Morgunblaðið - 19.03.2006, Blaðsíða 12

12 SUNNUDAGUR 19. MARS 2006 MORGUNBLAÐIÐ
Velkominn Noregur!
25 félög mynda úrvalsvísitöluna
í norsku kauphöllinni.
Þegar ég sat og var að skrifaþessa grein skaut uppboðum um tölvupóst áskjánum hjá mér með fyr-irsögninni „Milosevic-
réttarhöld stöðvuð“. Skeytið var frá
fjölmiðlaskrifstofu Stríðsglæpadóm-
stóls Júgóslavíu í Haag. En það væri
rangt að ljúka máli sem þessu með
þessum staðlaða hætti. Eftir að Slo-
bodan Milosevic lést 11. mars hafa
fréttaskýrendur sprottið fram og tíst
eins og gaukar á svissneskum vegg-
klukkum um gjaldþrot dómstólsins,
sem Milosevic hafi greitt náðarhögg-
ið með því að deyja. Mín viðbrögð
eru þau að þeir hafi ekki hugmynd
um um hvað þeir eru að tala.
Tilraun um glæpadómstól
Alþjóðlegi stríðsglæpadómstóll
Sameinuðu þjóðanna í málum gömlu
Júgóslavíu í Haag hefur frá því að
störf hans hófust verið tilraun. Hvað
annað gat hann verið? Alþjóðleg
réttvísi er í þróun, hvort sem um er
að ræða mál Milosevic, Saddams
Husseins eða Alþjóðlega stríðs-
glæpadómstólinn. Augljóst er að
dómstóllinn í Haag hefur gert nokk-
ur hrapalleg mistök. Teknar hafa
verið ótækar ákvarðanir og skrif-
finnska hefur íþyngt honum. Hins
vegar er það allt of oft svo að þeir,
sem vilja gera lítið úr dómstólnum,
gera það eins og rétturinn væri ein-
hvers konar geimskip, ótengt þeim
löndum og því fólki, sem hann á að
þjóna.
Fyrir nokkrum vikum tók ég rútu
frá Sarajevo til Belgrað. Nokkrum
klukkustundum eftir að við fórum
stoppaði rútan á spánnýrri, upplýstri
bensínstöð til þess að farþegarnir
gætu farið á klósettið og fengið sér
kaffibolla. Á veginum var niðamyrk-
ur og engin önnur umferð. Í nokkrar
mínútur stóð ég bara og pírði augun
til að greina eitthvað í hæðunum,
minnugur þess að hérna var serbn-
esk eftirlitsstöð í stríðinu og á þess-
um slóðum hefðu hryllilegir atburðir
átt sér stað.
Þorp á krossgötum
Þorpið Konjevic Polje stendur á
krossgötum, sem liggja annars vegar
til Belgrað og hins vegar til Srebre-
nica. Í upphafi Bosníustríðsins 1992
þraukuðu íbúar Konjevic Polje í
nokkra mánuði áður en herir Serba
náðu þorpinu á sitt vald, en þeir
þurftu á því að halda vegna hernað-
arlegs mikilvægis. Þegar Srebre-
nica, sem var á valdi Bosníu-músl-
íma, féll sumarið 1995 flúðu þúsundir
manna þaðan og hingað. Margir
þeirra voru gripnir hér rétt hjá, hóp-
að saman og teknir af lífi. Í nokkurra
kílómetra fjarlægð, spottakorn eftir
veginum við Kravica, er staðurinn
þar sem lífið var murkað úr 1.500
manns með köldu blóði. Þar má enn
sjá förin eftir byssukúlurnar.
Í Kravica gerðist það einnig á jóla-
dag rétttrúnaðarkirkjunnar 1993 að
herir múslíma réðust þar inn og
drápu 49 Serba, suma með köldu
blóði. Hranca nefnist næsta þorp.
Þar man ég eftir að hafa séð í upphafi
stríðsins lík sjö ára stúlku, Selmu
Hodzic, sem hafði verið myrt daginn
áður þegar serbneskir þjóðvarðliðar
réðust inn í þorpið.
„Ég grét í réttarsalnum“
Auðvitað er augljóst að Milosvic
var stjarnan í Haag þar sem hann
var fyrrverandi þjóðarleiðtogi. En
enginn þeirra atburða, sem ég hef
lýst hér, er gleymdur á þessum slóð-
um. Þegar hefur til dæmis fallið
dómur um þjóðarmorð í Srebrenica.
Emir Suljagic, sem lifði af þegar
Srebrenica féll og vann síðar sem
blaðamaður við dómstólinn í Haag,
sagði mér frá því hvernig sér hefði
orðið við þegar Momir Nikolic, yf-
irmaður úr liði Bosníu-Serba, gekkst
við sekt sinni vegna hlutar síns í
fjöldamorðunum í Srebrenica.
„Ég grét í réttarsalnum,“ sagði
Suljagic. „Þegar hann sagði: „Ég er
sekur“ hljóp ég niður og læsti mig
inni á klósetti og hágrét. Það var
raunverulegur léttir að heyra mann
eins og hann segja: „Já, við myrtum
sjö eða átta þúsund manns.““ Nú
skaltu margfalda þessi viðbrögð með
milljón úr hópi allra fórnarlambanna
í gömlu Júgóslavíu og reyndu svo að
segja að dómstóllinn hafi brugðist.“
En dómstóllinn snýst ekki aðeins
um að fullnægja réttvísinni. Annars
staðar í Bosníu er lítill bær, sem heit-
ir Kozarac. Hann hefur bókstaflega
risið úr rústum þökk sé dómstólnum.
19 morðingjar eða samverkamenn
þeirra hafa verið ákærðir og dæmdir
eða með öðrum hætti fjarlægðir af
hinum pólitíska vettvangi þar, þökk
sé dómstólnum. Þetta hefur gert
þúsundum Bosníu-múslíma kleift að
snúa heim til þessa svæðis, sem nú
tilheyrir serbneska hluta Bosníu.
Ef hinir ákærðu gengju lausir …
Með sama hætti hefði ekkert kom-
ið í veg fyrir að fólk á borð við Radov-
an Karadzic, leiðtoga Bosníu-Serba í
stríðinu, væri enn í forystu þeirra ef
ekki væri fyrir dómstólinn. Gríðar-
legar framfarir hafa átt sér stað í
Bosníu á þeim rúmlega tíu árum,
sem liðin eru frá því að stríðinu lauk.
Lífið þar er ekki eins og best verður
á kosið, en það gæti verið miklu
verra ef allir þeir, sem hafa verið
ákærðir í Haag, væru enn í stjórn-
málum.
Þar með er hins vegar ekki sagt að
ferill dómstólsins sé flekklaus. Til
dæmis ákvað dómstóllinn rétt áður
en Milosevic dó að Ramush Harad-
inaj, Kosovo-Albani og fyrrverandi
forsætisráðherra héraðsins, sem var
ákærður fyrir að hafa framið morð í
Kosovo-stríðinu, mætti halda áfram í
pólitík á meðan hann væri laus gegn
tryggingu og biði réttarhalda. Sak-
sóknarinn hafði haldið því fram að
þetta myndi verða til þess að draga
kjark úr hugsanlegum vitnum og því
grafa undan málatilbúnaðinum.
Serbar, sem þegar litu svo á að rétt-
urinn væri hlutdrægur, yppta öxlum
og segja: „Þetta sögðum við ykkur.“
Chuck Sudetic skrifaði um Bosn-
íustríðið fyrir The New York Times
og skrifaði bókina Blood and Ven-
Milosevic og stríðsglæpadómst
Haft hefur verið á orði að dauði Slobodans Milosevic grafi
undan stríðsglæpadómstólnum í Haag. Dómstóllinn hefur
hins vegar komið mörgu til leiðar og segir Tim Judah að
hann eigi ekki að láta staðar numið þrátt fyrir andlátið
heldur fella úrskurð með einhverjum hætti.
Reuters
Frá réttarhöldum stríðsglæpadómstóls Sameinuðu þjóðanna í Haag í Hollandi.