Morgunblaðið - 02.12.2007, Blaðsíða 18

18 SUNNUDAGUR 2. DESEMBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
stað á öllum stigum stjórnkerfisins“.
Hún staðhæfði að viðbrögðin við
fellibylnum „sem fræðilega séð var
búið að spá í mörg ár og með mikilli
nákvæmni í fimm daga“ hefðu verið
illa skipulögð og ósamhæfð. Ítrekað
hafði verið bent á að varnargarð-
arnir í kringum borgina væru ekki
nógu góðir.
Margir sökuðu stjórnvöld um
skeytingarleysi gagnvart blökku-
fólki en meirihluti borgarbúa New
Orleans er af því sem í Bandaríkj-
unum er gjarnan kallað afrísk-
amerískur uppruni. Flóðin voru auk
þess talin sýna skeytingarleysi
gagnvart fátæku fólki, enda ódýrara
að búa á svæðunum sem lágu neðst í
borginni. Þetta á til dæmis við um
neðra níunda hverfi þar sem fjöl-
margir bjuggu undir fátækt-
armörkum.
Ekki fátækt, fjarlægt land
Í stað fumlausra neyðaraðgerða
af hálfu yfirvalda möruðu rotnandi
lík í menguðu vatni. Gamli maðurinn
Willis hímdi uppi á háalofti en ann-
ars staðar í Bandaríkjunum horfði
sjálfboðaliðinn Luke með skelfingu
á það sem átti sér stað. Hann kom
sér fljótlega til New Orleans til að
hjálpa til við að byggja upp – og er
þar enn.
„Það er algjör skömm að þessu.
Þetta hefði ekki átt að gerast og allt
þetta fólk hefði ekki þurft að farast.
Pældu í því hvað það er klikkað!“
segir hann og er reiður. Katrína
vakti Luke og marga aðra Banda-
ríkjamenn við vondan draum.
Svanga og skelfda fólkið sem það sá
á sjónvarpsskjánum var ekki í fá-
tæku, fjarlægu landi. Þetta voru
Bandaríkin. Svæði sem leit út eins
og það hefði lent í styrjöld var í
þeirra eigin landi. Hundruð þúsunda
samlanda þeirra á flótta.
„Síðan eftir allt þetta klúður er
fólk eiginlega bara skilið eftir. Það
eru til allir þessir peningar til að
gera ýmislegt út um allt erlendis,
eyða milljónum í Írak og ég veit ekki
hvað, en ekki hægt að taka almenni-
lega á málunum hér. Menn eiga eig-
inlega bara að redda sér sjálfir,“
segir Luke hugsandi. „Sjálf-
boðaliðar og hjálparsamtök geta
gripið marga í fallinu – en þau geta
bara ekki gripið alla.“
Annar sjálfboðaliði, David Monk,
sem horfði í sjónvarpinu heima hjá
sér í Philadelphiu á New Orleans
fara á flot, segir glottandi að hann
hafi ákveðið að drífa sig niður eftir
til að hjálpa, því „yfirvöld hafi aug-
ljóslega ekki haft áform um að gera
það …“ Í tvo mánuði samfleytt fór
hann hús úr húsi og leitaði að eft-
irlifendum og látnum.
Og svo er það leigubílstjórinn Bill
sem fussar og segir kaldhæðinn að
vinnubrögðin sem hann hafi séð hjá
yfirvöldum þegar Katrína gekk yfir
sé eitthvað sem hann hafi búist við
að sjá „langt í burtu í einhverjum af
þessum þróunarríkjum sem við er-
um alltaf að gagnrýna fyrir óstjórn
og spillingu“.
Þeim finnst ganga hægt að byggja
upp New Orleans og fleiri eru á
sömu skoðun.
„Fullkomin stöðnun“
„Það gengur seint,“ segir einn.
„Þetta mjakast en gengur hægt.
Kerfið er alltof svifaseint,“ segir
annar. „Í sumum hverfum gengur
bókstaflega ekki neitt,“ segir sá
þriðji.
Vitanlega hlýtur að taka tímann
sinn að gera við þau 160.000 heimili í
borginni sem skemmdust eða eyði-
lögðust alveg. Og kannski eru tvö ár
ekki langur tími í því samhengi. En
tvö ár eru langur tími fyrir þá sem
þurftu að flýja, hafast við vítt og
breitt um Bandaríkin – samtals í 44
fylkjum – og vilja í dag geta snúið
aftur til eðlilegs lífs.
New Orleans var langt í frá full-
komin fyrir Katrínu. Margir íbúar
bjuggu við mikla fátækt, skólar voru
víða lélegir og glæpatíðni há. En
fyrir þá sem ástandið var slæmt áð-
ur, er það ekki skárra núna. Brook-
ings Institution, sem fylgst hefur
vandlega með þróuninni í New Or-
leans, bendir á að mikið af opinber-
um þjónustustofnunum þarfnist enn
viðgerðar.
Öllum skólum í New Orleans var
lokað eftir flóðin og 62% almenn-
ingsskóla hafa verið opnuð á nýjan
leik. Brookings bendir á að hér sé
um töluverða aukningu að ræða frá
því að síðasta yfirlit var gert fyrir
þremur mánuðum og að í fyrra hafi
einungis 40% almenningsskóla verið
starfrækt. Hvað aðra grunnþætti
samfélagsins varði hafi hins vegar
ríkt „fullkomin stöðnun“ síðustu
mánuði.
Hvar ætlarðu að búa?
Í New Orleans bjuggu áður
450.000 manns en um 1,4 milljónir á
stórborgarsvæðinu. Talið er að í
sjálfri New Orleans séu í dag um
300.000 manns. Enn vantar því um
150.000 til að íbúafjöldinn sé sá sami
og fyrir Katrínu. Margir tjá mér að
þeir efi að þetta fólk skili sér aftur.
„Ekki fyrst það er ekki enn komið
til baka,“ segir Linda frá Suður-
Afríku sem búið hefur í 7 ár í borg-
inni. „Það er heldur ekkert auðvelt
að koma hingað, hvar ætlarðu til
dæmis að búa?“ Húsnæðismál eru
raunar stórt vandamál í borginni –
kannski það stærsta. Meirihluti
borgarbúa var í leiguhúsnæði fyrir
Katrínu og eftir fellibylinn rauk
leiguverðið upp á því litla sem eftir
var íbúðarhæft. Fjölmargir hafa
ekki efni á jafnhárri leigu.
„Og hvað ætlarðu að gera við
börnin þín meðan þú ert í
vinnunni?“ heldur Linda áfram. Ein-
ungis 38% dagvistunarheimila í New
Orleans hafa verið opnuð eftir Katr-
ínu.
Lögreglustöð í húsvagni
Aðallögreglustöðin í borginni er
enn í bráðabirgðahúsnæði – í
FEMA-húsvagni. Fyrirlestrar í So-
uthern University of New Orleans
eru sömuleiðis enn haldnir í hús-
vögnum. Almenningssamgöngur eru
í lamasessi – eingöngu helmingur
strætóleiða er virkur og vagnarnir
ganga sjaldan: Einungis 19% af al-
menningsvögnum borgarinnar eru í
notkun. Sporvagnaleiðin á St. Char-
les Avenue sem er frá 1835 og er sú
leið sem lengst hefur verið í notkun í
öllum heiminum, var fyrst opnuð
aftur í síðasta mánuði.
Rúmum tveimur árum eftir Katr-
ínu hafa 57% sjúkrastofnana í New
Orleans verið opnuð – 13 af 23. Áður
var fólk með geðsjúkdóma á stór-
borgarsvæðinu – nú eru þau innan
við hundrað. Stærsta sjúkrarýmið
fyrir geðsjúka í dag er raunar í að-
alfangelsinu þar sem eru 60 pláss.
Katrína á húsveggjum
Tímabundin dvöl veitir takmark-
aða þekkingu og kannski er það sem
ég veit með mestri vissu eftir ferða-
lagið það að tveimur árum eftir
hörmungarnar er undarlegt að vera
í New Orleans. Raunar stórundar-
legt.
Þarna er yfirgefin heilsugæsla
sem virðist vera að grotna niður.
Tómur skóli með brotnar rúður og
neglt fyrir dyrnar. Risastórt
Allt í drasli Vatnsskemmdir ollu því að hreinsa varð allt innan úr mörgum húsum. Það starf stendur enn yfir.
»Hann ranghvolfir í
sér augunum meðan
bifreiðin rennur niður
götu þar sem öll hús
virðast yfirgefin. „Hvar
er allt fólkið?“
H
érna í kring var fullt af nágrönnum og neðar í göt-
unni var skóli. Í hverfinu var slökkvistöð og strætó
stoppaði á horninu. Og núna? Ekkert.“
Mercedes Davis Turner horfir ráðvillt á garða í
órækt, auða götu, húsbrak – slær sér síðan á lær og fer að
hlæja. „Þetta er algjörlega fáranlegt.“
Ég ek fram á Mercedes og föður hennar, Wadsworth Alcott
Davis, þar sem þau sitja í bíl fyrir framan hús í neðra níunda
hverfi – hverfinu sem fór einna verst út úr flóðunum. Þar eru
einungis örfáar hræður og hús á stangli.
Hver vill vera fyrstur?
Mercedes og Wadsworth eru stödd í hverfinu til að huga að
húsi sínu sem þau eru að láta gera upp. Þau leigðu það áður út
en bjuggu sjálf í öðru húsi sem þau eiga í sjöunda hverfi. „Þar
er miklu meiri uppbygging en hér. Hér eru allir nágrannarnir
farnir. Og það skrýtna er að ég veit ekki hver afdrif þeirra
urðu. Hvað varð um allt fólkið?“ spyr Mercedes hálfgáttuð og
tautar að símanúmer hafi breyst eftir Katrínu og fólk sest að
hér og þar.
Húsið þeirra er hálfeinmana í götunni. Dálítið eins og það
hafi dottið af himnum ofan. Ég veit ekki hvort mér finnst
óhugnanlegri húsin í hverfinu sem líta út eins og þau hafi lent
í sprengjuárás eða lóðirnar sem standa hreinlega auðar og
minna einna helst á grafreiti.
„Hver vill svo sem verða fyrstur til að snúa aftur?“ segir
Mercedes við sjálfa sig og hristir höfuðið. „Og hvernig er
hægt að byrja að búa hér þegar ekkert er til staðar í hverf-
inu? Ég sé ekki að margir muni flytja hingað aftur en við von-
um það auðvitað. Ef hverfið byggist ekki upp er þetta nátt-
úrlega verðlaust.“
Faðir hennar styður sig við staf sinn. „Já, án fólksins verð-
ur þetta ekki neins virði,“ muldrar hann. „Þeir segja að allir
muni á endanum snúa aftur til New Orleans en ég er satt best
að segja farinn að efa það.“
Af hverju kom hann sjálfur aftur? Gamli maðurinn hikar
aðeins en brosir síðan.
„Ég er fæddur hérna. Þetta er eini staðurinn sem ég þekki.
Hér á ég heima og það er nú bara þannig að enginn staður er
eins og heimili manns.“
Þegar ég loks spyr þau að aldri og heyri svarið gapi ég
bara. Hún er 66, hann 98. Ég horfi eins og í leiðslu á nærri
hundrað ára gamlan manninn í einskismannslandinu. Merce-
des skellir upp úr.
Eftir að hafa verið hjá börnum og barnabörnum í Texas og
reynt að fjarstýra endurbyggingu húsanna sinna komu þau
aftur til New Orleans og fluttust inn í húsvagn frá FEMA. „En
við urðum nú reyndar að koma okkur þaðan og inn í hús
vegna þess að við vorum alltaf að fá einhverjar kvefpestir,
sem enduðu síðan bara með bronkítis.“ Hún horfir á pabba
sinn staulast í kringum húsið og segir annars hugar að hann
hafi ekki verið svona áður. – Ekki svona hvernig?
„Hann notaði aldrei staf. Hann var ekki veikur. Það var svo
undarlegt en strax eftir Katrínu fékk hann slag.“ Hún er farin
að hvísla. „Þetta hefur tekið ofboðslega á hann, þótt hann vilji
ekki viðurkenna það.“
Eftir að hafa gefist upp á húsvagninum fluttu þau til ætt-
ingja og þaðan í leiguíbúð. „Við erum náttúrlega svo heppin
að eiga fyrir leigu á íbúð meðan við erum í þessu millibils-
ástandi. Ég skil bara ekki hvað annað fólk gerir,“ segir
Mercedes og bendir á að þau hafi verið frekar vel stæð þegar
varnargarðarnir brustu. Samt hafi þeim ekki tekist að klára
að endurbyggja húsin sín. Og húsið í sjöunda hverfi skemmd-
ist meira að segja ekki nema að hluta til. „Okkur hefur gengið
erfiðlega að fá iðnarmenn til að endurbyggja. Þetta hefur
bara allt gengið svo ofsalega hægt. En við vonumst til að geta
komist heim bráðum. Kannski eftir nokkrar vikur!“
Mercedes brosir. Hvíslar síðan að hún hafi reyndar ætlað
að hætta að kenna og fara á eftirlaun um það leyti sem Katr-
ína gekk yfir en núna þurfi þau á laununum að halda til að
geta komið undir sig heimili á nýjan leik.
„Það er dálítið skrýtið,“ segir hún og bætir sposk við:
„Svona af því að maður er farinn að nálgast sjötugt …“
FEÐGIN Í EINSKISMANNSLANDI
Alein Mercedes Davis Turner og Wadsworth Alcott Davis í 9.
hverfi þar sem áður stóðu hús við hús en er í dag nánast tómt.
HVER VILL BÚA Í YFIRGEFNU HVERFI?

Mygla Myglaður og brotinn stofu-
veggur í yfirgefnu húsi, rétt við
einn varnargarðanna sem brast.