Náttúrufræðingurinn - 1981, Blaðsíða 123

hitaskynjarann með jöfnum hraða upp
eða niður holuna má auðveldlega fá
fram mismunahita, js. e. a. s. hversu
mikið hitastig breytist t. d. á hverjum
metra í holunni. Þar sem vatnsæðar eru
í holunni verður breyting i mismuna-
hita, og jjess vegna er sú mæliaðferð
ntjög góð við að staðsetja vatnsæðar i
borholum. Oftast er það þannig að
bestu vatnsæðar í holum eru þar sem
mestu skoltöp verða í borun.
I háhitaholum, þar sem hitastig fer
upp í 200—300°C er ekki hægt að nota
viðnámshitamæla, eða önnur rafeinda-
tæki. Er það vegna þess að ekki eru til
rafstrengir eða rafeindabúnaður sem
jrola svo háan hita. í staðinn er hita-
[aensla í málmstaf eða vökva í málm-
spíral látin stýra penna sem skráir hita-
stigið á sótplötu sem komið er fyrir inni í
hitamælingahylki. Inni í hylkinu er
einnig klukka sem ýtir sótplötunni und-
ir pennann. Á jsennan hátt er hitastig
fundið á mismunandi dýpi með jrví að
skrásetja hvenær mælirinn er á vissum
stað í holunni. Þrýstingur í háhitahol-
um er skráður á svipaðan hátt og hita-
stig en þá er málmspírallinn opinn í
annan endann og þrýstingurinn ræður
jjar færslu pennans en ekki hitastigið
eins og áður.
Á 11. mynd er sýnt hvernig vatnsæðar
í jarðhitaholu koma fram í mismuna-
hitamælingu. Mynd 12 sýnir hins vegar
liversu margbreytilegir hitaferlar geta
verið í borholum á Islandi.
Efnasamsetning borholuvökva
Þegar búið er að fá beina tengingu við
jarðhitakerfi með borunum má fá fram
ýmsar upplýsingar um kerfið með jrví að
athuga efnasamsetningu borholuvökv-
ans. Um þær rannsóknir er fjallað í
grein Stefáns Arnórssonar í þessu hefti.
12. mynd. Hitastig í djúpum borholum á
íslandi. — Temþeratureþrofiles of deeþ drillholes
in lceland.
Rennsli, varmamagn og
dœluprófanir
Rennsliseiginleikar jarðhitakerfis
ákvarða vinnsluhæft afl og orkugetu
jarðhitasvæða. Þess vegna er rennsli frá
einstökum borholum mælt vandlega og
athugað hve mikið rennslið breytist við
mismunandi þrýsting í borholunni.
Þetta má til dæmis gera þannig að jrrýst-
ingslækkun i holu er mæld þegar mis-
munandi miklu rnagni er dælt úr bor-
holu, eða öfugt, að þrýstingshækkun er
rnæld þegar ákveðnu magni af vatni er
dælt niður í holuna. Báðar þessar að-
ferðir gefa upplýsingar um vatnsleiðni
bergsins.
Seinni aðferðin — ádæling — er oft
notuð við borlok til þess að fá strax fram
hvort búast megi við að holan gefi mikið
eða iítið í nýtingu. Þrýstingur eða
vatnsborð í borholu breytist með tíma
þegar vatni er dælt í borholu (13.
mynd). Meö Joví að athuga hvernig
jDiýstingur breytist með tíma má
ákvarða hversu mikið afl er hægt að fá
úr holunni.
265