Réttur - 01.04.1971, Page 54

Þekktasta bók Brobys er Hverdagskunst —
Verdenskunst 1942, sem mönnum hefur
dottið í hug að nefna Heimslist — beimalist
á íslenzku. Sagt er, að Broby hafi komið ærið
gustmikill með handritið að þeirri bók ril
útgefandans, fleygt því á skrifborðið fyrir
framan hann og hreytt út úr sér: „Hafi yður
enn ekki skilizt, að listin er nákvæmlega jafn
mikilvæg fyrir manninn og maturinn, þá
er tími til kominn. Skiljið þér það?" Utgef-
andinn varð svo gagntekinn af látbragði
þessa unga, reiða manns, að hann samþykkti
að gcfa bókina út án þess að lesa handritið.
Þessi bók hefur nú komið út a.m.k. níu sinn-
um í Danmörku í meira en 100 þúsund ein-
tökum og verið þýdd á mörg tungumál. Þar
er stílsagan í listum sögð á nýstárlegan og oft
ögrandi hátt með stöðugri hliðsjón af hinu
hversdagslega notagildi hlutanna. Enda þótt
menn eins og William Morris og Herbert
Read hefðu áður skrifað um tengsl hins þjóð-
félagslega hversdagsleika við háþróaðri list,
þá mun Broby-Johansen hinn fyrsti í heini-
inum, sem skrifar verulega vinsæla og að-
gengilega bók um þetta efni, enda hafa
kenningar hans rutt sér æ meir til rúms
síðan.
Onnur merk bók hans er Krop og Klcer.
sem kom út í fyrsta sinn 1953 og er í raun-
inni listasaga fatatízkunnar frá villimennsku-
stigi til velferðarþjóðfélags, séð frá ámóta
sjónarhorni og myndlistarsagan.
Yísa verður til alfræðibóka, vilji menn
menn fá tæmandi yfirlit um önnur helztu
verk Brobys. En auk beinna ritstarfa og
kennslu hefur hann m.a. fengizt við bóka-
skreytingar og fótómontage, skrifað kvik-
myndahandrit, annazt dagskrár í danska og
sænska sjónvarpinu og þýtt bækur á dönsku,
m.a. Lygn streymir Don eftir Sjólókoff og
Atlamál hin grænlenzkn.
A dögum þýzka hernámsins gaf Broby út
einskonar úrval af Dœmisögum Esóps 1944.
Eftir stríðið voru svo gefnir út Lyklar að
Esóp til skemmtunar og upplýsingar fyrir
almennan lesanda. Dæmisögurnar höfðu
nefnilega verið valdar með sérstöku tilliti til
Jæss, hvernig mætti heimfæra þær upp á
samskipti Þýzkalands og Danmerkur. Þetta
skildu menn reyndar strax í andspyrnuhreyf-
ingunni og vitnuðu oft í sögurnar í blöðum
sínum.
Arið 1969 gaf hann út fyrsta bindið af
verki sínu Dagens Dont gennem drtusind-
erne, sem fjallar einkum um það, hvernig
vinna hins stritandi verkamanns birtist í
myndlist þjóðanna.
NOKKRAR MYNDIR OG
SKÝRINGAR BROBY:
Undanfarið hafa birzt greinar eftir Broby í „Fag-
bladet", sem er blað danskra iðnverkamanna, um
„listlna og verkamanninn á Norðurlöndum". Þar á
meðal birtir hann nokkrar myndir, sem tilheyra
Eddu-kvæðum og Islendingasögum, setur þar sínar
skýringar um samband við forna vinnusöngva og
tilvitnanir, og fara nokkrar þeirra hér á eftir:
Frá alda öðli hefur verið sungið við vinnuna og
sennilega á fast hljóðfall söngsins rætur sinar að
rekja til hrynjandi þess verks sem söngurinn hefur
fylgt og átt að örva, hvort sem það var elnsöngur
við handkvörnina eða vefstólinn eða samsöngur,
eins og söngur smiðanna við steðjann, þreskjar-
anna I láfanum eða ræðaranna við árarnar.
I fornnorrænum þókmenntum vitnar margt um
slíka vinnusöngva. Elztur er líklega Gróttasöngur-
inn i Snorra Eddu, skráður i þyrjun 13. aldar, en
I raun miklu eldri. Fróði konungur í Danmörku
hafði keypt ambáttlr tvær I Svíþjóð, er hétu Fenja
og Menja. Þær voru miklar og sterkar. Fróði bað
þær snúa kvörninni Grótta, sem Hengikjöptur hafði
gefið honum og sú náttúra fylgdi, að það mólst
á kvörninni sem sá mælti fyrir, er mól. Fróði bað
ambáttirnar maln gull og svo gerðu þær, mólu
gull og frið. Þá gaf hann þeim eigi lengri hvíld eða
svefn en gaukurinn þagði eða hljóð mætti kveða,
og þá var það sem þær I hefndarskyni kváðu Ijóð-
ið, sem síðan var nefnt Gróttasöngur, og léttu
110