Réttur - 01.10.1971, Blaðsíða 20

Bandarískt blóðréttarfar hafði hafið göngu sína.
Fyrstu píslarvottarnir höfðu látið lifið fyrir málstað
verkalýðsins í trúnni á sigur hinna fátæku yfir
valdi auðsins. Fleiri skyldu á eftir fara.*
2. Chicago-morðin
i Chicago skipulögðu duglegir forystumenn
verkalýðsins góð samtök og harða baráttu fyrir átta
tíma vinnudegi á árunum 1884—86. Frægastir for-
ingjanna voru Parsons, Spiés, Fielden og Schwab.
Gert var allsherjarverkfall 1. maí 1886 til þess að
leggja áherzlu á kröfuna. (1889 var 2. Alþjóðasam-
band verkamanna og sósíalista stofnað og tók síð-
an upp kröfuna á heimsmælikvarða og gerði 1.
maí að baráttudegi fyrir henni). En um svipað leyti
hófst verkfall í McCormick Harvester verksmiðj-
unum. 3. maí skaut lögreglan 6 verkamenn á mót-
mælafundi. 4. maí var haldinn mikill mótmælafundur
á Haymarket-torgi gegn morðum lögreglunnar á
verkamönnunum. Töluðu allir þessir forystumenn
verkamanna þar. Lögreglan hóf afskipti af fundin-
um, er hafði farið friðsamlega fram. Var þá kastað
sprengju að lögreglunni, vafalaust af flugumanni
(„provokatör") og lögreglumaður féll. Lögreglan
hóf þá skothríð og bardagi hófst, er lauk með því
að sjö lögreglumenn og fjórir verkamenn féllu, en
margir særðust. Forystumenn verkalýðsins voru
fangelsaðir og kærðir fyrir morð.
Réttarhöldin voru skrípaleikur, skipulögð til að
fremja dómsmorð á foringjum verkamanna. Enginn
verkamaður var í kviðdómnum. Ríkissaksóknari
reyndi ekki að sanna að verkamaður hefði varpað
sprengjunni. Ekki var reynt að sanna að verklýðs-
foringjarnir hefðu drepið nokkurn mann. Það var
sannað að það var lögreglan, sem hóf árásirnar,
ekki verkamenn. Ákæran var að ræður og rit for-
ingjanna væru völd að sorgleiknum. Málaferlin
byrjuðu 21. júní 1886. Spiés, Fielden, Schwab,
* 1970 var sýnd kvikmynd í Háskólabíó um „Molly
Maguires"-samtökin og mun hafa heitið „Irska
leynifélagið".
Parsons, Fischer, Engel og Lingg voru dæmdir til
dauða. Dómi nokkurra þeirra var breytt í lífstiðar-
fangelsi og þeir voru síðan náðaðir af rikisstjóra
lllinois-fylkis, Altgeld. (Um það er ágæt skáldsaga
Howard Fasts: „The American.").
En Spiés, Parsons, Fischer og Engel létu lífið
fyrir málstað verkalýðsins, saklausir. Þeir voru
hengdir 11. nóvember 1887. Þeir héldu áfram bar-
áttunni til síðustu stundar. — Þegar snörunni var
brugðið um háls Spiés sagði hann: „Sá tími kemur
að þögn okkar í gröfinni verður mælskari en ræð-
ur okkar.“ — Siðustu orð Parsons voru: „Látið
rödd fólksins heyrast." Þegar Fischer steig upp á
aftökupallinn, bar hann höfuðið hátt og sagði:
„Þetta er sælasta augnablik ævi minnar."
Hin blóðþyrsta borgarastétt Bandaríkjanna hafði
enn getað myrt undir yfirskyni „réttarhalda", —
1. mai alþjóðlegrar verklýðshreyfingar hafði fengið
sína blóðugu eldskírn, — og amerísku verklýðs-
samtökin, sem börðust fyrir lifi þessara leiðtoga,
eignast enn fleiri píslarvotta.
Það var því vissulega sannur dómurinn, sem
Matthías Jochumsson, þjóðskáld Islendinga, kvað
upp yfir auðvaldsskipulagi Ameríku, eftir að hann
heimsótti Chicago 1893, en hann var þá m.a. að
ræða um verkfall járnbrautarverkamanna, sem
Eugene Debs stjórnaði, en barið var niður með
ofbeldi. Matthias segir (Stefnir 1894) út af bókum
William Stead „Ef Kristur kæmi til Chicago" og
„Chigaco í dag":
„Þar lýsti hann (höfundur) því með dæmafárri
dirfsku, hversu sérplægnin og auðvaldið halda
þar öllu frelsi i helgreipum . . ."
... „Rétt er þar alls engan að fá, allt er háð auð-
mönnunum: dagblöðin, atkvæðin, dómstólarnir,
borgarráðið, og hávaðinn af kirkjunum lika.“ Og
siðan lýsir hann þvi hvernig umbætur, sem hann
hafði kynnst í Lundúnaborg, séu alls ekki til þar
vestra: „Allt slíkt er ógjört enn á „frelsisins fimbul-
storð“, Ameriku, heldur situr auðvaldið með of-
frekju sinni og inngrónu singirni yfir hlut allra,
lamandi allt frelsi, tefjandi framgang allra allsherj-
arumbóta, og sniðandi kristindóm, almenningsálit,
lögskil og stjórnarhætti eftir mynd og líkingu hins
gamla Mammon."
Harður var dómur þjóðskálds vors þá, en allt
átti þetta ástand þó eftir að hríðversna. Auðvaldið
ameriska var 1893 rétt að slíta barnsskónum. Spill-
ing réttarfarsins og alræði auðsins var rétt að
byrja sinn djöfladans.
196