Réttur - 01.01.1971, Blaðsíða 12

Varlin.
Jourde.
Valliant.
Nú á utmánuðum mun þess minnzt víða um
lönd, að öld er liðin síðan verkalýður í Parísarborg
tók ríkisvaldið í sínar hendur og grundvallaði fyrsta
verkalýðsríki sögunnar. Parísarkommúnan er af
þessum sökum einn merkasti viðburður I sögu
sósíalismans. Þótt henni yrði ekki langra lífdaga
auðið — liðlega tveggja mánaða — gafst komm-
únörðunum timi til að heimfæra til þjóðfélagsins
ýmsar þær hugmyndir um félagslegt jafnrétti og
frelsun hins vinnandi lýðs sem lærifeður sósíal-
ismans höfðu mótað um og eftir miðja 19. öld.
Engan skyldi undra, að atkvæðamesti lærifaðir-
inn, Karl Marx, fylgdist af lífi og sál með hinni
einstæðu tilraunastarfsemi sem Kommúnan var.
Tveim dögum eftir að síðasta vígi hennar féll fyrir
liðssveitum frönsku stórborgarastéttarinnar — 30.
maí 1871 — lauk hann við rit sitt Borgarastriðið í
Frakklandi, en það var síðan gefið út sem ávarp
sambandsráðs Alþjóðasambands verkamanna. I
þessu riti lagði lærifaðirinn mælistiku kenningar-
innar á félagslegar og pólitískar athafnir kommún-
arðanna. Ályktanirnar, sem hann dró af þessum
athöfnum, urðu byltingarmönnum framtíðar að leið-
arvísi. Þannig birtist, í fræði og starfi Leníns, ó-
slitið samhengi milli Kommúnunnar og Október-
byltingarinnar. Andi Parísarkommúnunnar sveif yfir
vötnum Pétursborgar 1917.
Hér á landi var Kommúnunnar minnzt á verðugan
hátt fyrir þremur árum, þegar hið klassíska rit Marx
um Borgarastríðið í Frakklandi var gefið út.1)
Lesendur Réttar eru eindregið hvattir til að gjalda
verkalýð Parisar þakkarskuld með því að lesa rit-
gjörð Marx.
Marx segir svo á einum stað, að „hin mikla
þjóðfélagsaðgerð Kommúnunnar fólst i hinni starf-
sömu tilveru hennar sjálfrar." Hún markaðist af
þrotlausri baráttu fyrir tilveru sinni og róttæku
sköpunarstarfi óbreyttra verkamanna sem „voguðu
sér fyrsta sinni að snerta við stjórnarforréttindum
„náttúrulegra yfirboðara" sinna, eignamannanna, og
unnu störf sín við erfiðari skilyrði en til eru dæmi
um, yfirlætislausir, samvizkusamir og ötulir-) 57 af
72 ævidögum sínum átti Kommúnan I styrjöld/1)
') K. Marx og F. Engels: Úrvalsrit, 2. bindi. Heims-
kringla 1968.
'-) K. Marx: Borgarastríðið I Frakklandi, Úrvals-
rit, bls. 273.
ð) Greinargóð frásögn af gangi atburða birtist í
Rétti, 2. h. 1961, í tilefni 90 ára afmælis Kommún-
unnar. Hjalti Kristgeirsson tók saman.
12