Náttúrufræðingurinn - 2003, Qupperneq 30

Náttúrufræðingurinn
10. mynd. Ytrafjall í Aðaldal, reitur í jaðri um 20 ára gamallar breiðu. Hér var lúpínan þéttust við jaðarinn þar sem hún breiddist
út (til vinstri) en hörfaði fljótt og var mjög gisin í eldri hlutanum (til hægri). Fremur litlar breytingar urðu á gróðurfari í lúpínu-
breiðum á Ytrafjalli og lítil færsla á reitum á hnitamynd. í þessum reit voru 36 tegundir plantna. - Ytrafjall site, a plot at the edge
of a 20 year-old patch, 36 species where recorded within the plot. The lupin did not maintain a dense cover for many years at the site
and the effects on ground vegetation where rather limited. Ljósm./Photo: BM.
Hvaða gróðurbreytingar fylgja
lúpínu?
Við framvindu sem verður í kjölfar
þess að lúpína nemur land er tals-
vert breytilegum gróðri, sem ein-
kenndi viðmiðunarreiti okkar á
söndum, melum, mosaþembu og
mólendi utan breiðna, þrengt til
einsleitara gróðurfars (3. og 5.
mynd). Innan lúpínubreiðna fækkar
tegundum yfirleitt til muna (4.
mynd, 2. tafla) þar eð miklu fleiri
tegundir hverfa úr gróðri en þær
sem nema land og geta vaxið með
lúpínunni. Lágvaxnir runnar, starir,
seftegundir, smávaxnar breiðblaða
jurtir og fléttur hafast ekki við í
lúpínubreiðum. Flestar grastegund-
ir, hávaxnar breiðblaða jurtir, elfting-
ar og mosar, sem eru skuggaþolin,
geta hins vegar vaxið áfram með
lúpínunni eða numið land í breiðun-
um. A svæðum þar sem lúpína hef-
ur vaxið lengi myndast því fremur
tegundasnautt samfélag lúpínu og
grastegunda sem oft er ríkt af elft-
ingu og hávöxnum blómjurtum.
Helstu einkennistegundir í gróðri
þessara svæða eru eftir aðstæðum,
auk alaskalúpínunnar, vallarsveif-
gras, blásveifgras og túnvingull,
brennisóley, túnfífill, túnsúra, blá-
gresi, vallelfting, ætihvönn, geit-
hvönn, skógarkerfill og mosarnir
engjaskraut, móasigð og tildurmosi
(12.-13. mynd). Það er hins vegar
mikill svæðismunur, einkum á milli
lúpínubreiðna á sunnan- og norðan-
verðu landinu. A þurrum mela-
svæðum inn til landsins á Norður-
landi nær lúpína ekki að mynda
þéttar, hávaxnar breiður. Þar eru
áhrif lúpínu á gróður og jarðveg
minni. Þar getur lúpínan jafnvel ýtt
undir tegundafjölbreytni og land-
nám tegunda, (Borgþór Magnússon,
Sigurður H. Magnússon og Bjarni
Diðrik Sigurðsson 2001), þeirra á
meðal birkis sem að jafnaði á erfitt
með að vaxa upp af fræi í þéttri
lúpínu (Ása L. Aradóttir 2000). Á
sunnanverðu landinu reyndist fjöldi
plöntutegunda í reitum á viðmiðun-
arlandi utan lúpínubreiðna vera á
bilinu 20-60 en hann féll niður í 5-25
inni í elsta hluta breiðna. Á norðan-
verðu landinu voru hins vegar 10-55
tegundir í reitum á viðmiðunar-
landi, en 3-62 tegundir inni í elsta
hluta breiðna.
Gróðurframvinda sem fylgir
landnámi alaskalúpínu hér á landi,
og vísbendingar hafa áður komið
fram um (Halldór Þorgeirsson 1979),
er fremur lík því sem lýst er í rann-
sóknum erlendis þar sem lúpínur
leika lykilhlutverk. Samfélög sem
myndast í hárri og þéttri lúpínu eru
yfirleitt fremur tegundafá og rík af
grösum og stórvöxnum blómjurtum
en fjölbreytni er meiri þar sem lúpín-
106