Morgunblaðið - 19.03.2006, Side 24

24 SUNNUDAGUR 19. MARS 2006 MORGUNBLAÐIÐ
Framtalsaðstoð
Annast framtalsaðstoð
fyrir einstaklinga
með og án reksturs.
Annast einnig
frestbeiðnir.
Pantið tímanlega
í síma 511 2828 eða með
tölvupósti bergur@vortex.is
Skattaþjónustan ehf.
Bergur Guðnason hdl.
Suðurveri v/Stigahlíð
Fólk gerir sér að öllu jöfnuekki grein fyrir hversustór hlutur þjónustugeir-ans er sem atvinnuvegs íþjóðarbúskapnum og því
viljum við breyta,“ segir Hrund
Rudolfsdóttir, formaður stjórnar
SVÞ en samtökin fengu viðskipta-
deild Háskólans í Reykjavík til
þess að vinna fyrir sig skýrslu um
mikilvægi þjónustugeirans fyrir ís-
lenskan þjóðarbúskap og mun hún
verða kynnt á aðalfundi SVÞ á
þriðjudaginn nk. „Við vildum taka
þjónustuna sérstaklega út og
kanna vægi hennar. Í þekkingar-
þjóðfélögum nútímans fer hlutur
þjónustunnar vaxandi, enda bygg-
ist þjónusta oftar en ekki á þekk-
ingu og hugviti.“
Hér á landi hefur hlutdeild þjón-
ustunnar í þjóðarbúskapnum vaxið
ár frá ári og er nú 55% af lands-
framleiðslu. Hlutdeild hennar hef-
ur aukist um 14 prósentustig frá
því 1973 og frá árinu 1998 hefur
mest fjölgun starfa orðið í þjón-
ustugeiranum, þar sem þeim hefur
fjölgað um 17,4% á móti 8,1%
fjölgun starfa í heild samkvæmt
skýrslunni „Störf í þjónustugeir-
anum eru að verða æ mikilvægari
uppspretta atvinnutekna lands-
manna. Mest er hækkunin í fjár-
málageiranum en hún er einnig
töluverð í sérfræðiþjónustu ýmiss
konar og opinberri þjónustu. Það
er ljóst að með aukinni hlutdeild í
sköpun verðmæta leggur þjónustu-
geirinn grundvöll að velferð fram-
tíðarinnar,“ segir formaðurinn og
bak við hann, út um gluggann,
glittir í fyrstu geisla morgunsólar
marsmánaðar.
Safnar ekki birgðum af þjónustu
– En hvernig er þjónusta frá-
brugðin annarri verðmætasköpun
eins og t.d. framleiðslu?
,,Þjónusta felur í sér margvís-
lega starfsemi því innan geirans
rúmast afar ólíkar gerðir þjónustu,
allt frá störfum sem krefjast lít-
illar þekkingar og til starfa sem
krefjast mikillar menntunar og
sérhæfingar. Þjónusta getur því
falið í sér einföld verk eins og að
setja bensín á bíl til hársnyrtingar
og svo flóknar heilaskurðlækning-
ar. Með þjónustu er sjaldnast átt
við sölu hefðbundinnar, áþreifan-
legrar vöru. Sá sem veitir þjón-
ustuna tekur í raun að sér að
framkvæma einhver verkefni fyrir
kaupandann og byggir þá iðulega
á hæfileikum sínum eða kunnáttu
til verkefnisins. Mannleg sam-
skipti spila stóra rullu í þjónustu-
geiranum eins og í ráðgjöf, þjálf-
un, milligöngu og skemmtun,“
segir Hrund og brosir. „Það er því
oft gaman að starfa í þjónustugeir-
anum.“
Hún bendir á að starfsemin sé
eðlis síns vegna að sumu leyti frá-
brugðin annarri efnahagsstarfs-
semi. „Það er t.d. ómögulegt að
safna birgðum af þjónustu, heldur
verður að neyta hennar á þeim
stað sem hún er veitt og stundum
eru takmörk fyrir því hve oft fólk
getur notfært sér viðkomandi
þjónustu. Af augljósum ástæðum
fer fólk t.d. ekki í klippingu tvisvar
í sömu vikunni, með það fyrir aug-
um að sleppa við það næstu tvo
mánuðina! Tónleikar eru annað
dæmi um þjónustu sem er háð því
að neytandinn sé á staðnum til
þess að taka á móti henni og upp-
lifa. Framleiðsluvörur eins og t.d.
geisladiska má hins vegar oftast
geyma til seinni nota og senda
heimshorna á milli,“ segir Hrund.
Tæknivæðing dregur
úr viðskiptahindrunum
Vaxtarmöguleika í þjónustugeir-
anum segir hún geysilega mikla.
„Eins og oftast siglum við Íslend-
ingar í kjölfar stærri þjóða og það
má segja að við höfum síðustu árin
verið að taka út óinnleystan vöxt í
þjónustugeiranum og séum nú að
sigla upp að hlið t.d. annarra
OECD-ríkja varðandi hlutdeild
þjónustu í þjóðarbúskapnum. Sam-
keppni í ýmsum þjónustugreinum
hefur fram til þessa verið tak-
mörkunum háð eins og var lengi
vel í öðrum greinum atvinnuvega
hér á landi. Samkeppni um þjón-
ustu sem er á vegum hins opinbera
hefur ennfremur verið lítil sem
engin, en vonandi förum við smám
saman að sjá breytingar þar á.“
Samkeppnislög tóku gildi hér í
tengslum við inngöngu Íslands í
EES en ný samkeppnislög tóku
gildi um mitt síðasta ár og taka
mið af sambærilegum lögum Evr-
ópusambandsins. „Við erum að
mörgu leyti að verða ágætlega sett
hér á landi. Ör þróun í upplýs-
ingatækni og aukin tæknivæðing
hefur auk þess gerbreytt aðstæð-
um á einstökum sviðum þjónustu,
enda virðir hún engin landamæri
og hefur opnað og dregið úr við-
skiptahindrunum á mörgum þjón-
ustumörkuðum sem áður var hlíft
við samkeppni.“
Þjónustutilskipun
EB mun hafa áhrif
Skýringin á aukinni hlutdeild
þjónustugeirans í landsframleiðslu
undanfarin ár er margþætt eins og
kemur fram í skýrslu viðskipta-
deildar Háskólans í Reykjavík.
Laun hafa hækkað í þjónustugeir-
anum og svo hefur eftirspurn eftir
þjónustu aukist. „Eftirspurnar-
teygni ýmissar þjónustu er mikil
og eftir því sem tekjur aukast,
eykst eftirspurn eftir þjónustu
sem flokkast undir munað. Eft-
irspurnarteygni þjónustu sem
bætir lífsgæði er há. Þar má telja
afþreyingu ýmiss konar, heilbrigð-
isþjónustu og umönnunarþjónustu,
æðri menntun og ferðaþjónustu.
Sýnt hefur verið fram á að hlut-
deild þjónustu af landsframleiðslu
helst í hendur við hærri lands-
framleiðslu á mann.“
Hrund bendir á að það hafi lengi
verið stefna stjórnvalda í Evrópu
og víðar að opna markaði og ýta
undir frjálsa samkeppni á mörk-
uðum. „Þróunin er samt mun
lengra komin á vörumarkaði en
markaði fyrir þjónustu. Þjónustu-
tilskipun Evrópusambandsins mið-
ar að því að gera þjónustuviðskipti
jafnfrjáls og vöruviðskipti innan
sambandsins. Tilskipunin er nú til
umræðu innan Evrópusambands-
ins og ef um hana næst niðurstaða
verður hún væntanlega tekin upp
hér á landi og mun því hafa veru-
leg áhrif á þjónustu í framtíðinni.“
Það er sjaldnast ein bára stök
eins og formaðurinn bendir á og
þjónustugeirinn hefur átt sinn þátt
í þeirri hagsæld sem Ísland hefur
búið við síðustu árin. „Mesti vöxt-
urinn í geiranum er á síðustu ár-
um, sem er engin tilviljun, því það
er í beinum tengslum við útrás ís-
lenskra fyrirtækja á erlendan
markað en hlutdeild þjónustugeir-
ans jókst um 7,3 prósentustig á ár-
unum 1997–2004.“
Útflutningur þjónustu
sífellt að aukast
„Við verðum að hafa það hugfast
að íslenskur mælikvarði og alþjóð-
legur mælikvarði eru oft og tíðum
tveir ólíkir mælikvarðar á mark-
aði. Íslenskt stórfyrirtæki kann að
vera eins og smáfyrirtæki á al-
þjóðlegum markaði. Og á sama
hátt þurfa íslensk fyrirtæki hér-
lendis að vera það stór að þau geti
mætt erlendri samkeppni, því það
er ekki aðeins að við Íslendingar
séum að sækja inn á erlenda
markaði, erlend fyrirtæki eru líka
að sækja inn á íslenska markaði.
Samkeppnisumhverfið er því orðið
mjög alþjóðlegt. Það er jafnframt
eðlilegt að stóru íslensku aflakóng-
arnir í þessum geira séu í kastljósi
fjölmiðlanna og við eigum að fagna
velgengni þeirra því hún gefur svo
mörgum öðrum tækifæri til þess
að veita virðisaukandi þjónustu í
samfélaginu.“
Þjónustufyrirtæki eru hins veg-
ar oftar í eðli sínu meðalstór eða
jafnvel smá í sniðum.Hrund segir
að sjaldan sé fjallað um útflutning
Þjónusta er arðbær
atvinnuvegur
Það er létt yfir Hrund Rudolfsdóttur, formanni stjórnar
SVÞ – Samtaka verslunar og þjónustu, enda rífandi upp-
gangur í þjónustugeiranum. Unnur H. Jóhannsdóttir ræddi
við hana um vaxandi útflutning íslenskrar þjónustu, kosti
einkaframtaksins í opinberri þjónustu og komst að því sem
bensínafgreiðsludaman, hárgreiðslumeistarinn og heila-
skurðlæknirinn eiga sameiginlegt.
Morgunblaðið/Kristinn
„Störf í þjónustugeiranum eru að verða æ mikilvægari uppspretta atvinnutekna landsmanna,“ segir Hrund Rudolfsdóttir.