Morgunblaðið - 28.09.2008, Blaðsíða 30

30 SUNNUDAGUR 28. SEPTEMBER 2008 MORGUNBLAÐIÐ
1. október 1978: „Ungir sjálfstæð-
ismenn þinga um þessa helgi og
ræða málefni Sjálfstæðisflokks-
ins. Aukaþing þeirra er þáttur í
þeim víðtæku umræðum sem þeg-
ar eru hafnar og munu standa yf-
ir innan Sjálfstæðisflokksins
næstu mánuði og misseri um
stöðu flokksins og stefnu í kjölfar
alvarlegra kosningaósigra á sl.
vori. Umræður ungra sjálfstæð-
ismanna munu að verulegu leyti
snúast um skipulagsmál samtaka
þeirra og Sjálfstæðisflokksins,
verðbólguna og kosningarétt-
armál. Það er vissulega tímabært
fyrir ungt fólk í Sjálfstæðis-
flokknum að bera saman bækur
sínar. Eitt af því, sem sjálfstæð-
ismenn hljóta að hafa áhyggjur af
í sambandi við kosningaúrslitin
er sú augljósa staðreynd, að
Sjálfstæðisflokkurinn hefur að
undanförnu ekki náð því sam-
bandi við uppvaxandi kynslóð í
landinu sem áður var.“
. . . . . . . . . .
2. október 1988: „Vegna þeirra
sviptinga sem nú verða innan
Kremlarmúra hefur verið haft á
orði, að á tímum Jóseps Stalíns
hefði þeim fylgt blóðbað. Míkhaíl
Gorbatsjov, aðalritari sovéska
kommúnistaflokksins, var í gær
kjörinn forseti Sovétríkjanna og
fetar í því efni í spor Leonids
Brezhnevs. Á hinn bóginn vill
Gorbatsjov að forsetinn hafi ekki
lengur aðeins formlegum skyld-
um að gegna heldur fylgi titlinum
meira framkvæmdarvald að
bandarískri fyrirmynd. Í fyrra-
dag var Andrej Gromyko sviptur
sæti sínu í stjórnmálaráði flokks-
ins og í gær kaus Æðsta ráðið
Gorbatsjov forseta í stað Grom-
ykos. Þar með víkur sá maður úr
æðstu valdastöðum sovéska kerf-
isins sem hóf frama sinn undir
verndarvæng Stalíns og var síðan
utanríkisráðherra í 28 ár.“
Úr gömlum l e iðurum
Einar Sigurðsson.
Ólafur Þ. Stephensen.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Mengaðarmjólk-urvörur
framleiddar í Kína
hafa reynst stór-
hættulegar. 53 þúsund börn
liggja á sjúkrahúsi í Kína.
Fjögur börn hafa látið lífið og
100 börn eru sögð í lífshættu.
Ekki er víst að umfang
hneykslisins sé enn komið í
ljós. Vörur, sem innihalda kín-
verskar mjólkurafurðir, þykja
varasamar um allan heim.
Japan, Singapúr, Taívan og
Víetnam eru meðal ríkja, sem
hafa bannað eða heft innflutn-
ing á matvælum frá Kína. Í
Evrópusambandinu hefur nú
verið ákveðið að rannsaka inn-
fluttar vörur, sem innihalda
15% mjólkurduft eða meira.
Talið er að matur með eitur-
efnum gæti verið í umferð í
Evrópu og börn gætu verið í
hættu.
Upp komst að kínversk
fyrirtæki hefðu sett efnið
melamín í mjólkurafurðir í
upphafi mánaðarins. Melamín
er notað í plastvörur, en í Kína
hefur það verið notað til að
fela að mjólk hafi verið drýgð
með vatni. Það hefur fundist í
mjólk og ýmsum mjólkuraf-
urðum, allt frá ís og kökum til
sælgætis. Í fyrra fannst það í
gæludýramat frá Kína.
Ekki er hætta á því að sams
konar ástand skapist í Evrópu
og í Kína vegna þess að vörur
með melamíni eru svo lítill
hluti af fæðunni – ef þær eru
það yfir höfuð. Börn, sem
borða mikið sælgæti með efn-
inu, gætu þó veikst. Í Kína eru
þess hins vegar dæmi að börn
hafi eingöngu nærst á mjólk-
urdufti blönduðu melamíni
svo mánuðum skipti.
Afleiðingar þessa máls eru
skelfilegar fyrir kínverska
bændur, sem nú geta ekki selt
mjólk sína og
verða að hella
henni niður. Þeir
eiga enga sök á
menguðu mjólk-
inni, en það skiptir litlu máli.
Þeir hafa ekkert öryggisnet í
kínverska alþýðulýðveldinu
og munu líklegast flosna upp.
Þetta mál sýnir að mjólkur-
iðnaðurinn í Kína er stjórn-
laus og án eftirlits, líkt og
reyndar kínverskur iðnaður
almennt. Þar þrífst spilling og
eftirlitsmönnum er haldið á
mottunni með mútum. Fyrst
fannst melamín í mjólkurdufti
frá fyrirtækinu Sanlu og nú
hafa 22 fyrirtæki til viðbótar
verið bendluð við málið og
mörg þeirra hafa afturkallað
vörur sínar. Ýmis alþjóðleg
fyrirtæki eru með verk-
smiðjur í Kína eða nota kín-
verskt mjólkurduft í fram-
leiðslu sína. Erfitt er að átta
sig á uppruna alls þess, sem
látið er í mat.
Ef Kínverjar ætla að halda
trúverðugleika á heimsmark-
aði verður kínversk fram-
leiðsla að vera í lagi. Það er
ekki hægt að bjóða upp á leik-
föng með blýmálningu eða
mjólkurafurðir, sem valda
nýrnasteinum og setja börn í
hættu. Yfirmaður matvælaeft-
irlitsins í Kína hefur sagt af
sér og nokkrir hafa verið
handteknir vegna málsins.
Handtökur og refsingar hafa
ef til vill einhvern fæling-
armátt, en um leið vaknar
spurningin hvar næst verði
borið niður. Strangar gæða-
kröfur og eftirlit í viðskipta-
löndum Kína hefur sín áhrif á
kínverska framleiðendur, en
kínversk framleiðsla verður
ekki örugg fyrr en alvöru um-
bætur hafa verið gerðar á göt-
óttu eftirlitskerfi þannig að
það verði marktækt.
Matvælaiðnaður í
Kína er stjórnlaus }Mataröryggi ógnað
Í
slenska þjóðin er skrýtin skepna. Hún
veður áfram í dugnaði; er framsækin,
menntuð, nútímaleg, tæknivædd og
vinnusöm. Í útlöndum heyrir maður að
Íslendingar séu eftirsóttir í vinnu, og
það finnst íslensku þjóðinni gott að heyra – eins
og allt annað hrós um sjálfa sig.
Það er ekki nóg að fá að vera með hinum þjóð-
unum í leik og starfi; það er stutt í pirringinn ef
Íslendingurinn er ekki bestur í því sem hann
tekur sér fyrir hendur. Íslenska þjóðin stærir sig
af landinu sínu; blámanum, hreina vatninu og
náttúrufegurðinni, fiskinum og lambinu og öllum
framkvæmdunum sem fleyta henni í röð mest
velmegandi þjóða heims.
Samt er eitthvað að.
Íslendingar eiga erfitt með að tjá sig og and-
mæla sjaldan þegar yfir þá er vaðið. Þeir lúffa
fyrir valdinu og þora ekki eða nenna ekki að hafa sig í frammi
þegar þeim er innst inni misboðið. Þeir trúa því að glæpur sé
ekki glæpur segi valdið það. Þeir gapa af undrun þegar
einkabankarnir fá óvart gefin listaverkin þeirra – gera samt
ekkert. Þeir hneykslast á dómum í dómskerfinu en hafa ekki
döngun í sér til að þrýsta á um breytingar. Þeir vinna eins og
vitleysingar og undrast svo þegar óuppalin börn þeirra lenda
í hremmingum. Þeir hafa ekki neytendavitund, láta okur og
óréttmæta viðskiptahætti yfir sig ganga. Þeir fyrtast við þeg-
ar lítið er gert úr heimsfrægum listamönnum þeirra og
móðgast yfir því að kona í Alaska skuli ekki vita að forseti Ís-
lands er þjóðhöfðingi. Þeir tala fjálglega og fal-
lega um allt jafnréttið, sem lítið er. Þeir bölva, en
eru fljótir að gleyma. Sumir skola mannasið-
unum niður með áfengi um helgar, fleygja leik-
reglum samfélagsins á fylleríi í miðbænum, míga
utan í hús og eðla sig í görðum, en mæta keikir
og brosandi í vinnuna sem þeir elska á mánu-
dagsmorgni. Ókey, svona erum við bara, er eina
andsvarið. Þeir agnúast út í stjórnvöld en kjósa
sífellt annað eins yfir sig aftur.
Kannski að kreppan bjargi Íslendingum?
Þetta á maður sennilega ekki að segja í alvöru,
en víst er að það þarf eitthvað stórt og mikið til
að hrista drómann af íslensku þjóðinni. Hún er
eins og brjáluð maskína sem er við það að bræða
úr sér en enginn getur gert við, því hún fer svo
hratt.
Kannski að kreppan bjargi okkur.
Getur verið að við höfum haft það of gott? Getur verið að
við séum að missa fótanna í taumlausri neysluhyggju og
græðgi sem á endanum gefur okkur ekkert annað en streitu,
vanlíðan og sljóleika? „Það er ekki mitt að kvarta, ég hef það
svo gott,“ sagði kona við mig um daginn. Jú, gott og vel, en
það að hafa það gott er ekki skiptimynt fyrir heilbrigða
gagnrýni og almenna meðvitund.
Smám saman þaggar velmegunin niður í okkur, engin
óþægindi, takk, ekkert vesen, nægjusemi hvað? skynsemi
hvað? vertu ekki með þetta nöldur, við höfum það svo frá-
bært, og erum svo æðisleg – við Íslendingarnir. begga@mbl.is
Bergþóra
Jónsdóttir
Pistill
Íslendingar
Starfsmenntun ekki
nógu mikils metin
FRÉTTASKÝRING
Eftir Skapta Hallgrímsson
skapti@mbl.is
A
kureyringar sáu á sínum
tíma með eigin augum
þegar gamli tíminn í at-
vinnulífinu hvarf og sá
nýi birtist í allri sinni
dýrð. Þegar skellt var í lás í verk-
smiðjum þar sem mest unnu mörg
hundruð manns í einu og skömmu
síðar opnaðar dyr nýs verslunar- og
þjónustukjarna á sömu lóð. Hér
þurfti ekki raunveruleikasjónvarp
eða sagnfræðirit; bæjarbúar upp-
lifðu þróunina á eigin skinni, ætt-
ingja eða kunningja.
Iðnaðarbærinn varð að þjónustu-
bæ og þekkingarsamfélagi í mun
meira mæli en áður.
Margir starfsmenn Sambands-
verksmiðjanna á Akureyri unnu þar
lengi, sumir áratugum saman og
staðurinn var lýsandi dæmi um
þann stöðugleika sem marga dreym-
ir um. Fólk sinnti vinnunni og þurfti
yfirleitt ekki að hafa áhyggjur af því
að finna sér nýja. En svo breyttist
heimurinn nánast á einni nóttu og
það hafði aðallega áhrif á „eldra“
fólk sem svo er kallað; 50 ára og
eldra. Ekki síst konurnar.
Þrjú áru liðin frá því félagsmála-
ráðherra skipaði sjö manna verkefn-
isstjórn til fimm ára sem hefur það
meginmarkmið að styrkja stöðu
miðaldra og eldra fólks á vinnu-
markaði enda ráðherra mikið í mun
að samfélagið fái notið starfskrafta
fólks eins lengi og það vill og getur.
Sýnt hefur verið fram á að 50 ára
og eldri eiga erfiðara með að finna
sér vinnu en þeir sem yngri eru. Ein
ástæðan er sú að starfsmenntun er
ekki nægilega mikils metin, að mati
Jóhönnu Sigurðardóttur félagsmála-
ráðherra og fleiri og það kom ber-
lega í ljós þegar Sambandsverk-
smiðjunum á Akureyri var lokað.
Algengt var að starfsmenn á
verksmiðjunum höfðu ekki formlega
menntun. Voru hins vegar menntað-
ir innan fyrirtækjanna en þegar
ekki var lengur þörf fyrir þá sér-
þekkingu var erfitt um vik að finna
nýja vinnu.
Fjöldi kvenna vann á Sambands-
verksmiðjunum og athyglisvert er
að rýna í skýrslu sem Akureyrar-
bær lét vinna um það bil áratug eftir
að stórum hluta verksmiðjanna var
lokað. Þar kom í ljós að eldri konur
á Akureyri voru mun færri á vinnu-
markaði, hlutfallslega, en á landinu í
heild. Að sögn Hjalta Jóhannesson-
ar, sérfræðings hjá Rannsóknar-
stofnun Háskólans á Akureyri, er
freistandi að álykta sem svo að kon-
urnar hafi ekki fundið sér störf við
hæfi.
Að mati Hjalta og Kjartans Ólafs-
sonar lektors við Háskólann á Akur-
eyri, skiptir mestu máli fyrir fólk í
dag að ná sér í formlega menntun;
menntun sem ekki sé aðeins gjald-
geng í einu fyrirtæki eða afmörkuðu
starfi heldur geti orðið gjaldgeng
annars staðar síðar meir. Þann lær-
dóm sé hægt að draga af þróuninni
sem varð á Akureyri á sínum tíma
og nauðsynlegt að hafa í huga fyrir
fólk sem er nú að hefja störf hjá
fyrirtæki eins og Alcoa Fjarðaáli og
sambærilegum stöðum.
Jóhanna Sigurðardóttir segir
mikilvægt að fólk hafi þann valkost
að vera á vinnumarkaði eins lengi og
það kýs án þess að réttindi í al-
mannatryggingakerfinu skerðist.
Ekki er ýkja langt síðan hver ein-
asta króna sem fólk vann sér inn
skerti greiðslur til þess úr kerfinu
og það hvatti fólk sannarlega ekki til
þess að stunda vinnu. Frítekjumark-
ið var síðan hækkað í 25 þúsund
krónur á mánuði en er nú 100 þús-
und. Fólk getur sem sagt haft 1,2
milljónir í tekjur á ári án þess að
það skerði greiðslur úr almanna-
tryggingakerfinu.
Morgunblaðið/Skapti Hallgrímsson
Veröld sem var Unnið við niðurrif gömlu Sambandsverksmiðjanna á Akur-
eyri. Á sínum tíma unnu þar tvöfalt fleiri en nú í álverinu á Reyðarfirði.
Þátttaka eldra fólks á vinnumark-
aði er og verður áfram lykill að vel-
ferð samfélagsins segir Jóhanna
Sigurðardóttir, félags- og trygg-
ingamálaráðherra.
Ráðherra segir vísbendingar um
að hátt hlutfall atvinnuþátttöku
eldra fólks hér á landi muni minnka
verði ekkert að gert. Þróunin hafi
þegar orðið víðast hvar í nálægum
löndum og hún sé alvarleg. Ástæð-
urnar séu eflaust margar en afleið-
ingarnar þekktar: Eftir því sem
fjölgar í hópi þeirra sem fara
snemma á eftirlaun minnka skatt-
stofnar ríkisins, þungi á lífeyris-
kerfin eykst og framleiðni minnk-
ar. „Okkur Íslendingum ber að
skoða dæmin sem hræða, læra af
þeim og gera hvað við getum til að
halda í þá sérstöðu sem við höfum
haft í þessum efnum,“ sagði Jó-
hanna Sigurðardóttir á málþingi
verkefnisstjórnar 50+ sem haldin
var á Akureyri í vikunni. Yfirskrift
málþingsins var: Eldri starfsmenn –
akkur vinnustaða.
ALDUR ER
AKKUR
››