Morgunblaðið - 28.09.2008, Blaðsíða 25

Ensslin, sviptu sig lífi með skotvopn-
um, í Stammheim-fangelsinu í Stutt-
gart. Í ljósi þess að Stammheim-
fangelsið var það rammgerðasta sem
nokkru sinni hafði verið byggt í
Þýskalandi, og eftirlit þar mun
strangara en títt var um sambæri-
legar stofnanir, þótti mörgum kynd-
ugt að RAF-fangarnir skyldu allir
hafa orðið sér úti um skotvopn.
Daginn eftir að forsprakkar Baa-
der-Meinhof-hópsins féllu fyrir eigin
hendi fannst svo líkið af Hans Martin
Schleyer, sem hryðjuverkamenn-
irnir höfðu tekið af lífi.
Þrátt fyrir að seinni kynslóð RAF
hafi látið að sér kveða endrum og
sinnum alveg fram á tíunda áratug
síðustu aldar má segja að mestur
vindur hafi verið úr samtökunum eft-
ir þetta ógnþrungna og mannskæða
„þýska haust“, 1977.
Uppgjör kynslóðar
Kvikmyndin Der Baader-Meinhof-
Komplex, sem nú er byrjað að sýna í
Þýskalandi, og að standa tveir
þungavigtarmenn úr þýsku kvik-
myndalífi, framleiðandinn og hand-
ritshöfundurinn Bernd Eichinger,
auk leikstjórans Ulis Edels, er
byggð á samnefndri bók Stefans
Austs, sem var um árabil ritstjóri
tímaritsins Der Spiegel.
Þremenningarnir Aust, Eichinger
og Edel eiga það allir sameiginlegt
að vera af ’68-kynslóðinni. Og í það
minnsta tveir þeirra, Aust og Edel,
tóku virkan þátt í pólitískri baráttu
þessarar kynslóðar. Aust tengist
efninu einnig náið fyrir þá sök, að
hann var góður kunningi Ulrike
Meinhof, áður en hún sagði skilið
við „venjulegt líf“ og gerðist borg-
arskæruliði. Þau störfuðu m.a.
saman við tímaritið Konkret, sem
var eitt þekktasta málgagn rót-
tækra menntamanna í Þýskalandi á
sjöunda áratugnum. Ulrike Mein-
hof var á þessum dögum þekkt fyr-
ir greinar sínar í Konkret, sem
þóttu bera vott um skarpa hugsun
og gagnrýnið innsæi í þjóðfélags-
mál.
Því hefur verið haldið fram, að
aðstandendur þessarar nýju mynd-
ar séu að gera upp sakirnar við sína
eigin kynslóð og þær hugsjónir sem
ríktu í huga æskufólks á sjöunda og
áttunda áratug síðustu aldar. Því
þótt myndauganu sé fyrst og
fremst beint að þeim hryðjuverk-
um, sem félagar í Baader-Meinhof-
hópnum stóðu fyrir, vekur myndin
jafnframt þá spurningu, hvernig
menntað og upplýst fólk gat turn-
ast í eins konar „ófreskjur“, sem
hugsuðu ekki um annað en að
meiða fólk og drepa. Kvikmyndin
er því öðrum þræði úttekt á þeim
hugmyndalegu og tilfinningalegu
hræringum, sem leiddu þetta unga
fólk út á ógæfubraut manndrápa og
hryðjuverka.
Í því sambandi veltir hún upp
þeirri siðferðilegu spurningu,
hversu langt mönnum leyfist að
ganga í baráttu sinni fyrir „betri og
réttlátari“ heimi.
Félagarnir í Baader-Meinhof-
hópnum voru sannfærðir um, að
með því að myrða þá sem þeir álitu
holdgervinga auðhyggju og mann-
fjandsamlegrar þjóðfélagsskipunar
væru þeir að losa þjóðina við
ákveðna meinsemd.
Óvirðing við fórnarlömb?
Þrátt fyrir að kvikmyndin Der
Baader-Meinhof-Komplex sé frá-
leitt tilraun til að réttlæta hryðju-
verk hafa nokkrir aðstandenda
þeirra, sem félagar hópsins myrtu
á sínum tíma, látið í ljósi efasemdir
um réttlæti þess að gera eins konar
spennumynd úr þessum efnivið.
Þeir líta svo á að það sé óvirðing við
alla, sem eiga um sárt að binda
vegna manndrápa hópsins, að sýna
morðingjana í því ljósi sem gert er
í myndinni. Jafnvel minnsta við-
leitni til að skilja og skýra þær
hvatir, sem bjuggu að baki aðgerð-
um hópsins, feli í sér ákveðinn vísi
að réttlætingu á hryðjuverkunum.
Þessu hafa aðstandendur kvik-
myndarinnar vísað á bug. Með því
að bregða ljósi á þennan blóði
drifna kapítula þýskrar nútíma-
sögu segjast þeir einungis vilja
vekja fólk til umhugsunar um
heiminn sem við lifum í, enda hafi
það löngum verið – og sé enn – eitt
mikilvægasta hlutverk listarinnar.
stsins“
» Skálmöld ríkti íÞýskalandi á áttunda
áratug síðustu aldar,
þegar hryðjuverkamenn
Baader-Meinhof-sam-
takanna létu sem mest
að sér kveða. Ný kvik-
mynd um þetta tímabil,
Der Baader-Meinhof-
Komplex, hefur vakið
mikið umtal og ýft upp
gömul sár.
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 28. SEPTEMBER 2008 25
hafið sigldi Brúarfoss inn í höfnina
í Reykjavík í suðaustanroki og rign-
ingu. Þeir Jóhannes og Magnús
hófu störf hjá Flugfélagi Íslands, og
áttu báðir stórmerka flugsögu að
baki þegar yfir lauk. Magnús hvarf
til Loftleiða 1947, var boðið starf
flugstjóra á Skymaster-flugvélinni
Heklu, en Jóhannes var áfram hjá
Flugfélaginu. Hann er nú látinn.
Höfundur er fyrrv. flugstjóri.