Fréttablaðið - 17.11.2005, Síða 68

17. nóvember 2005 FIMMTUDAGUR44
bio@frettabladid.is
Hvað finnst þér?
Kæri Kópavogsbúi
Þín skoðun skiptir máli!
Íbúaþing í Lindaskóla, laugardaginn 19. nóvember
Sjá nánar um dagskrána á www.kopavogur.is
Líttu inn milli kl. 10-16
M
IX
A
•
fí
t
•
5
0
9
8
8
Getur djöfullinn tekið sér
bólfestu í mannslíkamanum
og eru til ill öfl sem sveima
allt í kringum okkur? Alveg
síðan Regan MacNeil var
andsetin í The Exorcist hafa
særingar verið kvikmynda-
gerðarmönnum hugleiknar
og nú er komin mynd með
nýju fórnarlambi. Freyr
Gígja Gunnarsson kynnti
sér hvort ótti við illa anda
ætti sér einhverja stoð í
veruleikanum.
Slíkur var áhrifamáttur The Exor-
cist að margir unglingar á sínum
tíma þorðu ekki að sofa með opinn
glugga og vildu hafa ljósið kveikt.
Tilfelli andsetninga keyrðu fram
úr öllu hófi. Séra Merrin barðist
hetjulega við djöfulinn með Biblí-
una eina að vopni og enn þann
dag í dag er myndin talin meðal
bestu spennuhrollvekja sögunnar.
Leikstjóranum William Friedkin
tókst með einhverjum hætti að
sannfæra almenning um að and-
setningar gætu raunverulega átt
sér stað og að til væru menn sem
særðu burt djöfulinn.
Saga Anneliese Michel
The Exorcism of Emily Rose er
að hluta til byggð á sannsögulegri
sögu Anneliese Michel en hún var
venjuleg stúlka sem ólst upp í góðu
yfirlæti hjá kaþólskum foreldrum
sínum. Þegar Anneliese var sextán
ára varð hún þess vör að líkaminn
lét ekki að stjórn. Eftir því sem
áhrifin urðu magnaðri var hún lögð
inn á geðsjúkrahús þar sem kvill-
arnir ágerðust með degi hverjum.
Smám saman sannfærðust foreldr-
arnir um að stúlkan væri andsetin.
Raddir hinna illu anda sögðu að hún
myndi brenna í helvíti og stúlkan
neitaði að matast heldur drakk
eigið þvag og nærðist á flugum
og köngulóm. Þá svaf Michel ekki
uppi í rúmi heldur lagðist til svefns
á köldu gólfi geðsjúkrahússsins.
Sex árum eftir að Michel veikt-
ist samþykkti kaþólska kirkjan í
Þýskalandi að framkvæmd skyldi
særing og hún fyrirskipuð af
Josef Stangl, biskupnum í Würz-
burg. Séra Arnold Renz og sókn-
arprestur Michel, Ernst Alt, voru
fengnir til að framkvæma hina
miklu særingu samkvæmt „Ritu-
ale Romanum“ en undirstöðurnar
fyrir þeirri athöfn hafa verið við
lýði síðan á 17. öld. Kaþólska kirkj-
an áleit að þar sem engar vísinda-
legar útskýringar hefðu fengist
á atferli Anneliese hlyti hún að
vera andsetin auk þess sem hefð-
bundnar geðlækningar bitu ekkert
á hana. Var jafnvel talið að Adolf
Hitler, Neró og Kain auk annarra
smádjöfla hefðu sest að í líkama
hennar. Árásir þessara djöfla voru
svo kraftmiklar að þrír karlmenn
þurftu að halda henni og stund-
um varð að tjóðra stúlkuna niður.
Eftir nánast stanslausar særingar
í tvö ár lést Anneliese. Fjölskylda
hennar tók upp þessar athafnir og
á þeim má stundum heyra „djöful-
legar“ samræður. Þrátt fyrir að
prestunum tveimur hefði tekist að
slá á einkennin voru þeir sóttir til
saka í Klingenberg-réttarhöldun-
um sem vöktu mikla athygli. Þar
voru þeir dæmdir fyrir vanrækslu
en dánardómstjóri úrskurðaði að
Anneliese hefði látist af völdum
vannæringar.
Bannað að hafa samband við
andaheiminn
Að sögn Bjarna Randvers Sigur-
vinssonar, stundakennara við
guðfræðideild Háskóla Íslands,
er meðal kristinna manna sem
persónugera ill öfl talað um að
reka út illa anda. Innan kaþólsku
kirkjunar sé hugtakið særing
meira notað en þá þurfi sjúkling-
ur að uppfylla mörg skilyrði til að
geta talist andsetinn. „Kaþólska
kirkjan er ekki andsnúin geðlækn-
ingum enda telur hún að leita eigi
allra leiða til að lækna þann sjúka
með öllum tiltækum ráðum áður
en farið er út í særingar,“ útskýrir
Bjarni. Hann segir þær byggjast á
klassískri hugmynd um að til séu
ill öfl sem séu persónuleg. „Flest-
ar kenningar halda því fram að hér
séu á ferðinni fyrrverandi englar
Guðs sem hafi fallið og snúið baki
við honum. Þó má finna kenningar
þess efnis að þetta sé látið fólk eða
vanþroska sálir sem eru án Guðs,“
útskýrir hann.
Að sögn Bjarna kom mann-
fræðingurinn Charles H. Kraft
með áhugaverðar áherslur í bók-
inni Defeating The Dark Angels.
Hann kýs þar að líkja illum öndum
við rottur sem lifi á ruslahaugum.
„Hann taldi andana ekki vera
vandamálið heldur ruslahaugana
og til að losna við illu andana ætti
fyrst að losa manneskjuna við
ruslið,“ útskýrir Bjarni en höf-
undurinn vildi meina að særingar
eða brottrekstur illra anda ættu
að vera í formi sálgæslu.
Dæmi um andsetningar hafa átt
sér stað í íslensku trúarlífi og í bók-
inni „Íslenskir kristniboðar segja
frá“ er meðal annars að finna frá-
sögn séra Helga Hróbjartssonar frá
Eþíópíu en þar rak hann út illan anda
sem hægt var að tala við á norsku
eða íslensku. „Ég veit um dæmi
þess innan nokkurra trúfélaga að
illir andar hafa verið reknir út úr
fólki,“ bætir Bjarni við.
Manneskja sem er heil í sinni
trú getur samkvæmt kristinni hefð
sagt illum anda að þegja og rekið
hann út í Jesú nafni. „Það sem
skiptir mestu máli í þessum efnum
er að fylgja leiðsögn Guðs en hefð-
bundin sjónarmið flestra kristinna
vakningahreyfinga gera ráð fyrir
því að illi andinn geti snúið aftur
ef einstaklingurinn bætir ekki ráð
sitt,“ segir Bjarni og bætir enn
fremur við að rætur alls þessa sé
að finna í varnaðarorðum Biblí-
unnar gegn því að hafa samband
við andaheiminn en ekki Guð sjálf-
an. „Andsetningin í skáldsögunni
The Exorcist eða Haldin illum
anda er skýrð sem afleiðing anda-
glass. Hreyfingar eins og spírit-
ismi hafa af sömu ástæðum verið
litnar hornauga meðal vakninga-
hreyfinga innan Þjóðkirkjunnar
vegna þess að þar er verið að leita
frétta af hinum framliðnu.“
freyrgigja@frettabladid.is
Rottur á ruslahaugum?
THE EXORCIST William Friedkin tókst að búa til einstaka mynd um það þegar djöfullinn sest
að í líkama lítillar stúlku. Þótt myndin komist ekki í hálfkvisti við þann hrylling sem leyfður
er í dag tókst Friedkin engu að síður að gera heila kynslóð hrædda við andsetningar.
Oh the things I do for England
James Bond þurfti að leggja ýmislegt á sig fyrir
krúnuna en þarna var hann um það bil að fara að
njóta ásta með Helgu Brandt.
Þegar Nicolas Coppola dreymdi um að verða kvikmynda-
stjarna varð hann að gera upp við sig hvort það yrði á kostnað
frændans, Francis Ford Coppola, eða að hann myndi brjóta
sér leið til metorða á eigin forsendum. Nicolas lék þó í sínum
fyrstu myndum undir föðurnafninu og kom meðal annars fram
undir Coppola-nafninu í Fast Times at Ridgemont High. Það
nýttist honum vissulega að frændi var einn af stórlöxunum í
Hollywood, en hann hafði í hyggju að koma sér á framfæri upp
á eigin spýtur.
Hann breytti nafni sínu í Nicolas Cage þegar hann tók að
sér hlutverk í Rumble Fish enda var hún leikstýrð af frændan-
um fræga. Cage hélt þó áfram að vinna undir leiðsögn Coppola.
Hann fór á kostum í Peggy Sue Got Married en þegar Cage lauk
samstarfi sínu með frænda sýndi hann svo ekki varð um villst að
hann gat vel staðið á eigin fótum. Raising Arizona og Moonstruck
sönnuðu ótvíræða hæfileika hans.
Eitt af eftirminnilegustu hlutverkum Cage er þó án nokkurs
vafa í kvikmynd David Lynch, Wild at Heart. Myndin gerði allt
brjálað en Cage fór á kostum sem Elvis-aðdáandinn Sailor Ripley.
Leikarinn varð gríðarlega vinsæll en því miður fylgdu nokkrar
miðlungsmyndir í kjölfarið. Hann steig þó fram á sjónarsviðið
sem heilsteyptur leik-
ari þegar hann hreppti
óskarinn fyrir Leaving Las
Vegas.
Síðan hefur Cage getað
valið sér hlutverk en hann
hefur verið ötull við að taka
að sér leik í vönduðum
myndum til jafns við ekta
Hollywood-framleiðslu á
borð við The Rock, Con Air
eða Face/Off. Þetta hefur
reyndar verið tilhneigingin
hjá flestum stórstjörnum
Englaborgarinnar en fáum
hefur tekist jafn vel upp og
Cage.
Einkalíf leikarans hefur yfirleitt vakið mikla athygli en hann var
um tíma giftur Lisu Marie Presley, dóttur Elvis Presley. Þar sem
Cage er mikill Elvis-aðdáandi var haft á orði að Lisa væri bara enn
einn safngripurinn sem Cage hefði komið höndum yfir.
Braust undan nafni frændans
NICOLAS CAGE Einn af allra
skemmtilegustu leikurum kvik-
myndaborgarinnar og hefur tekist
að brúa bilið milli Hollywood-fram-
leiðslunnar og „vandaðri“ mynda.
FRUMSÝNDAR UM HELGINA
Serenity
Internet Movie Database 8,6 / 10
Rottentomatoes.com 80% / Fersk
Metacritic.com 9,3 / 10
The Exorcism of Emily Rose
Internet Movie Database 6,7 / 10
Rottentomatoes.com 43% / Rotin
Metacritic.com 7,1 / 10
Lord of War
Internet Movie Database 7,4 / 10
Rottentomatoes.com 58% / Rotin
Metacritic.com 7,2 / 10
Waiting
Internet Movie Database 7,0 / 10
Rottentomatoes.com 32% / Rotin
Metacritic.com 4,0 / 10
Ekki missa af...
A History of Violence með Viggo
Mortensen og Ed Harris að ógleymdum
William Hurt. Ótrúlega vægðarlausu
ofbeldi blandað saman við fjölskyldu-
drama og ást. David Cronenberg sannar
að hann getur gert myndir með venju-
legum söguþræði þó að andi hans svífi
yfir vötnum.