Réttur - 01.08.1981, Page 17

I fótspor Hákons gamla?
Hyggur norska auðmannastéttin á að klófesta auðlindir íslands til stóriðju?
Það hefur nú um langt skeið verið góð vin-
átta á milli norskrar og íslenskrar alþýðu eins
og best kemur fram í þeirri nánu norrænu
samvinnu, sem þróast hefur síðustu áratugi.
Er sú samvinna ekki hvað síst því að þakka
að verkalýðsflokkar hafa haft þar frum-
kvæði og áhuga.
Nú hefur sú breyting á orðið í Noregi að
íhaldssamur hægri flokkur fer þar með völd
eftir langt tímabil ríkisstjórnar Verkamanna-
flokksins. Þótt sá hægri flokkur hafi vafa-
laust lært að sætta sig við ýmsar félagslegar
endurbætur, sem á hafa komist, og muni
vart reyna að ráðast þar á, þá er alt öðru
máli að gegna um sjálfa norsku auðmanna-
stéttina. Þótt hún muni verða að halda sér í
skefjum í félagsmálum, þá er rétt að vera við
því búin að hún muni eðli sínu samkvæmt
sækja á um að afla sér gróða hvar sem væn-
legt er og aðstöðu til að græða framvegis.
Vér íslendingar höfum reynslu af því hve
ásæknir norskir auðmenn geta verið, þótt
við höfum eignast hauka í horni þar sem
norsk skáld og norsk alþýða er.
Það er rétt að rifja upp í stuttu máli sögu
þeirra viðskipta, sem varast ber.
Útrýming hvalsins vestra,
uppkaup íslensku fossanna
Um síðustu aldamót ráku norskir stórút-
gerðarmenn hvalveiðar miklar frá Vestfjörð-
um og það með slíkri hörku og græðgi að sá
stofn var eyðilagður.
Við skulum ekki ræða nánar hér um Norð-
urlandssíldina. Vissulega voru ýmsir Norð-
menn brautryðjendur hér á því sviði, en um
skeið var þá farið með íslendinga sem ný-
lenduþjóð væri. Um útrýminguna er líklega
um samsekt að ræða. Hins vegar mun
Krossanesverksmiðjan eftirminnilegt dæmi
um hvort fýsilegt sé að fá hér norsk auðfé-
lög.
En það sem gerðist í fossamálunum íslensku
á tveim fyrstu áratugum aldarinnar er víti til
varnaðar. Árið 1919 var svo komið að viss
hlutafélög, flest að nafni til íslensk, höfðu
keypt upp alla virkjanlega fossa i landinu að
Soginu undanteknu, sem ríki og Reykjavík-
urbær áttu. Nokkrir íslendingar voru með
útlendingum í þessum félögum, en útlend-
ingar, fyrst og fremst Norðmenn aðaleig-
endur. Bændum var talin trú um að þeir
129