Náttúrufræðingurinn - 1981, Blaðsíða 159

en umbrotin á svæðinu hafa síðan gert
það starf að engu. í þessu sambandi má
minnast þess að stór svæði í Þjórsárdal
hafa verið grædd upp í tengslum við
Búrfellsvirkjun. Jarðrask og landnýting
tengjast náið á þeim háhitasvæðum
landsins sem teljast hluti af almennum
útivistarsvæðum og eru eftirsótt af
ferðamönnum. Þvi er ekki að neita að
náttúrulegur jarðhiti hefur mikið að-
dráttarafl fyrir ferðafólk og má því ætla
að sum háhitasvæðanna geti tapað gildi
sinu sem ferðamannastaðir ef mikil
umhverfisspjöll verða vegna fram-
kvæmda. Hins vegar þurfa boranir og
aðrar framkvæmdir alls ekki að minnka
straum ferðamanna, heldur þvert á
móti geta þær aukið hann. Við boranir
og tilheyrandi vegalagnir opnast svæðin
fyrir ferðamenn og eykst þá umferð og
um leið þau spjöll sem geta fylgt mikl-
um ferðamannastraumi. Vegalagnir að
og um óbyggð jarðhitasvæði geta vænt-
anlega komið í veg fyrir óþarfar jeppa-
slóðir á viðkvæmum og/eða fallegum
stöðum.
Breytingar á náttúru-
legurn jarðhita
Við boranir og gufuvinnslu á háhita-
svæðum má búast við því að vatnstakan
úr þeim aukist eitthvað umfram nátt-
úrulegt streymi lil yfirborðsins. Líkt og á
lághitasvæðum er þá hætt við breyting-
um á ummerkjum jarðhitans. Vatns- og
leirhverir geta horfið, gufuaugu minnk-
að og missir svæðið þá yfirbragð há-
hitasvæðis. Við sérstakar aðstæður get-
ur gufuvirkni aukist við vinnslu. Þurft
getur að leggja niður einföld mannvirki
sem nýta náttúrulegan jarðhita. Gos-
hverir eru taldir sérstaklega viðkvæmir
fyrir truflun á náttúrulegu streymi
jarðhitavatns til yfirborðs. Geysir í
Haukadal heyrir til dæmis undir sérstök
lög um náttúruvernd. Hér á landi hefur
enn ekki verið um mikla né langvarandi
vatnstöku úr háhitasvæði að ræða svo
að lítilla breytinga hefur orðið vart á
náttúrulegum jarðhita af þeim sökum.
Við aukna nýtingu á háhitasvæðum í
framtíðinni má hins vegar vænta breyt-
inga á náttúrulegum jarðhita nema
gagnráðstafanir komi til. Á Reykjanesi
er saltur goshver sem viðbúið er að
hjaðni við mikla vatnstöku úr svæðinu.
Varma- og efnamengun
Við nýtingu háhitasvæða fellur oftast
til mikið af frárennslisvatni sem nauð-
synlegt er að losna við á hagkvæman
hátt án þess að valda mengun. Frá-
rennslisvatnið kemur aðallega frá gufu-
skiljum, en jafnframt myndast vatn
þegar jarðgufa þéttist við notkun. Fram
hefur komið að á þeim háhitasvæðum,
sem búið er að bora á og virkja jarðgufu,
blandast frárennslið við grunnvatn
svæðisins eða nærliggjandi ár og læki.
Við slíkar aðstæður er hætt við varma-
og efnamengun umhverfisins.
Varmamengun vatns getur orðið
þegar hitastig þess hækkar um nokkrar
gráður. Líf í ám og vötnum er yfirleitt
það næmt fyrir hitastigi umhverfisins að
litlar en langvarandi breytingar geta
valdið röskun á vistkerfinu. Til dæmis er
álitið að silungur vaxi best við
13—16°C, ef aðrar aðstæður (fæðu-
framboð og fleira) leyfa, en hitni vatnið
um 10°C til viðbótar er það ekki lengur
lífvænlegt fyrir fiskinn. Þá er talið að
klaktími silungs fari meðal annars eftir
hitastigi vatnsins og getur hækkun þess
því valdið ótímabæru klaki. Eins er
álitið að klak silungshrogna sé ekki
301