Réttur - 01.01.1971, Page 49

sósíalistisku skáldanna. Engin rit hvort stór né smá
höfðu enn verið þýdd eftir Marx eða Engels. Einu
bækurnar, sem ritaðar voru frá sósíalistisku sjón-
armiði og þýddar höfðu verið á islenzku voru
„Þjóðmennlngarsaga Norðurálfu" eftir danska sósí-
alistann Gustav Bang, þar sem lokakaflinn var um
sósialismann og svo skáldsögur eftir Upton Sinclair
og Jack London.
Þá var það að einn af ungu stúdentunum frá
1920, Stefán Pétursson, 22 ára, tók sig til og skrif-
aði bók, „Byltingin í Rússlandi", þar sem gerð var
á 150 blaðsíðum ágæt grein, eftir þvi sem aðstæður
voru þá til, fyrir byltingunni, aðdraganda hennar,
þarmeð m. a. aðalefni Kommúnistaávarps Marx og
Engels, svo og helztu forustumönnum byltingarinn-
ar og boðskap þeirra. Þetta var fyrsta bókin um
bolsévismann, sósíalismann i þáverandi byltingar-
formi, sem út kom á Islandi og varð hreyfingunni
mikill fengur að því.
Það var í mai 1921 að bókin kom út. „Nokkrir
menn í Reykjavík" voru útgefendur. Það var auð-
vitað ekki um neitt venjulegt útgáfufélag að ræða
til að gefa út slíka bók. „Nokkrir menn", það voru
stúdentar eins og Sigurður Jónasson, Stefán Jó-
hann, Jón Thoroddsen og fleiri, sem slógu víxil i
Landsbankanum, ég held 1000 krónur, til þess að
borga prentkostnað og svo var að reyna að selja
bókina. Trú mín er sú að Sigurður Jónasson hafi
orðið að sjá um drjúgt af þeim vixli, en bókin komst
út og það var aðalatriðið. Ég man að þegar ég varð
stúdent í júní og fór norður á Akureyri, heim til mín,
þá hafði ég með i kút eins mikið af „Byltingunni"
og i komst. Þeir spurðu mig hafnarverkamennirnir
á Akureyri, sem ég vann þá með á sumrin, hvort
það væri áfengi i kútnum og kvað ég það vera
mjög áfengt sem í honum væri, þótt ekki væri það
fljótandi.
Lokaorð „Byltingarinnar i Rússlandi" voru tákn-
ræn fyrir þann eldmóð, er fylti þrjóst hinna ungu
baráttumanna þá. Þau hljóðuðu svo:
„Engum blandast hugur um, að Bolshevismanum
vex geysilega fylgi i flestöllum menningarlöndum,
þrátt fyrir alla mótspyrnu. Og það virðist svo, að
sá tími sé óðum að nálgast, að upp úr logi milli
hans og auðvaldsins. En hörð og löng verður sú
barátta, og margir viðburðir og merkilegir hljóta
að gjörast, áður en kommúnistunum — herskörum
nýja tímans, tekst til fulls að yfirstíga auðvaldið og
allar þess vítisvélar. Dýrkeyptur getur sigurinn orð-
ið. Þó verður það ekki til þess að aftra þeim, því að
það er bjargföst sannfæring þeirra, að ávextir sig-
ursins verði öllu mannkyni hinir blessunarrikustu.
Þeir berjast fyrir háleitri hugsjón, sem fyllir þá
guðmóði. Framtíðartakmarkið er, eins og Bucharin
segir ,,að gjöra enda á allan þrældóm og alla
kúgun, sem til er á jörðunni"."
49