Morgunblaðið - 14.06.2008, Qupperneq 29

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 14. JÚNÍ 2008 29
ÁRNI Johnsen kallar mig
barnalega fyrir að vilja vernda
náttúruna. Skrýtið því mér
finnst einmitt hálfbarnalegt
að þegar allur heimurinn er á
tánum yfir því að næstu 50-
100 árin muni gróðurhúsa-
áhrif jafnvel farga mannkyn-
inu, þá hækkum við koltvísýr-
ingslosun Íslands upp í 17
tonn á hvern einstakling, sem
setur okkur í þriðja sæti í
heiminum, á eftir Ástralíu og Bandaríkj-
unum. 10 af þessum tonnum eru út af álver-
unum þremur sem eru komin. Ef við byggj-
um álver á Húsavík og Helguvík stefnum við
hærra? Verðum við efst? Mesti meng-
unarvaldurinn í heiminum? Barnalegt eða
fullorðinslegt? Það er spurning … Álverin
sem komin eru, þau verða áfram, hjá því
verður ekki komist. En samt finnst mér eitt-
hvað svo barnalegt að selja orkuna á þriðj-
ungi af því verði sem Alcoa borgar í Evrópu
og Ameríku. Við gætum virkjað þriðjungi
minna ef við fengjum allan ágóðann. Og svo
flytja menn allt óunnið úr landi í stað þess að
hanna eitthvað nytsamlegt og setja „made in
Iceland“ á gripinn. Af hverju ekki að fram-
leiða einhverja hluti áður en við bræðum
meira?
Af hverju, eins og þegar við veiddum
þorskinn, höfðum við bara áhuga á fyrsta
stiginu, útvega hráefni, en ekki klára dæmið?
Af hverju þurfum við ennþá að leika nýlendu
þar sem við vinnum öll skítverkin? Fyrir ann-
aðhvort Dani, Bandaríkjaher eða Alcoa og
fáum ekki mikið í staðinn. Er ekki barnalegt
að selja sig svona ódýrt? Árni talar um rudda-
legt brotthvarf hersins – af hverju ætti Alcoa
ekki að verða jafn ruddalegt einhvern dag-
inn? Og langflestir sem unnu hjá hernum eru
komnir í aðra vinnu. Við ættum að fagna því.
Jónas frá Hriflu kallaði Halldór Laxness
barnalegan fyrir skoðanir sínar á nátt-
úruvernd. Halldór barðist meðal annars fyrir
varðveislu Gullfoss. Og kannski var Ólafur
Thors barnalegur þegar hann neitaði Banda-
ríkjaher um fjórar herstöðvar hér í staðinn
fyrir þessa einu. Þeir hefðu jú malbikað
hringveginn í staðinn og við „grætt“ heil-
mikið. En þá hefði Ísland hrunið með kalda
stríðinu með tilheyrandi atvinnuleysi. Við
hefðum ekki kunnað að koma neinu í verk
nema spyrja Bandaríkjamenn um leyfi. Svip-
að og hvernig Grænlendingar eru háðir Dön-
um enn í dag.
Af hverju ættum við að verða háð öðrum?
Mér finnst það barnalegt. Kannski finnst
Árna Johnsen barnaleg sjálfstæð-
isbarátta Íslendinga. Var Jón Sig-
urðsson bara með rómantíska til-
finningasemi þegar hann vildi að
þjóðin gerði allt sjálf þar sem það
er miklu erfiðara og eins og allir
vita: að hlúa að grasrót, byrja al-
veg frá grunni og byggja upp heilt
land tekur langan tíma, af hverju
vera að þessu veseni þegar við
getum látið Dani /USA/Alcoa
borga allt fyrir okkur? Ég vil
benda Árna á, að þvert á vitn-
eskju hans veit ég ýmislegt um
grasrót. Hef bráðum 30 ára
reynslu. Alveg frá því að Skífan og Steinar á
sínum tíma buðu okkur samninga tókum við
þá afstöðu að gera allt sjálf – þar til í dag hef
ég aldrei selt mig. Sykurmolarnir fengu á sín-
um tíma stór tilboð frá stórum fyrirtækjum
en við vildum alltaf eiga okkur sjálf og ekki
skulda neinum neitt.
Ég hef t.d. alltaf sagt nei við öllum auglýs-
ingum. Ég hef hitt mikið af erlendum tónlist-
armönnum sem hafa verið í svipaðri stöðu og
ég hvað frægð og sölu platna varðar en hafa
síðan látið freistast og skrifað undir „stóra
samninginn“, selt þar með sjálfstæði sitt og
seinna þegar verr hefur gengið fá þeir ekkert
gefið út eða neyðast til að skrifa tónlist sem
er ritstýrt af hljómplötufyrirtækinu. Um það
eru til margar sögur. Það er bara ekki gott að
setja sig í svona veika stöðu, vera svona undir
öðrum kominn.
Það er rétt hjá þér, Árni, ég veit ekkert um
það hvernig það er að vera atvinnulaus úti á
landi en ég veit ýmislegt um hvernig á að
byrja á litlu fyrirtæki, hvernig þarf að hlúa að
því, trúa á það þegar enginn annar gerir það
og freistast ekki til að selja sig ódýrt stærri
fyrirtækjum þegar fer aðeins að ganga, mað-
ur þarf að vökva og sinna því í gegnum erfiðu
tímana til að eiga skilið ávextina sem koma
seinna. Það verður að verja plöntuna öll árin
á leiðinni, þangað til hún verður stór, plantan
þín verður ekki heilbrigð og frumleg nema
maður hafi með þolinmæðinni hlúð að henni
og nostrað alla leið. Það þarf segja nei við
spillingu og alls kyns freistingum um að taka
„short cut“ inn í „big time“ og ég get lofað þér
að það að byggja eitt stærsta álver í heimi í
samvinnu við Alcoa er „short cut“. Lyktin
finnst langar leiðir.
Ég vil líka benda Árna á að ég kem ekki
einu sinni á ári til Íslands. Ég hef verið hér
helming tíma míns síðan 1993 og meðlimir
Sigur Rósar búa hér enn og gott að minnast á
að þeir byggðu hljóðver í Mosfellskvosinni og
hafa unnið flestar plötur sínar þar.
Þegar ég tala um að ímynd Íslands sé mik-
ilvæg Íslendingum sem vinna erlendis var ég
ekki bara að tala um mig og Sigur Rós. Ég
hef minnstar áhyggjur af okkur. Ég er að tala
um hinar fjöldamörgu útflutningsvörur eins
og skyr, vatn, fisk, lífrænt lambakjöt, ferða-
mennsku, jarðvarmaþekkingu og meira segja
Ólafur Ragnar Grímsson, háttvirtur forseti
Íslands, er farinn að halda fyrirlestra erlend-
is um græna orku Íslands. Svo ekki sé minnst
á það sem gæti orðið, ef við höldum okkur
grænum. Ég er þeirrar skoðunar að við gæt-
um nýtt ímynd Íslands erlendis miklu miklu
betur. Selt t.d. lífrænt grænmeti, heilsuvörur,
snyrtivörur, mjólkurvörur og fleira og fleira.
Erlendis eru margir tilbúnir að borga miklu
meira fyrir lífræna vöru frá grænu landi.
Mesta trúna hef ég á ímyndunarafli land-
ans. Þar hef ég reynslu líka, Árni. Íslenskri
tónlist, sem hefur apað eftir erlendum hug-
myndum, hefur ekki gengið vel erlendis. Það
eiga list og „bissniss“ sameiginlegt: frumleg
hugsun hjálpar …
Geir Haarde fékk um daginn verðlaun
Newsweek sem grænasti forsætisráðherra
heims. Ef við samþykkjum fleiri álver verð-
um við ekki lengur grænust. Við verðum ein
stærsta málmbræðsla í heimi og sú þjóð sem
mengar mest á mann. Ótal atvinnumögu-
leikar verða úr sögunni. Það er á stefnuskrá
margra fyrirtækja í framtíðinni að vinna að-
eins með fyrirtækjum og löndum sem eru
græn. Möguleikar okkar á að vinna með t.d.
Google myndu hverfa ef við höldum ekki í þá
ímynd sem Ísland hefur.
Við getum ekki bæði verið græn og ekki
græn, því miður. Látrabjarg, stærsta fugla-
bjarg Evrópu, gæti orðið fjölsóttur þjóðgarð-
ur. Íbúar héraðsins þar hafa mikinn áhuga á
því. En ætla líka að reisa olíuhreinsunarstöð.
Það tvennt fer ekki saman. Ef við virkjum all-
ar árnar okkar munu hrygningarstöðvar
þorsksins raskast, jafnvel hverfa. Við stönd-
um frammi fyrir vali: þorskinn eða virkjanir?
Og svo eitt, Árni, sem mér hefur alltaf
fundist svo barnalegt: að hafa of einsleitan at-
vinnuveg í svona litlu landi. Hversu oft höfum
við brennt okkur á að t.d. allir veiddu síld og
þegar hún hvarf þá varð kreppa, manstu þeg-
ar allir opnuðu vídeóleigur í einu og svo fór
helmingurinn á hausinn (sólbaðsstofupakkinn
líka eftirminnilegur) … Við getum kannski
unnið í kringum álverin þrjú sem komin eru,
neyðumst til að gera gott úr því, en af hverju
ekki fá fjölbreytni í þetta og restin af störf-
unum sem upp á vantar gæti komið frá svo
mörgu öðru. Án þess að selja sál sína fyrirtæki
sem er mannréttindabrjótur, hergagnafram-
leiðandi og á bannlista á mörgum stöðum í
heiminum.
Þegar Íslendingar hófu sjálfstæðisbaráttuna
var ekki til nein ein galdralausn. Ekki heldur
núna. Skemmtileg, frjó samfélög eru ekki búin
til úr einni lausn.
Árni, þú hefur kannski rétt á því sem stoltur
utanbæjarmaður að taka ekki við ráðlegg-
ingum frá listaspíru úr 101 Reykjavík (sem er
hvort eð er aldrei á landinu heldur alltaf að
drekka kampavín með útlendingum í útlönd-
um), en af hverju að leggjast á hnéskeljarnar
fyrir framan Alcoa fyrst þið eruð svona sjálf-
stæð og sjálfum ykkur nóg? Annars finnst mér
ekki lengur rétt að stilla þessu álver-ekki-
álver-rifrildi upp eins og það sé landsbyggðin á
móti Reykjavík. Þetta er ekki svona svart og
hvítt því síðustu ár hafa verið stofnuð alls kon-
ar fyrirtæki á landsbyggðinni. Grasrót sem
byrjar smátt, en hver veit hvað verður eftir
fimm ár? 10 ár? T.d. Hvalasafnið á Húsavík,
tónlistarfólk um allt land, háskólaþorpið á Hól-
um, Villimey á Vestfjörðum, Geoplank í
Grindavík, Vogafjós í Mývatnssveit, fuglasafn-
ið á Mývatni, Hvíldarklettur: sjóstangveiði fyr-
ir vestan, Landnámssetrið í Borgarnesi,
Strandagaldur: Galdrasetið á Ströndum, há-
skólinn á Akureyri hefur vaxið heilmikið, Sjó-
ræningjasafnið á Patreksfirði, Aldrei fór ég
suður-hátíðin á Ísafirði, Skálanes og Lunga á
Seyðisfirði. Mér þætti gott að heyra frá því
fólki.
Flestir vísindamenn erlendis eru sammála
um að framtíðin sé í sólarorku. Af hverju ekki
leggja í rannsóknir þar og verða einir af frum-
kvöðlunum?
Miklu hefur nú þegar verið áorkað, t.d. Bláa
lónið (það tók þá 10 ár að fá leyfi fyrir rekstr-
inum, þetta þótti svo útópískt), Icelandair, Öss-
ur, Marel, Marorka, hvalaskoðunin og safnið á
Húsavík og 3X stál á Ísafirði. Það vinna 350
manns í ccp í dag við tölvuleiki upp úr hug-
mynd sem einn maður fékk fyrir 10 árum. Svo
má ekki gleyma koltrefjaverksmiðjunni á
Sauðárkróki sem mun útvega 60 störf. Mengar
lítið, hugsar fram á við! (Flugvélar framtíð-
arinnar verða ekki smíðaðar úr áli heldur kol-
trefjum.) Þetta og fleira er í grasrótinni sem á
eftir að vaxa, dafna, gróa í heila öld og lengur
og þá er ekki búið að telja upp nærri allt því
eins og Jón Sigurðsson vissi, Ólafur Thors
vissi, Halldór Laxness vissi og við allir Íslend-
ingar vitum ef við setjum höndina á hjartað,
bæði álverssinnar og náttúruverndarsinnar, að
fátt er eins göfugt og gott fyrir íslensku þjóð-
ina og hlutir sem við höfum sjálf byggt frá
grunni, þótt það hafi verið rosa erfitt og tekið
miklu lengri tíma en hefðum við verið í þjón-
ustu útlendinga. Þar uppskerum við.
Fullorðinslegt?
Eftir Björk
Guðmundsdóttur »… við allir Íslendingar vit-um, ef við setjum höndina
á hjartað, bæði álverssinnar
og náttúruverndarsinnar, að
fátt er eins göfugt og gott
fyrir íslensku þjóðina og hlutir
sem við höfum sjálf byggt
frá grunni.
Björk Guðmundsdóttir
Höfundur er tónlistarmaður.
Tungufimi Kynnar leiklistarverðlauna Grímunnar, sem fram fór í gærkvöldi, liðkuðu munnvikin fyrir hátíðina.
Frikki Blog.is
Baldur Kristjánsson | 13. júní
Sparakstur
... ég ók alveg sallafínan
sparakstur og árangurinn
samkvæmt hinni óskeik-
ulu tölvu bílsins 3,5 l
eyðsla miða við 100 km
akstur. Ég fór sem sagt
frá Seljakirkju í Reykjavík
austur í Þorlákshöfn á 1,7 l af olíu. Ég er
Gull og gersemi/Guði sjálfum líkur orti
Sölvi Helgason að vísu um sig en ekki
mig. En vissulega sparaði ég þarna mikið
gull. Þetta var að vísu óvenju lítil eyðsla
enda smá vindskotta í bakið en iðulega
er ég nálægt þessu. ... Mér var strítt þeg-
ar ég var lítill og fjölskyldan átti Skoda.
Skódi ljóti/spýtir grjóti sögðu krakka-
fíflin. Nú segi ég stoltur Skódi flotti/
spýtir gotti því að við, ég og mín fjöl-
skylda, höfum efni á að stoppa í öllum
sjoppum og kaupa allt það gott sem okk-
ur langar í. ...
Meira: baldurkr.blog.is
Sigurður Mar Halldórsson | 13. júní
Hvalveiðar í laumi
… Menn þurfa að meta í
hverju hagsmunirnir
liggja. Er kannski meira
út úr því að hafa að láta
túrista horfa á hvalina
en að láta Japana éta
þá? Er kannski hægt að selja jap-
önskum verksmiðjuskipum veiðileyfi
hér við land. Nei, það er ekki góð hug-
mynd. Kannski við ættum að veiða
hvali í laumi.
Meira: marason.blog.is