Réttur - 01.04.1985, Síða 38

verkalýðsstétt, sem vildi hrista af sér
okið.
Miklar vonir voru bundnar við starf-
semi Genotdel, en raunar stóðu deilur alla
heilu tíðina um hlutverk og tilverurétt sam-
takanna. Flokksforystan þ.e. karlaveldið
taldi að hlutverk Genotdel væri að ná til
kvenna fyrst og fremst í því skyni að
virkja þær til starfa innan flokksins og
auka þátttöku þeirra í atvinnulífinu. For-
ystan vildi beina starfi Genotdel í fastan
flokkslegan farveg og hvatti ekki til neins
frumkvæðis, en hneigðist fremur að því
að gefa fyrirmæli. Kynjamisréttið, sem
ríkti á öllum þrepum flokkspýramídans,
kom í veg fyrir að Genotdel festist í sessi
og lagði hömlur á sjálfstæðisviðleitni
hreyfingarinnar.
Kollontay og aðrir frumkvöðlar að
stofnun Genotdel gerðu sér vonir um
miklu víðtækara umboð til handa kvenna-
fylkingunni. Þær vildu að hún yrði vett-
vangur sjálfstæðs frumkvæðis kvennanna,
sem tækju sín mál í eigin hendur og berð-
ust fyrir eigin réttindum og hagsmunum.
Fær töldu að jafnrétti kæmist aldrei á
með tilskipunum einum saman og þröngt
afmörkuð fyrirmæli væru dragbítur á fram-
farir. Genotdel átti ekki aðeins við póli-
tíska andstöðu að etja, en hafði einnig
laklega starfsaðstöðu og skorti fjármuni.
Samtökin áttu því fullt í fangi með að
sinna þeim verkefnum, sem þeim voru
þó falin af flokknum.
Þrátt fyrir þetta tókst að starfrækja
deildir kvennafylkingarinnar vítt og breitt
um landið og fá fjölmargar konur til
starfa innan flokks og stjórnkerfis.
Mannlegt félag á öll börn
Árið 1925 kom fram frumvarp um
breytingar á lögum frá 1918 um fjöl-
skyldumál og hjúskap, en sýnt þótti, að
endurbóta var þörf. Eitt meginatriði
frumvarpsins var að festa í sessi formleg-
an hjúskap svo og að herða á ákvæðum um
skyldu vegna framfærslu maka og barna.
Á þessum tíma var Kollontay erlendis,
komin til starfa í utanríkisþjónustunni og
hafði látið af opinni andstöðu við stefnu
Sovétstjórnarinnar, en nú gat hún ekki á
sér setið, enda höfðu þessi mál verið snar
þáttur í lífsstarfi hennar.
Þetta var í síðasta skipti, sem hún
reyndi að hafa opinber afskipti af innan-
ríkismálum í Sovétríkjunum. Hún áleit
að sú leið, sem Sovétstjórnin hugðist fara
væri hvorttveggja í senn illframkvæman-
leg og ekki réttlætanlegt skref aftur á bak
til hefðbundinna forma um hjúskap, ein-
mitt þegar mest reið á, að reynt væri að
feta sig áfram til nýrra lífshátta varðandi
samlíf kynjanna.
Margir karlar, sem kvænst höfðu oftar
en einu sinni eða skipt um sambýliskonu,
voru fjárhagslega svo illa á vegi staddir,
að lífeyrisgreiðslur voru þeim ofviða, en
skilnaður hafði verið auðsótt mál sam-
kvæmt lögunum frá 1918. Einnig reyndist
örðugt að ná til margra þeirra, sem þó
höfðu fjárhagslegt bolnragn.
Kollontay hélt því ævinlega fram, að
samfélaginu í heild bæri ábyrgð á fram-
færslu barna og öryggi þeirra í uppvextin-
um. Slíku meginmáli mætti með engu
móti skjóta til einstaklinga, svo sem
feðra, sem einatt væru ófærir til að axla
þessar byrðar ellegar of ábyrgðarlausir til
að standa við skyldur sínar, þótt staðfest-
ar væru með lögum. Þá var henni mjög i
mun að losa ástarsamband karls og konu
undan oki fjárhagslegra kvaða og þving'
ana.
Hún lagði til, að komið yrði á fót trygg'
ingarsjóði með skattlagningu, stighækk-
andi eftir tekjum, til að standa undir
102