er það
alger líffræðileg della að rekja
afrakstur Íslandsmiða nú út frá
meintri umframveiði fyrir mörg-
um áratugum síðan. Miklu nær
væri að líta til þeirra skilyrða
sem nú eru í lífríkinu og samspils
fæðuframboðs vaxtar.
Staðreynd málsins er hins
vegar sú að 1983 lögðu þeir til að
dregið yrði úr afla, frá 300 þús-
und tonnum í 200 þúsund tonn
til þess að koma í veg fyrir hrun
þorskstofnsins, en aflinn hafði þá
minnkað úr 480 þúsund tonnum
1981 eftir að farið hafði verið að
ráðleggingum Hafró um stækkun
möskva til að auka nýtingu stofns-
ins, leyfa fiskinum að vaxa eins og
sagt var.
Þegar ráðlegging um stækkun
möskva hafði brugðist, vegna þess
að fæðuframboðið stóð ekki undir
aukinni friðun, fiskurinn léttist
og féll úr hor, hljóðaði ráðgjöfin
upp á frekari aflasamdrátt.
Allir vita hvernig komið er, afl-
inn er um 200 þúsund tonn, nokk-
uð sem þótti arfaslakt þegar lagt
var af stað með ráðgjöfina. Nú, 23
árum seinna, er nýjasta og frum-
legasta ráðgjöfin: Veiða minna því
of mikið hefur verið veitt undan-
farin 30 ár!
Haldinn er fundur þar sem
valdir erlendir valinkunnir sér-
fræðingar eru látnir taka undir
splunkunýja ráðgjöf sem er að
veiða enn minna. Hvernig ætli
fjárstofn og beitarlönd litu út hjá
bónda sem hætti að slátra í nokk-
ur ár?
Ein röksemdin er sögð vera
hnignun „þorskstofnsins sé ekki
sér íslenskt fyrirbrigði því víða
er svipað ástand þorskstofna og
hér, og sums staðar jafnvel mun
verra“. Hvernig væri að snúa rök-
semdafærslunni við og segja: Alls
staðar þar sem reynt hefur verið
að byggja upp þorskstofna með því
að draga úr veiðum er niðurstað-
an á einn veg: Afli hefur minnkað
og stofnarnir mælast miklu minni
né en þegar lagt var af stað í upp-
byggingu með friðun.
Þetta á við um Norðursjóinn
þar sem þorskafli er orðin sára-
lítill, enda búið að farga flotanum,
írska hafið þar sem afli hefur fall-
ið úr 15 þúsund tonnum í 3 þúsund
tonn eftir um 20 ára niðurskurð
samkvæmt ráðgjöf Alþjóða Haf-
rannsóknarráðið og allir þekkja
Kanadadæmið þar sem miðunum
var lokað eftir nokkurra ára til-
raunir með því að stunda sams
konar kjörveiði, allt að ráðum
fiskifræðinga.
Í lokin er rétt að nefna ástand
þorskstofnsins í Barentshafi, en
þar hefur það reglan að um ára-
tuga skeið hefur verið veitt langt
umfram ráðgjöf Alþjóðahafrann-
sóknaráðsins og virðist sem að
þorskstofninn þar gefi gríðarleg-
an afla langt umfram væntingar
og allar hrakspár.
Höfundur er þingmaður Frjáls-
lynda flokksins.
Veitt of mikið fyrir 30 árum AF NETINU
Stórmerkilegt
Það er auðvitað stórmerkilegt að í yfir
þúsund ár hefur íslenski heimilisköttur-
inn undantekningarlítið farið frjáls ferða
sinna inn og út úr híbýlum manna í
góðu samkomulagi við heimilisfólk sitt.
Hann hefur haft sína hentisemi en um
leið bægt frá meindýrum á heimilum og
útihúsum. Því til viðbótar er hann þeim
sem það líkar ómetanlegur félagsskapur.
Betri ábreiða á köldum vetrarkvöldum en
malandi heimilisköttur er vandfundin.
Vefþjóðviljinn á andriki.is
Listin að selja sig
Að mörgu þarf að huga þegar kemur að
því að þróa með sér fagmannlega fram-
komu, á vinnustað eða utan, en eitt af því
almikilvægasta er að þykjast. Mæta á svæð-
ið, sveittur og stressaður, en tala af öryggi
og útgeislun og láta alla halda að þetta
sé minnsta mál í heimi. Ná að sýna sinn
heillandi innri mann og tala við hvern og
einn í salnum eins og þetta séu einfaldlega
samræður. Því að þetta er grundvallaratriði,
hvort sem um er að ræða stjórnendur fyr-
irtækja eða fólk að mæta í atvinnuviðtal og
hefur aðeins nokkrar mínútur til þess að
koma sér á framfæri og selja sig.
Guðrún Inga Torfadóttir á tikin.is
Amma í endurvinnsluna
Þegar enginn sýnilegur munur er á per-
sónulegum bréfum og markaðsefni, mun
það leiða til þess að við lesum mark-
aðsefnið eða hættum við einfaldlega að
gleðjast þegar okkur eru send persónuleg
bréf? Munu bréfin frá Ömmu fara beint
í endurvinnsluna, eins og kemur af og
til fyrir tölvupóst sem drukknað hefur í
spamflóði?
Og auglýsendur sérstaklega þurfa að
spyrja sig: er ekki hætt við að svekktir
neytendur beini viðskiptum sínum annað,
einmitt vegna þess að tæknin virkar?
Bjarni Rúnar Einarsson á hugsandi.is
Risaeðlur upp á punt
Birna Smith má trúa því að hún geti talað
við stofnfrumurnar sínar og gert við DNA
með heilun. En hún má ekki jafna þess-
um fjarstæðukenndu hugmyndum við
vísindalega viðurkenndar aðferðir sem
styðjast við rannsóknir. Vonandi hefur
hún ekki heilaþvegið almenning með
vitleysunni. Þá gætum við alveg eins gefið
skynsemina upp á bátinn og trúað því að
guð hafi skapað heiminn í sinni mynd
og að beinagrindur risaeðlanna séu ekki
tákn um þróun lífs á jörðu heldur bara...
svona upp á punt.
Sverrir Ingi Gunnarsson á djoflaeyjan.
com
UMRÆÐAN
HNIGNUN ÞORSKS-
STOFNSINS
SIGURJÓN ÞÓRÐARSON
Það er ekki hægt að líkja
afrakstri fiskstofns við vexti á
bankabók.