Náttúrufræðingurinn - 1958, Side 36

90
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
Jón Jónsson:
Landbrotshraunið
Landbrotið er löngu írægt orðið fyrir hina sérkennilegu hraun-
hóla, Landbrotshóla, sem ná yfir svo að segja alla sveitina.
Hólar þessir eru gervigígir, og er talið, að þeir hafi myndazt við
rennsli Iirauns yfir votlendi.
Þeir íslendingar, sem eitthvað hafa um gervigígi ritað, virðast
telja Þorvald Tlioroddsen upphafsmann þessarar skýringar á mynd-
un hraunhólanna í Landbroti, Álftaveri og víðar, og víst er, að
hann minnist oftar en einu sinni á hana í ferðasögu sinni um
Vestur-Skaftafellssýslu sumarið 1893 (1. bls. 110, 117).
Hitt er þó engu að síður víst, að þessi skýring á myndun Rauð-
hóla hjá Elliðavatni og einnig Landbrotshóla var prentuð alllöngu
áður en Þorvaldur fæddist.
Á árunum 1835 og 1836 ferðaðist Frakkinn Paul Gaimard ásamt
nokkrum frönskum vísindamönnum um ísland. Þeir gerðu ýmsar
athuganir og söfnuðu margskonar fróðleik um land og þjóð.
Árangurinn af athugunum þeirra liggur fyrir í stóru riti: „Voyage
en Islande et au Groénland," sem út kom í París á árunum 1838-
1852. Það er í 9 bindum, og má þar fá mikinn fróðleik um ísland
á þessum tíma. Jarðfræðingur leiðangursins var Eugéne Robert,
og hefur hann ritað 6. bindi þessa ritverks: „Mineralogie et Geo-
logie.“ Þessi franski jarðfræðingur skoðaði Rauðhóla við Elliðavatn
og taldi, að þeir væru gervigígir, þeir hefðu myndazt við það, að
liraunið rann út í stöðuvatn og fyllti það að nokkru. Síðar hafa ýmsir
aðrir erlendir vísindamenn athugað Rauðhóla. Meðal þeirra má
nefna M. v. Komorowicz, A. Sieberg, W. v. Knebel og H. Reck.
Sumir hafa talið hólana raunverulega eldgígi. Nú á dögum hygg
ég að flestir muni fremur aðhyllast skoðanir þær, sem Eugéne Ro-
bert setti fram fyrir meir en hundrað árum.
Þegar Eugéne Robert kom austur í Landbrot og sá hólana þar,
fannst honum auðsjáanlega mikið til um þetta afar sérkennilega
landslag.