Réttur - 01.05.1961, Blaðsíða 50

210
R E T T U R
búskussa. Við höfum séð þetta fólk berjast við guð sinn,
veðrið, ærnar, kaupmanninn, hreppstjórann og sjálft sig. Um
þetta fólk höfum við lesið magnaðar hetjusögur eins og Sjálf-
stætt fólk og kliðmjúkar, lýriskar sögur eins og Fjallið og
draumurinn. En verkamaðurinn hefur einhvern veginn orð-
ið útundan.
Auðvitað hefur það sína þýðingu í þessu máli, að verka-
lýðurinn er ung stétt í landinu; íslendingar hafa verið
hændaþjóð í margar aldir, en verkamenn koma til sögu sem
þýðingarmikið afl fyrir aðeins þrem til fjórum áratugum.
En slík skýring nægir ekki. Ef að er gáð kemur í ljós, að í
bókmenntum tímahilsins 1930—40 skipaði verkalýðurinn
allveglegan sess, en síðan liefur vegur hans farið minnk-
andi. íslenzkir rithöfundar skrifuðu á sínum tíma töluvert
um upphaf verkalýðshreyfingarinnar, um fyrstu verkföllin,
um átökin við Bogesena landsins, um harða lífsbaráttu
kreppuáranna. Það nægir að minna á menn eins og Halldór
Stefánsson og Halldór Laxness. En það er eins og numið
hafi verið staðar við þetta tímahil. Svo mikið er víst, að það
hefur ekki verið skrifað stórt episkt verk um hinn íslenzka
verkamann, enginn rithöfundur hefur sagt okkur ýtarlega
lífssögu heillar kynslóðar þessarar ungu stéttar. Við höfum
orðið að leita til frænda okkar til að fylla þessa eyðu og
lesa Pelle Erohreren á dönsku. Okkar mesta verkalýðsskáld-
saga er Salka Valka, ágætt verk, en mjög takmarkað í tíma
og rúmi, og þar að auki hefur eiginlega enginn tekið upp
þráðinn þar sem Halldór hætti árið 1933.*) Síðan ofan-
greindu tímahili lauk hefui verkamaður yfirleitt ekki stað-
ið í brennipúnkti hókmenntaverks, helzt hefur honum skotið
*) Ég verð að gera þann fyrirvara, að þetta greinarkorn er skrifað við mjög
takmarkaðan íslenzkan bókakost, og þess vegna er hætt við að nokkrar óná-
kvæmni gæti í fullyrðingum. Ég vona samt, að heildarlínur séu dregnar á rétt-
um forsendum,