Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.1965, Page 27

kunnugt, að bláhvalurinn fæðir
afkvæmi sín við miðbaug jarðar,
og á hann einn lifandi unga í
einu, sem vegur eitt tonn og er
um 7 metrar á lengd.
Meðgöngutíminn er 11 mánuð-
ir og er unginn á brjósti í 7 mán-
uði. Þar sem bláhvalurinn lifir í
íshöfunum nú í Suður-lsháfinu,
en þar er svifið aðalfæða hans,
verður hann að ferðast alla leið
að miðbaugi til að eignast unga
sína og til baka aftur. Hvernig
hann ratar þetta, er vísinda-
mönnum enn mikil ráðgáta.
Bláhvalurinn syndir með 30—
40 km. hraða á klukkustund. En
hvernig kemst þessi risi hjá að
reka sig á neðansjávarsker og
ókunnar strendur, er hann ferð-
ast meðfram á dýpi, sem skiptir
tugum og hundruðum metra?
Sjónin kemur á þessu dýpi að
engu gagni. Sjónvídd hvalsins
undir yfirborði sjávar er mest
tuttugu til þrjátíu metrar beint
fram. Samt kemst hann hjá að
reka sig á. Og hvalveiðimenn eru
til vitnis um það, að bláhvalur-
inn hefur hæfileika til að synda
framhjá mjög grönnum kaðli og
varast að reka sig á hann. Þótt
sjónvídd hvalsins sé mun meiri
ofansjávar, þá eru þó takmörk
fyrir því hversu mikið hann get-
ur áttað sig, er hann kemur upp
til að anda.
Áður héldu menn að bláhvalur-
inn hefði sama eiginleika og lax-
inn að geta bragðað sig áfram í
hafinu.
Hollenzki hvalrannsóknarinn
E. J. Slijper hefur afsannað
þessa kenningu. Hann hefur gert
margskonar tilraunir á þefskynj-
un bláhvalsins og komizt að þeirri
niðurstöðu að þefskyn hvalsins er
mjög lélegt. Og sama gildir um
bragðið. — Bláhvalurinn gleypir
bara smádýrin og lætur þau svo
sáldrast niður í sig gegnum hval-
skíðin.
Aftur á móti bendir vísinda-
maðurinn á, að tilfinninga- og
heyrnarskynið sé fullkomið. Haf-
ið er fullt af alls konar hljómum
og titringi, sem enginn vafi er á
að hvalirnir skynja. — Þótt hval-
VlKINGUR
irnir hafi ekkert ytra eyra, sem
reyndar væri gagnslaust neðan-
sjávar, þá heyrir hann . hljóð
með sveiflur allt að 150000 á sek.
Mannseyrað heyrir ekki hljóð
með hærri tíðni en 20000 á sek,
köttur heyrir upp í 50000, mús
90000, en leðurblakan allt að
175000 sveiflur á sek.
Heyrn hvalsins er því mjög lík
heyrn leðurblökunnar. Sljiper lét
sér því til hugar koma, að hval-
urinn notaði heyrnarskyn sitt á
sama hátt og leðurblakan, þegar
hann ferðast — hefði nokkurs
konar innbyggðan bergmálsmót-
takara.
Seinni tilraunir sýna að þessi
tilgáta er rétt og er þá komin
skýring á því, hvernig bláhvalur-
inn ratar á fæðingarslóðir sínar.
Hann fylgir ströndum landanna,
án þess að sjá þær og þreifar sig
áfram með heyrnarskyni sínu
einu saman.
Margt er þó hulið í sambandi
við bláhvalinn. Þannig er það enn
óskýrt, hvernig hvalurinn getur
sífellt skipt um að vera á miklu
dýpi og grunnu allt upp í yfir-
borðið, án þess að verða veikur.
Þrýstingurinn er það mikill, að
ástæða væri að halda, að blóðið
fylltist köfnunarefni. En þetta á
sér alls ekki stað hjá bláhvalnum,
sem auðsjáanlega býr yfir hæfi-
leikum til að draga út hina hættu-
legu lofttegund, sem köfnunar-
efnið er.
Svefn hvala er einnig ráðgáta.
Enginn vafi er á að hvalurinn
verður að sofa uppi í yfirborðinu,
annars yrði hann að vakna á 10
mínútna fresti til að koma upp
og anda, en enn hefur enginn séð
hann sofa.
♦
í náttúrunni eru margar furðu-
legar skepnur. Bláhvalurinn er
ein stórkostlegasta þeirra. Von-
andi verður komið í veg fyrir
gereyðingu hans, en illa horfir nú
um framtíð þessarar stórfeng-
legu skepnu.
307