Morgunblaðið - 02.12.2007, Blaðsíða 20

20 SUNNUDAGUR 2. DESEMBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
HVER VILL BÚA Í YFIRGEFNU HVERFI?
sjúkrahús sem stendur autt. Haugur
af spýtnabraki fyrir utan. „Fuck
Katrina,“ spreyjað svörtum stöfum
á nálæga útidyrahurð.
Í franska hverfinu, fjármálahverf-
inu og þeim 20% af New Orleans
sem ekki flæddi yfir virðist lífið
ganga sinn vanagang. Einnig í Jef-
ferson-sókn við hliðina á New Or-
leans. Annars staðar er eins og
Katrína sé enn yfir og allt um kring.
Hún er yfir heilum hverfum, mygl-
uðum húsum og lóðum í órækt. Hún
minnir hvarvetna á sig á hús-
veggjum: Rauð, svört og hvít x sem
máluð voru með úðabrúsum gefa til
kynna að í húsunum hafi verið leitað
að lifendum og dauðum. Og hún
skiptir lífi fólks í tvennt: „Fyrir“ og
„eftir“ fellibyl. „Pre-Katrina“ og
„post-Katrina“.
Dauð rotta á stofugólfinu
Í Mid City hverfinu eru ónýt, auð
hús á hverju horni. Samt er þetta
ekki eitt af þeim hverfum sem urðu
verst úti. Þarna gisti ég og á morgn-
ana vakna ég við hamarshögg. Fjöl-
margir hafast enn við í húsvögnum
fyrir utan heimili sín en hér býr
samt fólk og hér er verið að byggja
upp. Mestallt vatnið í þessu hverfi
kom í gegnum varnargarðana við
London Avenue. Ég bít í mig að ég
verði að kíkja á upptökin. Hvað
skyldi ég finna þar sem varnargarð-
arnir gáfu undan?
Hnúturinn í maganum stækkar
eftir því sem ég nálgast staðinn. Hér
er einkennilega hljótt. Alltof hljótt
miðað við að vera stödd í borg um
hábjartan dag.
„Jesús minn, þetta er fáránlegt,“
heyrist úr bílstjórasætinu. Sjálfskip-
aður aðstoðarmaður minn og bíl-
stjóri, Mickey Brewer, ranghvolfir í
sér augunum meðan bifreiðin renn-
ur niður götu þar sem öll hús virðast
yfirgefin. „Hvar er allt fólkið?“
Mickey er 38 ára Bandaríkjamað-
ur frá Atlanta, nokkurra klukku-
stunda keyrslu héðan, og í árslöngu
ferðalagi um eigið land. Hann bendir
á niðurnítt hús með brotnar rúður.
Það er yfirgefið en dyrnar engu að
síður opnar. Við smeygjum okkur
framhjá rauðu x-i á húsveggnum og
göngum inn. Ég vafra í leiðslu um
yfirgefin herbergi – heimili sem var
en er ekki lengur. Skáphurðirnar í
eldhúsinu lafa á hjörunum, veggirnir
eru brotnir, í loftinu rykugt ljós.
Garðurinn á bak við í órækt. Í stað
fjölskyldu í húsinu er dauð rotta á
mygluðu stofugólfinu.
Á útidyrahurðinni hangir tilkynn-
ing til eigenda hússins. Þeim ber að
rífa allt innan úr húsinu, að öðrum
kosti munu borgaryfirvöld gera hús-
ið upptækt. Ástæðan er sú að fái
vatn að standa í langan tíma – eins
og raunin var í New Orleans – byrj-
ar það sem er undir að mygla. Mygl-
an getur breiðst hratt út og í miklu
magni er hún hættuleg heilsu fólks.
Til að komast fyrir mygluna verður
að rífa allt út.
Íslendingar drekka vodka
Neðar í götunni eru sömu rauðu
merkingarnar á húsveggjunum. Við
göngum hús úr húsi sem öll hafa
verið strípuð að innan. Bíll ekur
framhjá en annars eru ekki nema
örfáar hræður á ferli.
Beint undir staðnum þar sem
varnargarðarnir gáfu sig sýslar
Harrold Weiser fyrir framan hús
sem verið er að leggja lokahönd á.
Hann er ánægður með að vera nærri
því búinn, en segir hverfið tómlegt.
„Þetta er eins og yfirgefið þorp.“
Hann bandar höfðinu í átt að tómu
húsunum hinum megin við götuna.
„Ég á ættir að rekja til Þýska-
lands. Og Þýskaland var end-
urbyggt eftir stríðið. Auðvitað kom
ekkert annað til greina en ég end-
urbyggði hér,“ segir hann ákveðinn.
Gamli varnargarðurinn er grár en
hvítur þar sem bætt hefur verið í
hann, beint fyrir ofan nýja húsið
hans Harrolds. Óx honum ekkert í
augum að endurbyggja á þessum
stað?
„Nei, nei, ég tók þetta bara á lík-
unum. Líkurnar á því að það komi
annar svona stór fellibylur hingað
áður en ég drepst – sem er kannski
ekkert eftir svo mörg ár – eru bara
ekki nógu miklar.“ Hann hlær kald-
hæðnislega og bætir leiftursnöggt
við að hann viti vel að Íslendingar
eigi heimsmet í vodkadrykkju. „Já,
þið drekkið nú ekkert smámagn af
vodka, ha!“
Áður en ég kem upp orði er Har-
rold búinn að spyrja vodka-
drykkjukonuna hvort henni finnist
að nýju gluggakarmarnir eigi að
vera svartir á litinn eða kirsuberja-
litir. „Sjáðu til, við sonur minn erum
algjörlega ósammála um þetta.
Heyrðu, þú verður bara að skera úr
um þetta. Svart eða kirsuberjalit-
að?“
Íbúi í tíunda hverju húsi
Ofar í götunni sýslar eldri maður
fyrir framan húsvagn. Hann heitir
K.C. Kent og vann áður sem hug-
búnaðarverkfræðingur en er kom-
inn á eftirlaun. Hann tekur reglu-
lega stöðuna í nærliggjandi götum
og skráir skilmerkilega hjá sér.
Seinast þegar hann kannaði málið
var búið að eða verið að end-
urbyggja 17% af þeim 350 húsum
sem í hverfinu eru. 38% húsanna
höfðu verið rifin alveg og lóðirnar
eru auðar í dag. Þau 45% sem eftir
standa eru enn óhreyfð með öllu eða
að búið er að rífa allt innan úr þeim
en ekkert byrjað að endurbyggja.
„Ætli það sé ekki búið að flytja
inn í um það bil einn tíunda af hús-
unum í hverfinu,“ segir hann og
verður hálfskrýtinn á svipinn. „Og
þetta er meira en tveimur árum eftir
Katrínu.“
Borðaðu ostrur!
Í nálægu hverfi situr ungi mað-
urinn Dan á tröppum fyrir framan
yfirgefna verslun. Hann er enn að
bíða eftir peningum frá Road Home
áætluninni. „Manni finnst eins og
það sé ekki raunverulegur áhugi af
hálfu yfirvalda á að endurbyggja.“
Hann var eins og svo margir ein-
ungis tryggður fyrir fellibylnum en
ekki flóðunum – sem ollu langmestu
skemmdunum. Hann fékk því lítið út
úr tryggingunum. „Og það þótt flóð-
in hafi orðið vegna fellibylsins –
þetta er svo klikkað, maður.“
Michael í sömu götu er aftur á
móti nýbúinn að fá peninga frá Road
Home og stefnir á að byrja að end-
urbyggja í janúar fái hann til þess
fólk.
Og svo er það Susan sem ber sig
vel, segir lífið vera að færast í eðli-
Til sölu Autt hús til sölu. Merkingin á veggnum sýnir að björgunarhópurinn CA6 gerði húsleit þar 15. sept og talan O þýðir að enginn fannst látinn. Til hægri er yfirgefið hús sem stendur opið.
»New Orleans er ekk-
ert venjuleg – og lífið
í New Orleans eftir
Katrínu er líka langt í
frá að vera venjulegt.
Bjargaðist Hinn 81 árs gamli Willis
J. Tate sýnir leiðina upp á háaloftið
þar sem hann hafðist við í 3 daga.
A
llt sem ég átti eyðilagðist
og það eina sem bjargaðist
var það sem ég var með á
mér: Jakkaföt og baðföt!“
James Morris skellihlær og út-
skýrir að hann hafi verið í strand-
brúðkaupi hjá systur sinni þegar
fellibylurinn gekk yfir.
Tíu mínútum síðar, þegar við
ökum um borgina, hlær hann ekki
en horfir þess í stað örvænting-
arfullur út um bílrúðuna. „Það sem
er svo niðurdrepandi er að maður
ekur bara nokkrar húsalengjur og
þá sér maður yfirgefin hús. Og för-
in á húsveggjunum náttúrlega,“
segir hann og bendir á brúnu rend-
urnar sem blasa víða við. Þetta er
það sem kallað er „hringurinn í
kringum borgina“ – hæðin sem
vatnið fór í.
Katrína gríðarlegt áfall
Mér verður hugsað til James þeg-
ar ég hitti Michele Louviere hjá Ce-
lebration Church. Hún er sérfræð-
ingur í áfallahjálp og vinnur á
vegum kirkjunnar að því að aðstoða
borgarbúa að komast yfir áfallið
sem Katrína olli. Þörfin er mikil og
starfsemin vex stöðugt – núna
starfa 20 ráðgjafar á 5 stöðum í
borginni og hitta hundruð fólks í
hverri viku.
„Katrína var gríðarlegt áfall fyr-
ir borgarbúa og jafnvel þá sem ekki
misstu sjálfir húsin sín. Svo margt í
borginni minnir á það sem gerðist.
Miklu af þessu fólki, og líka þeim
sem misstu sitt en hafa náð að koma
aftur undir sig fótunum, líður mjög
illa. Það bitnar aftur beint á heilsu
fólks.
Þunglyndi og áfallastreita er
mikil hér á svæðinu. Hins vegar er
fjöldinn allur af fólki sem er ekki
einu sinni komið þetta langt í ferl-
inu – að geta litið í kringum sig og
velt vöngum yfir því hvernig því
líði. Staðan víða í New Orleans,
rúmum tveimur árum eftir Katrínu,
býður einfaldlega ekki upp á það.
Fólk er enn á bólakafi að reyna
hreinlega að komast í gegnum
hvern dag og láta enda ná saman.
Hús eru óíbúðarhæf, heilsugæsla af
skornum skammti, skólar lokaðir
og óvissa mikil. Undir þessum
kringumstæðum ber fólk gríð-
arlegar byrðar og þá situr þess eig-
in líðan á hakanum. Það má þannig
búast við því að samhliða því sem
ástandið í borginni lagast geti fleiri
og fleiri litið inn á við og verði þá
fyrir síðbúnu áfalli.“
Samkvæmt rannsókn DHH, sem
kynnt var í byrjun nóvember, er
greinileg aukning á geðrænum
vandamálum í Louisiana-fylki eftir
Katrínu. Og samkvæmt nýlegri
rannsókn sem birtist í Annals of
Emergency Medicine og gerð var
meðal íbúa í húsvagnabyggðum var
helmingur svarenda með einkenni
mikils þunglyndis. Í slíkum byggð-
um eru vagnarnir ýmist út af fyrir
sig, eða sem dæmi þyrpingum á
bílastæðum.
Sem betur fer búa færri og færri
í húsvagnabyggðum en Michele ótt-
ast engu að síður hvað við taki, ekki
eingöngu vegna þess að margir
glími við depurð og vanlíðan heldur
sé lítil sem engin aðstaða í New Or-
leans í dag til að hjálpa fólki með al-
varlega geðsjúkdóma.
Ráðgjöf Þau Theron og Michele, ráðgjafar hjá Celebration Church, hjálpa
borgarbúum að komast yfir áfallið sem fellibylurinn Katrína olli.
ANDLEG LÍÐAN VERÐUR ÚT UNDAN