Náttúrufræðingurinn - 2003, Qupperneq 33

Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
23. mynd. Frá Heiðmörk við Reykjavík. Reitur ígras-
lendi sem lúpína hafði hörfað afliðlega 20 árum eftir að
hún nam land i moldarrofi. í reitnum voru 14 tegund-
ir og voru vallarsveifgras, hálíngresi, blávingull, snar-
rót og túnfífill ríkjandi af háplöntum. - Heiðmörk site,
a grassland plot with 14 species, where lupin had retr-
eated some 20 years after colonizing an eroded area.
Ljósm./Photo: BM.
Góður vöxtur trésins á rýru landi
leiddi til þess að víða var farið að
nota það til uppgræðslu á skógrækt-
arsvæðum upp úr 1920. Því var þó
seinna hætt þegar í ljós kom að það
tók að nema land og leggja undir sig
gróin svæði. Tréð hefur þó haldið
áfram að breiðast út og í eldfjalla-
þjóðgarðinum á Hawaii hefur það
lagt undir sig víðáttumikil svæði
(Vitousek 1990).
Alaskalúpína er komin hingað
um langan veg frá svæði þar sem
loftslag er svipað og hér ríkir. I heim-
kynnum lúpínunnar er gróður hins
vegar miklu fjölbreyttari og fleiri nit-
urbindandi tegundir með áþekka
eiginleika. Líklegt er að lúpínan
mæti þar meiri samkeppni við há-
vaxnari runna og trjátegundir en hér
á landi auk þess sem búast má við að
skordýr, stærri grasbítar og sjúk-
dómar herji á hana á heimaslóðum.
Hér á landi þrífst lúpína mjög vel
upp í a.rn.k. 300 metra hæð þar sem
úrkoma er næg. Hún virðist algjör-
lega laus við sjúkdóma og skordýr
virðast ekki harnla útbreiðslu henn-
ar, þótt dæmi séu um maðk í lúpínu-
breiðum (Bjarni D. Sigurðsson, Guð-
mundur Halldórsson og Lárus
Heiðarsson 2002). Hér hefur kjarr-
lendi og skógi að mestu verið eytt og
þurrlendisgróður er víðast hvar lág-
vaxinn og gisinn og fátt um stór-
vaxnar tegundir sem veita lúpínu
samkeppni. Vaxtar- og útbreiðslu-
möguleikar hennar eru því mjög
góðir og víðáttumikil svæði búa yfir
vaxtarskilyrðum fyrir hana. Til þessa
hefur lúpína aðeins numið lítið brot
af þessu landi.
Það sem helst setur lúpínu tak-
mörk í útbreiðslu er lítil hæfni henn-
ar til langdreifingar og sauðfjárbeit.
Fræ lúpínu er fremur stórt og berst
yfirleitt ekki um langan veg nema
þar sem hún vex við vatnsfarvegi
(Daði Björnsson 1997). Dreifing
lúpínu á nýja staði er fyrst og fremst
af mannavöldum. Því ætti að vera
unnt hafa nokkra stjórn á útbreiðsl-
unni og halda henni frá svæðum þar
sem hún er tahn óæskileg. Land-
græðsla ríkisins er langstærsti fram-
leiðandi lúpínufræs hér á landi og
má því segja að ákvarðanir þar ráði
miklu um hver þróun verður í út-
breiðslu lúpínu á Islandi í náinni
framtíð. I lögum um náttúruvernd
frá árinu 1999 (44/1999) er kveðið á
um innflutning, ræktun og dreifingu
lifandi lífvera. í kjölfar laganna gaf
109