Réttur - 01.04.1985, Side 62

INNLEND ■
VÍÐSJÁ 1
Er stjórnarskrárákvæðið um
bráðabirgðalög ekki orðið úrelt?
Ákvæðið um valdið til að gefa út bráða-
birgðalög er meir en aldargamalt og
hljóða fyrstu tvær málsgreinar þess svo:
„Þegar brýna nauðsyn ber til, getur
forsetinn gefið út bráðabirgðalög milli
þinga. Ekki mega þau þó vera í bág vð
stjórnarskrána.“ (28. gr. stjórnarskrár-
innar.)
Hér er aðeins breytt því orðalagi að
„forseti“ kemur í stað konungs, annars
ákvæðið frá 1874.
Fyrir rúmri öld var dýrt og fyrirhafnar-
samt að kalla saman þing. Samgöngur
með hestum og skipum. Þingmenn laun-
aðir aðeins meðan þing sat.
Nú er alltaf hægt að kalla saman þing
að heita má fyrirhafnarlaust. Þingmenn
launaðir allt árið. — Og ákvæðið að for-
seti geti gefið út lögin, hefur í raun verið
gert marklaust. Valdið hefur verið fært í
hendur ríkisstjórnar í rauninni.
Og ríkisstjórnir hafa herfilega misnot-
að þetta vald, til að láta Alþingi standa
frammi fyrir staðreyndum, sem það ella
hefði máske alls ekki samþykkt eða getað
breytt.
Ríkisstjórnir afturhaldsins hafa síðasta
aldarfjórðung misnotað þetta vald herfi-
lega.
Með bráðabirgðalögum tók ríkisstjórn
1961 það vald af Alþingi að ákveða gengi
erlends gjaldeyris. Síðan hafa ríkisstjórn-
ir (ásamt Seðlabanka) ,hundraðfaldað
gengi dollarsins, — mestmegnis til að
lækka þannig laun verkalýðs með aukinni
dýrtíð.
Núverandi ríkisstjórn svifti með bráða-
birgðalögum verkalýðsfélögin samnings-
frelsi. — Gekk það mjög nærri stjórnar-
skrárbroti — og lét hún undan hótunum
og afnam þau lög.
Sama ríkisstjórn hefur bæði með banni
á kaupgjaldsvísitölu og með gengislækk-
un stolið milljónatugum af launafólki —
með bráðabirgðalögum.
Og þannig mætti lengi telja.
Þetta ákvæði stjórnarskrárinnar er því
herfilega misnotað — og skriðið í skjól
forsetavalds sem oftar.
Það ætti annaðhvort að afnema þetta
ákvæði alveg, — ella geta samviskulausar
ríkisstjórnir hagnýtt það til hinna verstu
verka, — eða breyta því þannig að ein-
ungis mætti gefa út bráðabirgðalög með
samþykki stjórnarandstöðu, ef hörmung-
ar svo sem geigvænleg eldgos eða annað
slíkt bæri að höndum.
Núverandi notkun útgáfu bráðabirgða-
laga hæfir aðeins einræðisstjórn og á að
hverfa.
„Dýpra og dýpra“
Landsfundi Sjálfstæðisflokksins lauk
14. apríl. í vissum samþykktum hans
kemur fram hve djúpt ráðandi nýríkir
126