Morgunblaðið - 28.09.2008, Blaðsíða 20

20 SUNNUDAGUR 28. SEPTEMBER 2008 MORGUNBLAÐIÐ
Eftir Sigríði Víðis Jónsdóttur
sigridurv@mbl.is
F
jölskylda hans hafði ekki
hugmynd um hvar hann
var niðurkominn. Sjálf-
ur hafði hann ekki
grænan grun um hvar
hann var staddur eða hvað tímanum
leið. Í heilt ár hafði Georgíumaðurinn
Bakhar ekki séð dagsbirtu.
Lengi hafði verið leitað að Bakhar
en ekkert spurst til hans. Það var
engu líkara en að hann hefði gufað
upp. Þegar fregnir bárust af því að
hann gæti mögulega verið í fangelsi
nokkru í Georgíu kom í hlut Helgu
Þórólfsdóttur að athuga málið. Hún
er sviðsstjóri alþjóðasviðs hjá Rauða
krossi Íslands og vann í Georgíu á
þessum tíma.
Um réttan mann reyndist vera að
ræða. Bakhar hafði verið tekinn til
fanga í borgarastríðinu og sat inni án
þess að búið væri að dæma hann.
Þegar Helga hitti hann hafði hann
verið í einangrun svo mánuðum
skipti og var kominn með ein-
kennilegt litarhaft af einverunni.
Í gegnum Helgu og Rauða kross-
inn fékk Bakhar að senda skilaboð til
fjölskyldu sinnar, svokölluð Rauða
kross skilaboð. Í skilaboðum sem
honum bárust til baka frá unnustu
sinni komst hann að nokkru sem
hann vissi ekki: Hann átti tveggja
ára gamalt barn.
Ógleymanleg stund
Bakhar sendi einnig Rauða kross
skilaboð til foreldra sinna. Þegar
Helga og sjálfboðaliðar Rauða kross-
ins í Georgíu komu færandi hendi
með handskrifuð skilaboð frá syn-
inum leið næstum því yfir þá. Þau
höfðu ekki haft hugmynd um hvort
sonur þeirra var lífs eða liðinn.
„Allir fóru að hágráta, þetta var
svo tilfinningaþrungið – algjörlega
ógleymanleg stund. Ímyndaðu þér að
fá allt í einu í hendurnar skilaboð um
að þinn nánasti sé á lífi! Þú hefur ver-
ið í algjörri óvissu og ekki vitað
neitt,“ segir Helga.
Hún bendir á að á hverju einasta
ári hjálpi Alþjóða Rauði krossinn
fólki í sömu sporum – fólki á stríðs-
svæðum og hamfarasvæðum sem
hafi ekki hugmynd um hvað hafi orð-
ið um ástvini þess.
„Rauði krossinn rekur víðtæka
leitar- og skilaboðaþjónustu sem að-
stoðar milljónir manna um víða ver-
öld. Leitarþjónustan hefur uppi á
fólki og skilaboðaþjónustan hjálpar
fólki að halda sambandi – hvort sem
það hvarf á stríðssvæðum og endaði í
fangageymslum eða týndist til dæm-
is á flótta. Þetta er gríðarlega mik-
ilvægt starf en samt hefur farið
merkilega lítið fyrir því,“ segir
Helga. Það var ekki síst sökum þess
sem Rauði kross Íslands ákvað að til-
Hvað gerirðu ef þú týnir
fólkinu þínu á flótta?
Þegar hundruð þús-
unda flýja heimili sín í
skyndingu er auðvelt
að missa sjónar á ætt-
ingjum og vinum.
Hvernig er hægt að
hafa aftur uppi á fjöl-
skyldunni þegar átök
eða náttúruhamfarir
hafa lamað hefðbundn-
ar samskiptaleiðir?
Reuters
Flúið Konur og börn á flótta í Erítreu. Að halda hópinn á hröðum flótta og í algjörri ringulreið getur reynst þrautinni þyngra.
Reuters
Hvar er fólkið mitt? Flóttakona frá Sómalíu á leið til Jemen.
» Að aðstoða fólk ástríðs- og ham-
farasvæðum felst
ekki eingöngu í mat-
argjöfum, heilsu-
gæslu og því sem er
áþreifanlegt. Að
geta hjálpað fólki að
finna aftur týnda
fjölskyldumeðlimi –
að finna aftur öryggi
sitt – er í einu orði
sagt stórkostlegt.“
Helga Þórólfsdóttir kom í vikunni
heim frá Kongó, þangað sem hún
fór í tengslum við landssöfnun
Rauða kross Ís-
lands. Hún segir
ferðina hafa
gengið vonum
framar.
„Á þessu
svæði hafa af-
skaplega margir
orðið viðskila
við ástvini sína
og hafa ekki
hugmynd um
hvað varð um þá. Bæði hafa verið
átök í nágrannaríkjunum og fólk
þess vegna flúið þaðan og yfir til
Kongó – og síðan voru átök innan-
lands í Kongó og gríðarlega marg-
ir þurftu að flýja.
Menn týndust í mannmergðinni
og höfðu engin tök á því að finna
fólkið sitt aftur – póstsamgöngur
voru engar, símasamband lá niðri
og ekki var hægt að fara um á milli
landshluta. Það er ekki síst í ljósi
þessa sem mikilvægt er að aðstoða
fólk við að hafa aftur uppi á ástvin-
um sínum,“ segir Helga.
Börnin sáu allt saman
Í hópi þeirra sem misstu for-
eldra sína í átökunum eru systk-
inin Muhammed, Justine og Isaac
sem Helga hitti í Kongó.
„Muhammed er elstur í hópnum,
21 árs gamall. Hann er hálfbróðir
hinna, þau eiga sömu móður. Pabbi
hans fékk forræði yfir honum þeg-
ar hjónin skildu en móðirin giftist
aftur og fluttist í annað hérað. Hún
eignaðist Justine litlu en stuttu síð-
ar braust stríðið út. Muhammed
var þá níu ára og týndi föður sín-
um sem flúði til Tansaníu,“ segir
Helga og útskýrir að hann hafi í
framhaldinu leitað móður sína
uppi.
Þremur árum síðar fæddist
yngsti drengurinn Isaac en ári
seinna breyttist allt. Vopnaðir
menn leituðu skjóls í húsi fjölskyld-
unnar, þar sem móðirin bjó með
börnin þrjú. „Herflokkur elti
mennina inn í húsið og drap þá. En
móðirin var einnig drepin – og
börnin sáu allt saman.
Kirkjusöfnuðurinn á svæðinu
kom börnunum í framhaldinu fyrir
á fósturheimilum en þau gátu því
miður ekki verið öll saman. Hóp-
urinn var því leystur upp og
krakkarnir fóru hver á sitt heim-
ilið,“ segir Helga. Það var loks fyr-
ir tveimur árum sem kongóskur
sjálfboðaliði hjá Rauða krossinum
benti á að mögulegt væri að reyna
að hafa uppi á ættingjum systk-
inanna í gegnum leitarþjónustu Al-
þjóða Rauða krossins.
Haldið í vonina
„Upplýsingar um börnin voru
teknar niður, hvað þau hétu, hvað-
an þau voru og svo framvegis. Í
framhaldinu tókst sjálfboðaliðum
og Alþjóða Rauða krossinum að
hafa uppi á móðurbróður þeirra og
ömmu. Þau Muhammed, Justine og
Isaac gátu því sameinast og farið
til ættingja sinna,“ útskýrir Helga.
„Þegar við komum í heimsókn
voru krakkarnir voðalega fínir og
himinlifandi yfir því að vera komn-
ir inn í stórfjölskylduna og vera
aftur saman. Muhammed var af-
skaplega hlýr og verndandi gagn-
vart litla bróður sínum, sem var
skiljanlega dálítið feiminn við okk-
ur.
Sameining sem þessi er ekki ein-
falt mál og henni tengjast miklar
tilfinningar. Fólk er kannski að
hitta ástvini sína eftir mörg ár og
ferlið getur tekið langan tíma,“
segir Helga.
Hún bendir á að í Kongó hafi
hún hitt mörg börn sem ýmist hafi
fundið foreldra sína í gegnum leit-
arþjónustu Rauða krossins eða
skráð sig og vonað að foreldrarnir
myndu finnast. Þau haldi fast í
vonina – enda hafi það sýnt sig að
leitin beri oft árangur.
Helga Þórólfsdóttir fór til Kongó í tengslum við landssöfnunina
Mamman lést en amman fannst
Helga
Þórólfsdóttir