Morgunblaðið - 28.09.2008, Blaðsíða 34

34 SUNNUDAGUR 28. SEPTEMBER 2008 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
BORGARSTJÓRN
Reykjavíkur sam-
þykkti á síðasta fundi
sínum að gerð yrði
myndastytta af Tóm-
asi Guðmundssyni og
henni komið fyrir á
áberandi stað í borg-
inni.
Tómas Guðmunds-
son er oft kallaður borgarskáldið
en hann varð einna fyrstur til að
yrkja af aðdáun og áhuga um
Reykjavík. Allt frá upphafi síð-
ustu aldar, höfðu flest höf-
uðskáld Íslendinga búið í
Reykjavík en fæst þeirra litu á
borgina sem boðlegt yrkisefni,
heldur voru þau upptekin af feg-
urð náttúrunnar og sveitanna.
Tómas breytti þessu með kvæða-
bókinni Fögru veröld, sem kom
út árið 1933 og hlaut einróma lof
fyrir ljóðræna orðfimi. Tómas fór
ekki út í náttúruna heldur inn í
borgina í leit að yrkisefnum og
kvæði hans um Vesturbæinn,
Austurstræti, Reykjavíkurhöfn,
Hljómskálagarðinn, húsin í bæn-
um og fjölskrúðugt mannlífið
urðu landskunn. Verk Tómasar
lifa með Reykvíkingum og raun-
ar landsmönnum öllum og enn
má finna þau í verkum yngstu
skálda.
Á áttunda áratugnum var gerð
brjóstmynd af Tómasi og henni
komið fyrir í Austurstræti við
Reykjavíkurapótek. Á tíunda
áratugnum var hún tekin niður
vegna framkvæmda í Austur-
stræti en afsteypan hafði þá orð-
ið fyrir hnjaski af manna völdum
þar sem hún stóð berskjölduð.
Um árabil var brjóstmyndin höfð
í geymslu en árið 2000 var henni
komið fyrir í Borgarbókasafni
Reykjavíkur. Var ákvörðunin
m.a. rökstudd með því að meg-
inreglan væri sú að brjóstmyndir
væru staðsettar innan húss og til
að þær nytu sín úti við, þyrftu
þær að vera í sérstöku rými.
Í ljósi framlags Tómasar Guð-
mundssonar til
menningarlífs
Reykjavíkur og þess
heiðursess, sem
hann skipar í hugum
borgarbúa, fer vel á
því að gerð sé högg-
mynd af Tómasi og
henni komið fyrir á
áberandi stað í
hjarta Reykjavíkur.
Kjörið væri að koma
slíku líkneski fyrir í
Hljómskálagarðinum
í námunda við stytt-
urnar af Jónasi Hallgrímssyni og
Bertel Thorvaldsen. Ýmsir aðrir
staðir koma þó vel til greina, t.d.
við tónlistarhúsið sem nú rís við
Reykjavíkurhöfn.
Sígilt eða gamaldags?
Umrædd tillaga var samþykkt
með atkvæðum borgarfulltrúa
Sjálfstæðisflokksins, Framsókn-
arflokksins og F-listans. Borg-
arfulltrúar Vinstri grænna og
Samfylkingarinnar fundu tillög-
unni margt til foráttu og sögðu
m.a. að hún væri menguð af karl-
lægum viðhorfum og ekki í anda
nýrrar og frjórrar hugsunar um
list í opinberu rými. Minnihlutinn
treysti sér þó ekki til að greiða
atkvæði gegn tillögunni heldur
sat hjá. Leiðarahöfundur Morg-
unblaðsins lætur sér sæma að
taka undir með þessum við-
horfum, segir tillöguna gam-
aldags og lætur að því liggja að
myndastyttur eigi ekki erindi við
nútímafólk.
Við annan tón kveður hjá Kol-
brúnu Bergþórsdóttur sem bend-
ir á að vinstri menn í borg-
arstjórn hafi nú tekið að sér að
hafa vit fyrir þeim stóra hópi
sem grunlaus hefur hingað til tal-
ið styttur vera bæjarprýði. Hún
spyr hvort minnihlutinn hefði
ekki fremur átt að byrja heima
hjá sér og semja ályktun um að
leggja niður brjóstmyndagerð í
Ráðhúsinu enda sé hún arfur
gamals tíma og sannarlega ekki í
anda nýrrar og frjórrar listsköp-
unar.
Egill Helgason bendir á að
myndastyttur séu menningar-
legar og menntandi og almennt
vanti Reykvíkinga fleiri styttur en
færri. Höggmyndalist eigi sér ár-
þúsunda hefð og því sé nokkuð
bratt að tala um að hún sé allt í
einu orðin úrelt. Egill kemst að
kjarna málsins þegar hann segir
að nútímalistaverk og sígild útiloki
ekki hvor önnur.
Fjölmargir Reykvíkingar hafa
lýst yfir ánægju sinni með tillög-
una enda láta þeir ekki telja sér
trú um að sígild list sé orðin úrelt,
púkó og gamaldags. Líkneski af
Tómasi er í þágu menningarlífs
borgarinnar og til að heiðra minn-
ingu borgarskáldsins. Nálgunin er
sígild í þessu tilviki en henni er
síður en svo stefnt gegn „nútíma-
listaverkum“ og kemur í sjálf-
sögðu ekki í veg fyrir að minning
annarra merkismanna af báðum
kynjum sé heiðruð. Það kemur á
óvart að sátt skuli ekki nást um
slíka tillögu og að barist sé gegn
henni á forsendum pólitískrar
rétthugsunar og kynjakvóta.
Minning borgar-
skáldsins heiðruð
Kjartan Magnússon
skrifar um gerð
styttu af Tómasi
Guðmundssyni
» Líkneski af Tómasi
er í þágu menning-
arlífs borgarinnar og til
að heiðra minningu
borgarskáldsins.
Kjartan Magnússon
Höfundur er borgarfulltrúi.
Morgunblaðið/Ólafur K. Magnússon
Borgarskáld Tómas Guðmundsson
REYKVÍKINGUM
og landsmönnum öllum
er annt um miðborg
Reykjavíkur og vilja
veg hennar sem mest-
an. Umræða um stöðu
hennar og framtíð hef-
ur aukist, nú síðast um
samgönguhætti í borg-
inni, Laugaveginn og tillögu að ný-
byggingu Listaháskóla Íslands þar.
Borgarskipulag
Með hugmyndafræði fyrsta að-
alskipulags Reykjavíkur á sjöunda
áratug síðustu aldar hófst borg-
arþróun sem leiddi af sér dreifða
byggð, samtengda umferðaræðum.
Dregið var úr blandaðri landnotkun
og íbúðarhverfi, atvinnusvæði og
verslunar- og þjónustusvæði voru
aðskilin. Staðsetning nýs miðbæjar
var ákveðin í Kringlumýri, í tölu-
verðri fjarlægð frá Kvosinni og upp-
runalega miðbænum. Úthverfin
byggðust, atvinnuhættir breyttust
og einkabílaeign varð almenn.
Nú er svo komið að samgöngu-
mannvirki þekja um 50% borg-
arlandsins, bílaeign er
ein sú mesta í heim-
inum, um 700 bílar á
hverja 1.000 íbúa, en
aðeins um 5% íbúa
nota almennings-
samgöngur. Á þeim
tveimur áratugum
sem liðnir eru frá opn-
un Kringlunnar og
fleiri stórra versl-
unarmiðstöðva, hefur
miðbærinn átt í vök að
verjast og dregið hef-
ur úr íbúðahverf-
isþjónustu. Íbúar og starfsemi hefur
flust úr miðbænum og ríkt þar
ákveðin stöðnun allt frá áttunda ára-
tug síðustu aldar.
Síðasta áratug hefur verið unnið
að því að sporna við þessari þróun,
enda krafan um breytingu á slíku
borgarskipulagi hávær, þar sem
gallar þess með mengun, félagslegri
einangrun, tímasóun og hreyfing-
arleysi fólks hafa litið dagsins ljós.
Land Reykjavíkur er ekki ótak-
markað þótt hér ríki engin land-
nauð. Með þéttari byggð og nýtingu
núverandi grunnkerfa borgarinnar
eykst hagkvæmni og lífsgæði þar
sem borgarbúar eiga þess frekar
kost að sækja dagleg störf og þjón-
ustu án þess að ferðast akandi um
langan veg, en verða þess í stað í
göngufæri, þar sem hinn mannlegi
kvarði fær notið sín. Fleiri setjast að
í miðborginni og bakland verslunar,
þjónustu og menningar styrkist.
Liður í endurreisn miðborg-
arinnar er að skilgreina uppbygg-
ingarmöguleika og tryggja verndun
sögulegrar arfleifðar okkar og
byggingararfs til mótunar bæj-
arumhverfis sem leiðir af sér fjöl-
þætta þjónustu og fjölskrúðugt
mannlíf.
Laugavegur
Laugavegurinn á það sammerkt
með nafntoguðum miðborgargötum
að státa af margbreyttri bygging-
arlist, starfsemi og mannlífi.
Fram á áttunda áratug síðustu
aldar var Laugavegurinn, þessi að-
alæð inn og út úr bænum, í stöðugri
uppbyggingu og aðlögun til að halda
aðdráttarafli sínu og styrk sem að-
alverslunargata Reykjavíkur, í sam-
ræmi við kröfur samtímans hverju
sinni. Þróun byggðar og breytinga
sem alúð og fagmennska var lögð í,
var fagnað. Sérstaða og aðalsmerki
Laugavegar varð til, þar sem lesa
má sögu þéttbýlismyndunar frá
fyrstu tugum 19. aldar, með bygg-
ingum frá ýmsum tímum sem móta
byggðina í fjölbreytilegu borg-
arumhverfi. Byggingarnar eru vitn-
isburður um samtíð sína, þar sem
ákveðnar forsendur bjuggu að baki
notkun, byggingaraðferð og stílgerð
– án eftiröpunar, en með virðingu
fyrir byggingarhefð hvers tíma.
Einnar til fimm hæða hús svo sem
timburhús með verslun á jarðhæð,
reisuleg steinhús samkvæmt fyrsta
heildarskipulagi þriðja áratugar síð-
ustu aldar og hið vel hannaða hús
Máls og menningar í anda mód-
erisma millistríðsáranna risu.
Löng gata sem Laugavegurinn
þarfnast aðdráttarafls svo starfsemi
og mannlíf dafni. Þróunaráætlun
miðborgarinnar kvað á um að ætíð
skyldi kanna hvort finna mætti fyr-
irhuguðum nýbyggingum, sem
auðguðu borgarlífið, stað í mið-
bænum. Í nýlegu deiliskipulagi við
Laugaveg, sem unnið var á grund-
velli húsakönnunar og varð-
veislumats, er leyft mismikið bygg-
ingarmagn á götureitum eftir því
sem eldri byggð og aðstæður gefa
tilefni til. Svo veita megi sólar-
geislum inn í göturýmið eru almennt
meiri uppbyggingarmöguleikar við
norðanverða götuna en sunn-
anverða.
Það er fagnaðarefni að fá fjöl-
mennan vinnustað á Laugaveginn
sem hleypir lífi í miðborgina. Á
götureit við miðbik Laugavegar að
Frakkastíg, þar sem Ullarverk-
smiðjan Framtíðin stóð áður og
Hverfisgötu, borgargötu sem er að
vakna til lífs á ný með uppbyggingu
í kring. Um Hverfisgötu, að
Tryggvagötu, má skilgreina menn-
ingarás með nokkrum helstu menn-
ingarbyggingum þjóðarinnar, Þjóð-
leikhúsi, Þjóðmenningarhúsi,
Listasafni Reykjavíkur og Borg-
arbókasafni, ásamt Tónlistar- og
ráðstefnuhúsinu, einum aflvaka mið-
borgarinnar.
Nýr Listaháskóli Íslands á
Laugavegi er happafengur. Lífið
sem fylgir nemendum og starfsemi
listaháskóla mun færa umhverfinu
öllu jákvæðan brag. Miðstöð skólans
verður opin almenningi og miðlar til
borgarsamfélagsins.
Nýbyggingar okkar verða arfleifð
framtíðarinnar. Bæjarrými Lauga-
vegar er ekki byggðarsafn ákveðins
tímaskeiðs, sem laðar að ferðamenn,
heldur lifandi umgjörð mannlífs
hversdagsins. Laugavegurinn ber
æskilegar umbætur og uppbygg-
ingu, án þess að tapa sögulegu gildi
sínu, þar sem vel hannaðar nýbygg-
ingar og umhverfismótun helst í
hendur við varðveislu eldri bygging-
arlistar og eflingu nýrrar.
Listaháskóli við Laugaveg mun
eiga drjúgan þátt í að auka vöxt og
viðgang miðborgarinnar og gott
borgarskipulag í Reykjavík.
Borgarskipulag,
Laugavegur og Listaháskóli
Helga Bragadóttir
skrifar um kosti þess
að Listaháskóli verði
staðsettur við
Laugaveg
»Nýbyggingar okkar
eru arfleifð fram-
tíðar. Bæjarrými
Laugavegar er ekki
byggðarsafn ákveðins
tímaskeiðs, heldur lif-
andi umgjörð mannlífs
hversdagsins.
Helga Bragadóttir
Höfundur er arkitekt og fyrrverandi
skipulagsfulltrúi Reykjavíkur.
ÞAÐ gladdi mjög
hlutabréfamarkaðinn
þegar þau boð bárust
að sjeik Mohammed
Bin Khalifa frá Katar
hefði keypt
37.100.000 hluti í KB
banka og forstjóri
bankans upplýsti að
trú og traust á bank-
ann stefni nú til
hæstu hæða.
Kauphöllin hafði
hins vegar ekki frétt
af því að bankinn
lægi á 5,1% af hluta-
bréfum í sjálfum sér
þegar hann tilkynnti
Kauphöllinni að hann
hefði selt 37.100.000
hluti af eigin bréfum,
þar sem hann hafði
upplýst að hann ætti
bara 20.518.000 hlut í
sjálfum sér. (Staða
19.09.2008).
Það er ekki liðið ár
frá því bankinn fékk
tryggingataka Samvinnutrygginga
til þess að gera sér þann greiða að
losa sig við rúmlega 20.000.000
hluti af eigin bréfum. Sá greiði
tryggingatakanna við Kaupþing
banka hefur kostað þá marga
milljarða og hefur ekki treyst
stöðu þeirra til að fá nokkuð í sinn
hlut af því fé sem þeir höfðu haft
væntingar um.
Það að bankinn hafi
tilkynnt Kauphöllinni
að hann hafi selt bróð-
ur emírsins í Katar
eigin hlutabréf sem
hann hafði sjálfur sagt
að ekki væri til, bend-
ir til þess að Kaup-
þing banki sé nú að
prufa það viðskipta-
módel sem upplýst
hefur verið að fyr-
irtækið Mest hafi not-
að til öflunar lausa-
fjár, það er að segja
að selja hluti sem
þeir áttu ekki.
Tryggingatakar
Samvinnutrygginga
eru líklega betur
settir en bróðir em-
írsins í Katar að því
leyti að þau bréf voru
örugglega til þar sem
þau höfðu þá nýlega
sett Fjárfesting-
arfélagið Gnúp á
hausinn og voru því
reynd bréf. Það við-
skiptamódel sem
bankinn virðist nú
ætla að reyna á
prinsinum frá Katar
kann að henta Kaup-
þingi banka betur en mörgum öðr-
um. Ekki þarf Kaupþing banki
hafa áhyggur af Fjármálaetirlit-
inu, starfsmenn þess eru á jóla-
gjafalista bankans og fá því jóla-
áfengið með réttu. Ekki þarf
bankinn heldur að hafa áhyggjur
af lögreglunni. Bankinn hefur
reynslu af því, að símtal af hálfu
bankans dugar í þeim samskiptum
hafi lögreglan látið sér detta það í
hug að narta eitthvað í hagsmuni
bankans. Hvort kóngafólkinu í
Katar hugnist hið nýframkomna
viðskiptamódel sem nú virðist eiga
að nota til lausnar lausafjárvanda
KB banka verður líklega bara að
koma í ljós.
Átti KB banki ekki
bréfin sem hann
seldi prinsinum?
Þorsteinn Ingason
skrifar um hluta-
bréfakaup sjeiks
Mohammeds Bin
Khalifa Al-Thanis
Þorsteinn Ingason
»Hvort kónga-
fólkinu
í Katar hugnist
hið nýfram-
komna við-
skiptamódel sem
nú virðist eiga að
nota til lausnar
lausafjárvanda
KB banka verð-
ur líklega bara
að koma í ljós.
Höfundur er fyrrverandi fiskverkandi
og útgerðarmaður.
@ Fréttirá SMS