Morgunblaðið - 19.03.2006, Page 37

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 19. MARS 2006 37
hlýtur sú spurning hins vegar að koma upp, hvort
nokkur þörf sé á að Bandaríkin reki þá aðstöðu
áfram. Við Íslendingar getum allt eins séð um
rekstur Keflavíkurstöðvarinnar, ekki sízt vegna
þess að með því væru Íslendingar í beinum sam-
skiptum við hinar erlendu flugsveitir og öðluðust
nauðsynlega reynslu í samstarfi við þær, t.d. á
sviði leitar og björgunar og hryðjuverkavarna.
Umsvif Landhelgisgæzlunnar munu augljós-
lega aukast mjög. Til þess að bæta upp brottför
björgunarþyrlna varnarliðsins verður að fjölga
þyrlum gæzlunnar og hugsanlega einnig flugvél-
um hennar. Þetta verður að gerast eins fljótt og
auðið er, því að eins og nýleg dæmi sanna dugir
ekki að hafa tvær þyrlur; þær geta báðar verið í
lamasessi á sama tíma.
Þyrlusveit Bandaríkjamanna mun hins vegar
skilja eftir sig tiltekið tómarúm í leitar- og björg-
unarmálum á Norður-Atlantshafi, vegna þess að
hún var eina sveitin, sem hafði yfir að ráða þyrl-
um sem geta tekið eldsneyti á flugi og eru fyrir
vikið miklu langdrægari en t.d. stóra þyrla Land-
helgisgæzlunnar. Eins og Björn Bjarnason
dómsmálaráðherra hefur bent á þurfum við að
leita samstarfs við nágrannaríkin við Norður-
Atlantshaf, Danmörku, Noreg og hugsanlega
Rússland, til að bregðast við þessum nýju að-
stæðum.
Auk þessa munu Íslendingar þurfa að taka á
sig kostnað af rekstri Keflavíkurflugvallar, sem
Bandaríkjamenn hafa borið til þessa. Það var
raunar löngu tímabært, eins og Morgunblaðið
hefur margoft bent á. Auðvitað hljótum við að
standa sjálf undir rekstri okkar eigin alþjóða-
flugvallar.
Geir H. Haarde upplýsti í umræðum á Alþingi
á fimmtudag að áætlaður kostnaðarauki vegna
eflingar þyrlusveitar Landhelgisgæzlunnar og
aukinna verkefna á Keflavíkurflugvelli hefði ver-
ið áætlaður 1,5–2 milljarðar króna á ári. Þetta er
að sjálfsögðu kostnaður, sem okkur Íslendingum
er ekki nokkur vorkunn að taka á okkur; hann er
einfaldlega hluti af því, sem það kostar að vera
sjálfstætt ríki. Hann er sömuleiðis lítill þegar
hann er borinn saman við útgjöld bandalagsríkja
okkar í NATO til eigin varna. Greiningardeild
KB banka tók sem dæmi í vikunni að ef Íslend-
ingar verðu jafnháu hlutfalli landsframleiðslu til
varnarmála og Danir eða Norðmenn væri um 17–
19 milljarða króna að ræða.
Breytt
samskipti
Það vekur raunar at-
hygli að samkvæmt
frétt Washington Post
á föstudag telja
Bandaríkin sig spara um 18 milljarða króna á
samdrætti í Keflavíkurstöðinni, sem er sambæri-
leg upphæð og sú, sem greiningardeildin nefnir.
Hins vegar væri óraunhæft að ætla að Íslend-
ingar gætu með slíkum fjárhæðum tryggt sama
varnarviðbúnað og hér hefur verið síðustu ár. Við
munum áfram þurfa að leita á náðir bandamanna
okkar í NATO til að tryggja varnir landsins.
Það þýðir meðal annars að sú stefna, sem hef-
ur verið mörkuð, að Ísland verði virkari þátttak-
andi í starfi NATO, m.a. í friðargæzluverkefnum,
verður áfram afar mikilvæg, jafnvel enn mikil-
vægari en áður. Við getum ekki ætlazt til að
bandalagsríki okkar verði reiðubúin að verja
háum fjárhæðum til lofthelgiseftirlits á Íslandi,
ef við erum ekki reiðubúin að leggja eitthvað af
mörkum til sameiginlegs öryggis bandalagsríkj-
anna.
Við getum líka búizt við að þurfa að efla enn
frekar samband okkar við einstök NATO-ríki. Á
sambandinu við Bandaríkin verður hins vegar
eðlisbreyting. Ef lítið innihald verður í raun í tví-
hliða varnarsamstarfi Íslands og Bandaríkjanna
er sú sérstaða, sem samband okkar við Banda-
ríkin hefur notið, úr sögunni. Samskiptin verða
þá líkari því, sem gerist á milli Íslands og ann-
arra NATO-ríkja og Ísland mun ekki þurfa að
taka neitt sérstakt tillit til Bandaríkjanna við
mótun utanríkisstefnu sinnar, umfram það sem
það gerir í samskiptunum við NATO-ríkin yf-
irleitt.
Varnarliðið og
efnahagsmálin
Morgunblaðið hefur
löngum verið þeirr-
ar skoðunar að Ís-
lendingar ættu ekki
að vera efnahagslega háðir veru varnarliðsins
hér á landi. Í áðurnefndri samantekt greining-
ardeildar KB banka kemur fram að efnahags-
leg áhrif af brotthvarfi herafla Bandaríkjanna
verði óveruleg; tekjur af varnarliðinu hafi í
fyrra verið 2,3% útflutningstekna, eða um 0,8%
af landsframleiðslu. Í Morgunblaðinu í dag,
laugardag, kemur fram að efnahagslegt vægi
varnarliðsins hefur snarminnkað á undanförn-
um árum. Sú uppsveifla, sem nú er í efnahags-
lífinu, mildar að sjálfsögðu þau áhrif, sem um
er að ræða. Efnahagslega munu fáir finna fyrir
þeim nema einstaklingar og fjölskyldur á Suð-
urnesjum, og væntanlega aðeins tímabundið.
Missir 500 starfa á Keflavíkurflugvelli er
raunar ekki miklu meira áfall fyrir samfélagið á
Suðurnesjum en þegar t.d. sjávarútvegsfyrir-
tæki í litlu þorpi hættir starfsemi. Mörg dæmi
eru um slíkt, sem menn hafa með þrautseigju
getað unnið sig út úr.
Það ber að gjalda varhug við þeim viðbrögð-
um sumra sveitarstjórnarmanna á Suðurnesj-
um að mæna nú til ríkisvaldsins og bíða eftir
einhverjum heildarlausnum á þeim tíma-
bundna atvinnuvanda, sem nú verður til. Suð-
urnesjamenn þurfa ekki á neinum ríkislausn-
um að halda. Og það er líka rangt að einblína á
álver í Helguvík sem einu lausnina. Það verður
að hafa sinn gang, hvort úr þeim áformum
verður eða ekki, og þar eru margir óvissuþætt-
ir, m.a. varðandi orkuöflun og hvort fleiri álver
rúmast innan þeirra alþjóðlegu skuldbindinga
um útblástur gróðurhúsalofttegunda, sem Ís-
land hefur undirgengizt.
Almennt talað er ekki þörf á neinum sér-
stökum aðgerðum í efnahags- eða atvinnumál-
um vegna brotthvarfs flugsveita Bandaríkja-
manna og það er jákvæð niðurstaða. Við áttum
aldrei að verða fjárhagslega háð varnarliðinu.
Morgunblaðið/RAX
Fari svo að Keflavíkurstöðin verði fyrst og fremst bækistöð fyrir eftirlitsflugsveitir NATO-ríkja er engin þörf á að Bandaríkin reki hana. Ísland getur eins gert það sjálft.
Ekkert hefur komið
fram um að nein
breyting hafi orðið á
matinu á þeim ógn-
um, sem steðja að
Atlantshafsbanda-
laginu í heild, eða að
til standi að hætta
að tryggja öllum
NATO-ríkjum eft-
irlit flugvéla allan
sólarhringinn, alla
daga vikunnar, svo
notuð séu orð
Nicholas Burns.
Það, sem ákvörðun
Bandaríkjanna, sem
Burns tilkynnti Geir
H. Haarde á mið-
vikudaginn, getur
því þýtt í raun er að
Bandaríkin séu fyrst
og fremst að ýta
kostnaðinum af eft-
irliti með lofthelgi
Íslands yfir á önnur
ríki Atlantshafs-
bandalagsins.
Laugardagur 18. marz